محبوبترینها
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1840462937
امام خمینی(ره): نبض تکلیف در سینه تاریخ
واضح آرشیو وب فارسی:اسلام تایمز: اسلام تایمز: ما انقلابمان را به تمام جهان صادر می کنیم چرا که انقلاب ما اسلامی است و تا بانگ «لا اله الله و محمد رسول الله» بر تمام جهان طنین نیفکند، مبارزه هست و تا مبارزه در هر جای جهان علیه مستکبرین هست، ما هستیم.از جمله مفاهیم مهم دینی تکلیف است. در لغت به معنای امر به انجام دادن کاری است که انجام دادنش برای کسی که به او امر شده مشقت دارد.1 و در اصطلاح، اوامر و نواهی خداوند به بندگانش است در جهت انجام دادن یا ندادن بعضی افعال. از همین معنای اصطلاحی است که تعبیر «دارِتکلیف» یعنی دنیا که آدمی در آن موظف به انجام دادن تکالیفش است، و نیز اصطلاح «سنّ تکلیف» به معنای سنّ رسیدن به بلوغ و انجام دادن وظایف شرعی به وجود آمده است. از این رو مخاطبِ تکلیف، مکلّف نامیده می شود. البته اصطلاح تکلیف در کنار حق و در تضاد با آن نیز به کار می رود. این تقابل در نتیجه تفکر مدرن حاصل شده و در آثار متقدّمان چنین تقابلی مشهود نیست. در علوم اسلامی به تکلیف از دو منظر توجه شده است: نخست از منظر فقهی، و به تبع آن اصولی، که در آن به ماهیت تکلیف و شرایط آن با توجه به وجه عملی موضوع توجه می شود. دوم از منظر کلامی که در آن به موضوعات مذکور به صورت نظری و انتزاعی تر توجه می گردد و در آن از موضوعاتی چون غرض از تکلیف و راه شناخت تکلیف و اولین تکلیف آدمی نیز بحث می شود. افزون بر این دو حوزه، گاهی بعضی فلاسفه مسلمان در مباحث مربوط به الاهیات و نیز برخی عارفان از جهت رابطه تکلیف با معرفت، به مسأله تکلیف توجه کرده و درباره آن نظر داده اند. واژه تکلیف در قرآن به کار نرفته، اما از مشتقات این مصدر هفت بار در قرآن استفاده شده است که عبارتند از: 1. «لا تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلاّ وُسْعَها»(بقره/233)؛ هیچ کس را تکلیف جز به اندازه طاقت نکنند. 2. «لا یُکَلِّفُ الله نَفْسًا إِلاّ وُسْعَها لَها ما کَسَبَتْ وَ عَلَیْها مَا اکْتَسَبَتْ»(بقره/286)؛ خدا هیچ کس را تکلیف نمی کند مگر به قدر توانایی او، نیکی های هر شخص به سود خود او و بدی هایش نیز به زیان خود اوست. 3. «فَقاتِلْ فی سَبیلِ اللهِ لا تُکَلَّفُ إِلاّ نَفْسَکَ»(نساء/84)؛ پس [ای پیغمبر] تو خود تنها در راه خدا به کارزار برخیز که شخص تو بر آن مکلف نیست. 4. «وَ أَوْفُوا الْکَیْلَ وَ الْمیزانَ بِالْقِسْطِ لا نُکَلِّفُ نَفْسًا إِلاّ وُسْعَها»(انعام/152) و به راستی کیل و وزن را تمام بدهید که ما هیچ کس را جز به قدرت و توانایی تکلیف نکرده ایم. 5. «وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لا نُکَلِّفُ نَفْسًا إِلاّ وُسْعَها»(اعراف/42) و آنان که ایمان آورده اند و به [قدر وُسع] در کار نیک و شایسته کوشیدند، زیرا ما کسی را بیش از وسع تکلیف نکنیم. 