واضح آرشیو وب فارسی:فرهیختگان: زهرا سلیمانی اقدم اتفاقات اخیر در یکی از شبکه های صداو سیما باعث شد دوباره یکی از زخم های کهنه مردم این سرزمین سر باز کند؛ زخمی که از تمسخر های تند و تیز بر پیکره اقوام این سرزمین به وجود آمده است. اعتراض شدید ترک زبانان ایرانی به چنین جریاناتی دوباره لزوم بحث بر سر تعصبات زبانی و قومی را واجب کرده است و اینکه آیا چنین تمسخرهایی طبیعی است و نشان دادن چنین واکنشی از سر حساسیت بسیار بروز می کند؟ آیا این حساسیت بجا است؟ آیا بروز چنین واکنش هایی خود تاکیدی بر تقویت تفاوت ها نیست؟ اینها همه پرسش هایی هستند که این چند روز و بعد از به راه افتادن این مسائل دست به دست در جمع و شبکه های اجتماعی می چرخد. برای یافتن پاسخی مناسب به این سوالات به سراغ کارشناس و مردم شناس در حوزه علوم اجتماعی رفته ایم. امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس و استاد دانشگاه در پاسخ به سوالات ما معتقد است که اگرچه رسم و سنت دیرین تمسخر در همه جای دنیا جاری بوده است اما این رسم از رسوم بد زمانه است که باید با فرهنگ سازی رفع شود. با توجه به اتفاقات و ناراحتی های اخیر، سوال ما از شما به عنوان یک جامعه شناس این است که تعصب داشتن روی زبان و قومیت ها تا چه اندازه بحق و بجا است؟ ما اول باید بدانیم که همه خرده فرهنگ ها و همه اقوام و ملت ها؛ حتی قبایل ابتدایی ارزش و احترام دارند. ما در مردم شناسی وقتی صحبت از اقوام ابتدایی می کنیم (چون کلمه دیگری وجود ندارد این کلمه را به کار می بریم؛ وگرنه همین کلمه هم توهین است چون هیچ قومی نمی تواند ابتدایی باشد) باید متوجه باشیم خرده فرهنگ هایی در باورهای آنها وجود دارد که همه از اعتقادات شان سرچشمه می گیرد. بنابر این اگر ما به نسبیت فرهنگی اعتقاد داریم - که باید هم داشته باشیم - و اگر قوم مدار نیستیم و فرهنگ خود را برتر از فرهنگ یا خرده فرهنگ های دیگر نمی دانیم باید بپذیریم و قبول کنیم که همه فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها ارزش و اعتبار دارند و از جانب هیچ فرهنگی نباید به آنها اسائه ادب شود. اما متاسفانه تمسخر اقوام و خرده فرهنگ ها در جوامع مختلف از ابتدا در همه جای دنیا بوده است؛ چنانچه می بینیم در آمریکا منجر به جنگ داخلی شده است؛ جنگی که بین شمالی ها و جنوبی ها اتفاق افتاد. درواقع یکی از علل اصلی این جنگ به خاطر آن برتری های نژادی و فرهنگی بود که شمالی ها برای خود نسبت به جنوبی ها قائل بوده اند. برخی در نقد تعصبات قومی معتقدند تمسخرها، به خصوص تمسخرهای زبانی خیلی پیش از این بوده و همچنان هم خواهد بود و این مساله محدود به ایران نمی شود، بلکه تمام کشورهای دنیا را دربر می گیرد. از این رو نباید حساسیت و تعصب بیش از حد نشان داد زیرا همین تعصبات باعث شدت گرفتن اختلافات می شود. وجود چنین رفتاری از گذشته دلیل بر صحیح بودنش نیست. این رفتار را چه کسانی انجام می داده اند؟ من این را از شما می پرسم که چرا غرب از ما حق توحش می گرفت؟ این فرهنگ آنگلوساکسون است. این اعتقاد از تئوری چارلز تیلور می آید که معتقد است فرهنگ و تمدن غرب برتر از تمدن های دیگر است، پس فرهنگ های دیگر باید به ما حق توحش بدهند. این یعنی نوعی استعمار. اینکه چیزی از قبل بوده مبنا بر درستی اش نیست. ما حق نداریم با اتکا به این قضیه به فرهنگ و زبانی توهین کنیم. ما باید فرهنگ سازی کنیم. این کار بسیار اشتباهی است که با این توجیه ها یک روز برای خراسانی ها جوک درست کنیم، یک روز برای آذربایجانی ها، یک روز برای لرها و یک روز برای جنوبی ها و... اگر این گونه بوده، اشتباه است. تغییر ذهنیت فرهنگی به تدریج صورت می گیرد. اگر مردم دوستانه در کنار هم و به عنوان شوخی و تفریح برای هم جوک می گویند و با هم می خندند، هرگز نمی توانند بی احترامی به یک قوم خاص را در تلویزیون ملی، آن هم در برنامه ای که مخصوص به کودکان است، توجیه کنند. ذهن کودکان مانند لوح سفیدی است که کوچک ترین چیزی در آن به سرعت نقش می بندد، از این رو ما باید در اینکه چه چیزی را داریم به آنها می آموزیم بسیار حساس باشیم. من نه ترک هستم و نه زبان ترکی می دانم که بخواهم از جانب فردی حساسیت نشان دهم بلکه این نکات را از منظر مطالعات جامعه شناسی و انسان شناسی می گویم. وقتی چنین اشتباه و به گفته شما چنین برداشت اشتباهی پیش می آید ما جامعه شناسان و مردم شناسان باید در حفظ تجانس فرهنگی و وفاق اجتماعی بکوشیم؛ نه تفرقه افکنی. یعنی شما معتقدید تحمل پذیری شوخی ها در استان های مختلف نیز متفاوت است؟ بعضی استان های ما حساس هستند. مثلا درباره خراسانی ها هر چقدر بگویید بها نمی دهند و به اصطلاح، ککشان هم نمی گزد. اما بعضی از قومیت ها مانند لر، کرد یا ترک حساس هستند. چرا؟ این حساسیت از کجا می آید؟ این حساست تا حدودی سابقه تاریخی دارد. از سوی دیگر نیز آنها فکر می کنند نظام جامعه فرهنگ و زبان آنها را نادیده گرفته است. آذربایجان و شهرهای ترک زبان در ایران از جمله جاهایی است که نبض اقتصاد کشور را در دست دارند. این شهرها نبض فرهنگ کشور را دارند و مدنیت و مدرنیته از این طریق وارد ایران شده است. آنها انقلاب مشروطه را به وجود آورده اند، از این رو به گردن این ملت حق دارند. چنین حساسیت های قومیتی و زبانی فقط در ایران به این شدت وجود دارد یا اینکه این یک مساله در تمام کشورهایی است که از تنوع قومی و زبانی برخوردارند؟ تمسخرهایی از این دست در تمام دنیا وجود دارد، چنانچه می بینیم در همان آمریکا هم آمریکای جنوبی، لهجه آمریکای شمالی را مسخره می کند یا مثلا انگلیسی ها، اسکاتلندی ها را افرادی خسیس می دانند ، اما این تمسخرها را در تلویزیون و شبکه های عمومی شان مطرح نمی کنند. ما زبان روزمره 20میلیون نفر از هموطنان خودمان را مسخره می کنیم. جوک ساختن و شوخی کردن هم حد و مرزی دارد؛ اما آنچه در تلویزیون ایران اتفاق افتاده است، بی حرمتی بوده وگرنه در همه جای دنیا اقوام با هم شوخی می کنند.
سه شنبه ، ۲۶آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فرهیختگان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 15]