6. «وَ لا نُکَلِّفُ نَفْسًا إِلاّ وُسْعَها وَ لَدَیْنا کِتابٌ یَنْطِقُ بِالْحَقّ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ»(مؤمنون/62) ما هیچ نفسی را بیش از وسع و توانایی تکلیف نمی کنیم و نزد ما کتابی است که آن کتاب سخن به حق گوید و به هیچ کس هرگز ستم نخواهد شد. 7. «لا یُکَلِّفُ الله نَفْسًا إِلاّ ما آتاها»(طلاق/7) خدا هیچ کس را جز به مقدار آن چه توانایی داده تکلیف نمی کند. شش مورد از این آیات(به جز سوره نساء/84) ناظر به معنای واحدی است که در عبارات متعددی بیان شده و بیانگر این مطلب است که خداوند، آدمی را به انجام دادن آن چه در توانش نیست، مکلف نمی سازد. در روایات و احادیث نیز، به صراحت یا به طور ضمنی، نکات مختلفی درباره تکلیف ذکر شده است. از جمله این که تکلیف امر دشواری نیست در حالی که ثواب بسیار به آن تعلق می گیرد. هچنین گفته شده است که سه گروه تکلیف ندارند و بازخواست نمی شوند: دیوانه تا وقتی که عاقل شود، فردی که در خواب است تا وقتی که بیدار شود، و کودک تا وقتی که بالغ شود.2 علاوه بر این ها به این نکته نیز اشاره شده است که خداوند فوق طاقت بشر به او تکلیف نمی کند.3 در فقه، تکلیف را خواست شارع برای انجام دادن یا انجام ندادن امری دانسته اند که برآوردن آن خواست، مستلزم سختی و مشقتی است. این خواست شارع به صورت حکم بیان می شود و خطابی است که متعلق آن افعال مکلّفین است. 4 تکلیف گرایی تکلیف گرایی یعنی این که هر فرد یا جمعی خود را مکلف به انجام تکالیف و وظایفش بداند. این تعریف در ظاهر خیلی ساده به نظر می رسد ولی پیچیدگی های زیادی دارد. اولین پیچیدگی در شناخت تکلیف و دومین آن در ابعاد و حواشی آن است. شناخت تکلیف، گاهی از انجام خود تکلیف دشوارتر است؛ چرا که هم به سلامت نفس نیاز دارد و هم به قوه فرقان و هم بصیرت. نفسی که غوطه ور در نفسانیات باشد نمی تواند جز از دریچه نفسانیت به مسائل بنگرد و چنین نگاهی ثمره ای جز خدمت به نفس ندارد. بعد از سلامت نفس، داشتن قوه فرقان از ملزومات شناخت تکلیف است. قوه فرقان در نتیجه ایمان و عمل صالح و شناخت صحیح دین برای مؤمن حاصل می شود و مؤمنین با استفاده از آن می توانند خوب و بد را طبق موازین دینی و الهی از هم تشخیص دهند. با این اوصاف می بینیم که در شناخت تکلیف پیچیدگی های زیادی وجود دارد. یک انسان می تواند تکالیف مختلفی داشته باشد که گاهی اوقات در تضاد با یکدیگر هستند و گاه در طول یا عرض هم قرار می گیرند. برای مثال، یک مرد در برابر والدین و همسر خود تکالیفی دارد که بعضاً این تکالیف در تضاد با یکدیگر قرار می گیرند. در این میان، شناخت تکلیفِ غایی، به هوشمندی و بصیرت زیادی نیازمند است. بنابراین، تکلیف گرایی مبتنی بر سه اصل سلامت نفس، داشتن قوه فرقان و بصیرت است و داشتن مجموع این سه، کاری بس دشوار است؛ زیرا بسیاری از کسانی که خود را تکلیف گرا می دانند، خود قادر به شناخت تکلیف خودشان هم نبوده اند. تکلیف گرایی یا نتیجه گرایی؟ یکی از شقوق مهم بصیرت در بحث تکلیف گرایی، فرعی به نام نتیجه گرایی است. اگرچه تکلیف گرایی و نتیجه گرایی به ظاهر دارای مفاهیم متضادی هستند ولی در برخی موارد و مباحث، شناخت تکلیف بدون درک و پیش بینی نتیجه، امکان پذیر نیست و شناخت موضع و موقعیتِ بحث نتیجه در شناخت تکلیف، از نکات بسیار کلیدی مبتنی بر بصیرت است. بنابراین این دو موضوع هیچ گاه نباید با هم اشتباه شوند؛ بدین معنی که تکلیف گرایی ملازم با نفی تمام نتایج مورد نظر نخواهد بود و به دنبال کسب نتیجه ای خاص بودن نباید مانعی برای انجام تکالیف باشد، بلکه باید با در نظرگرفتن نسبت خاص این دو باهم با ملاک هایی که در معارف دینی آمده است به هر دو دست یافت. امام حسن(ع)خوب می دانست معاویه اهل فساد و حکومت، حق ایشان است، ولی چون می دید معاویه ماهیتش را با ریا کاری پنهان می کند و جهاد با آن یاران کم و سست عنصر به نتیجه مطلوب نمی انجامد، صلح را تکلیف خود دانست. اما تکلیف امام حسین(ع) در برابر یزید، جهاد بود. پس در برخی مسائل نباید نتیجه را در شناخت تکلیف مؤثر قرار داد و در برخی مسائل باید براساس نتیجه، تکلیف را تعیین کرد. بنابراین می توان گفت که نتیجه گرایی، خود بخشی از نظریه تکلیف است. تکلیف گرایی موجب می شود تا برای رسیدن به نتیجه به صورت «هدف، وسیله را توجیه می کند» اقدام نشود. برای انجام تکلیف نمی توان خلاف تکلیف انجام داد؛ چون بی توجهی به این اصل، موجب افت شدید اخلاق در سیاست عملی می شود. واقعیت این است که تکلیف گرایی روح تعالیم قرآن کریم بوده و در همه جای آن مشهود است؛ به این معنا که پروردگار عالم از بندگان مؤمن می خواهد که وظیفه الهی خود را در هر شرایطی تشخیص داده برای عمل به آن اقدام کنند. در این شرایط، رسیدن یا نرسیدن به پیروزی مشخص ظاهری، امری فرعی محسوب می شود و البته که مؤمنین با عمل به تکلیف خود، پیروز میدان هستند. امام خمینی(ره) در این باره می فرمایند: «همه ما مأمور به ادای تکلیف و وظیفه ایم نه مأمور به نتیجه؛ چه کوته نظرند آن هایی که خیال می کنند چون ما در جبهه به آرمان نهایی نرسیده ایم، پس شهادت و رشادت و ایثار و از خود گذشتگی و صلابت بی فایده است.» مقام معظم رهبری در رابطه با تکلیف گرایی و نتیجه گرایی فرمودند: «حتماً تکلیف گرایی معنایش این است که انسان در راه رسیدن به نتیجه مطلوب، بر طبق تکلیف عمل کند، بر خلاف تکلیف عمل نکند، ضد تکلیف عمل نکند، کار نامشروع انجام ندهد؛ و الّا تلاشی که پیغمبران کردند، اولیای دین کردند، همه برای رسیدن به نتایج معیّنی بود؛ دنبال نتایج معیّنی بودند، مگر می شود گفت که ما دنبال نتیجه نیستیم؟ یعنی نتیجه هر چه شد، شد؟ نه. البته آن کسی که برای رسیدن به نتیجه، بر طبق تکلیف عمل می کند، اگر یک وقتی هم به نتیجه مطلوب خود نرسید، احساس پشیمانی نمی کند... این که تصور کنیم تکلیف گرایی معنایش این است که ما اصلاً به نتیجه نظر نداشته باشیم، نگاه درستی نیست.»5 البته نباید از این نکته غافل شویم که تکلیف گرایی به معنای بی اعتنایی به تدارک تمهیدات برای دستیابی به نتیجه نیست. با رجوع به سیره امام خمینی(ره) درمی یابیم که تکلیف گرایی و اصالت به تکلیف، یکی از مبانی نظری ایشان برای شکست واقعیت های متصلّب در سیاست داخلی و خارجی است. امام(ره) با توسل به آن موفق شد عقلانیت معنوی اسلام را روزآمد و عقلانیت ابزاری دنیای مدرن حاکم بر غرب با عنوان «انتخاب عقلایی» را فلج کرده و از کار بیندازد. تمام تلاش امام(ره) پیش از انقلاب اسلامی در راستای استقرار نظام اسلامی بود. سؤال مطرح در این جا این است که آیا امام(ره) حاضر بود به نظامی که مقداری بهتر از رژیم طاغوت باشد رضایت دهد؟ یا برای نظامی که از نظرش اسلامی نبود تلاش کند؟ آیا با این توجیه که ممکن است نتیجه مطلوب(نظام اسلامی) حاصل نشود، حاضر به کوتاه آمدن از آرمان های خود بود؟ پاسخ روشن است. امام(ره) در شرایطی بر آرمان خود یعنی استقرار نظام اسلامی پافشاری کرد که حتی بسیاری از بزرگان انقلاب هم، از بین رفتن رژیم طاغوت را غیرممکن می دانستند، ولی امام مطابق تکلیف خود عمل کردند و برای تمام مراحل، برنامه ریزی و تلاش مجاهدانه داشتند و می دانستند در تحقق نتیجه، عوامل متعددی نقش دارند که از اراده بشر خارج است. تکلیف گرایی از دیدگاه امام خمینی(ره) اصطلاح «تکلیف»، از جمله اصطلاحات و واژگان هایی است که بخش گسترده ای از آثار شفاهی و مکتوب امام راحل(ره) را به خود اختصاص داده است. عمل به تکلیف الهی، راز موفقیت آن بزرگ مرد تاریخ در تمام صحنه های عبادی، سیاسی و اجتماعی بود. او کسی بود که از عهده مسؤولیت اجتماعی خویش سربلند بیرون آمد و در به جای آوردن تکالیف الهی لحظه ای درنگ نکرد. در مجموعه ارزشمند صحیفه نور، واژه «تکلیف» در 56 پیام و در هر پیام بارها و بعضاً بیش از ده بار تکرار شده است. نکته قابل توجه دیگر، استمرار کاربرد این اصطلاح در طول حیات امام راحل(ره) است؛ به گونه ای که از دوره زمانی مربوط به انتخابات انجمن های ایالتی و ولایتی تا وصیتنامه سیاسی ـ الهی ایشان در مناسبت های مختلف سیاسی و اجتماعی در بیانات و نامه ها مورد بهره برداری قرار گرفته است. البته استفاده از این واژه در حوزه های عرفانی، کلامی و فقهی قابل تأمل است. سرمشق تکلیف گرایی در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، الگویی از تفکری است که راهنمای فهمیدن اندیشه و عمل سیاسی آن رهبر بزرگ دینی و انقلابی است. بدیهی است این سرمشق که در آثار شفاهی و مکتوب آن حضرت، تفسیر و کالبدشکافی شده است، از آموزه های دینی(کتاب و سنت) سرچشمه می گیرد. امام خمینی(ره)، تکالیف الهی را از الطاف خداوند دانسته، می فرمود: «ما تا در این حیات دنیوی هستیم، تا در این جا هستیم، مأموریت ها از طرف خدای تبارک و تعالی داریم و باید قیام کنیم به این مأموریت ها. باید غفلت نکنیم از تکالیف الهیه. تمام تکالیف الهیه، الطافی است الهی و ما خیال می کنیم تکالیفی است، همه اش الطاف است...»6 از مهم ترین اموری که انسان مؤمن بایسته است آن را مدنظر قرار دهد و سپس به انجام تکلیف مبادرت ورزد، تشخیص وظیفه قبل از عمل به تکلیف است؛ یعنی معرفت فرد به حکم خداوند در موقعیت های گوناگون؛ این که موحّد بداند خدا از او چه خواسته و چه حکم و دستوری در موضوع خاص مورد بحث داده است تا بتواند امتثال امر کند. در اندیشه امام خمینی(ره) تکلیف گرایی می تواند فرد را از سطح توانایی خود فراتر ببرد و نگاه او را از اهداف مقطعی و نتایج آنی و ملموس به سمت تحقق اهداف بلندمدت معطوف کند؛ برای رسیدن به اهداف، منابع را توسعه دهد و امکاناتی را که فراتر از حیات ظاهری وجود دارد در دسترس انسان قرار دهد تا عمل اجتماعی او را قوام بخشد. این دیدگاه به صورت طبیعی به توسعه ظرفیت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی فرد و جامعه خواهد انجامید. مصادیق تکلیف گرایی از دیدگاه امام خمینی(ره) امام خمینی(ره) به عنوان یک عالم دینی و اندیشمند اسلامی بر این عقیده بودند که محرّک اساسی انسان در حرکت های مختلف چیزی جز انجام وظیفه الهی نیست. تکلیف گرایی ایشان منحصر در امور سیاسی نبوده است بلکه در امور فرهنگی، اجتماعی و فردی نیز آشکار بوده است که به مواردی از آن ها اشاره خواهیم کرد: تکلیف گرایی نسبت به مسلمین جهان حساسیت ویژه امام(ره) نسبت به اوضاع جهان اسلام و تلاش مجاهدانه وی برای انجام تکلیف الهی و بازگرداندن مجد و عظمت ازدست رفته مسلمین به آن ها، نقش عمل به تکلیف را در بررسی دیدگاه های ایشان آشکار می سازد. تأکید امام(ره) بر این نکته که «باید مسلمین بیدار بشوند. امروز روزی نیست که مسلمان ها هر کدام یک گوشه ای زندگی تنهایی بکنند و خودشان بین خودشان در هر کشوری یک زندگی خاصی به خود داشته باشند... باید مسلمین جدیت بکنند مجد خودشان را پیدا کنند...»7 نشانگر عمق توجه به اوضاع جهان اسلام است؛ توجهی که به انقلاب اسلامی انجامید تا بدین وسیله خطر انحطاط و عقب ماندگی جامعه اسلامی از طریق احیاء و بیداری جهان اسلام، تا حدودی از بین برود. امام خمینی(ره)؛ سستی، رکود و غفلت را سمّی مهلک برای جهان اسلام می دانست و به همین دلیل شعار همیشگی او بیداری بود. وی برای نهادینه کردن این مسأله از شیوه «انذار و تحذیر» استفاده کرد. او گاه جامعه را ارشاد می کرد و گاه آنان را از عواقب شوم خمودی می هراسانید. ایشان همچنین امت اسلامی را از تنبلی و تن آسایی پرهیز می داد و می فرمود: «قبل از ما بیدار شدند و ما را خواب کردند. قبل از این که ما بیدار شویم، آن ها بیدار شدند و هم خودشان را صرف این کردند که ... ما را غافل کنند و ما را خواب کنند و به ما تزریق کنند به این که شما نمی توانید حکومت کنید، شما نمی توانید یک صنعتی داشته باشید.»8 از این رو امام خمینی(ره) دولت های اسلامی را مورد خطاب قرار می دادند و در بیانات متعدد به سران کشورهای اسلامی آنان را به حفظ مقاصد دین اسلام دعوت و از غفلت و سستی آن ها در برابر اجرایی نشدن احکام اسلام در این کشورها اظهار ناراحتی می کردند. «دول اسلامی، ما را این جور کرده؛ دولت های اسلامی، بیچاره های غافل شده، ما را به این روز نشانده اند. اسلام را این جوری دارند معرفی می کنند. اسلام یک وقتی بود که نصف دنیا را گرفته بود و داشت می رفت جلو... این ها[عقب ماندگی ها] از سران اسلام است؛ این ها از اسلام نیست. سران اسلام که در تحت سیطره مستعمرین واقع شده اند ما را به این روز نشانده اند؛ ذخایر ما را به دیگران تحویل دادند و ما بدبخت و بیچاره و گرسنه ماندیم.»9 مصادیق تکلیف گرایی سیاسی، اجتماعی سکوت نکردن در برابر ستم از آن جا که پدر بزرگوار امام خمینی(ره) در راه مبارزه با طواغیت زمان به شهادت رسیده بود، خود وی نیز در همان دوران نوجوانی به مقابله با اشرار مبادرت می ورزید. امام(ره) در بیان خاطر ه های دوران نوجوانی خود می گوید: «ما در همان محلی که بودیم، یعنی خمین که بودیم، سنگربندی می کردیم. من هم تفنگ داشتم. منتها من بچه بودم، به اندازه بچگی ام ـ بچه شانزده ساله ـ تفنگ دستمان بود و تعلیم و تعلم تفنگ هم می کردیم... سنگر می گرفتیم و با این اشراری که بودند و حمله می کردند و می خواستند بگیرند و چه بکنند[مقابله می کردیم] دیگر دولت مرکز قدرت نداشت و هرج و مرج بود... یک دفعه هم یک محله خمین را گرفتند و مردم با آن ها معارضه کردند و تفنگ دست گرفتند. ما هم جزو آن ها بودیم.»10 سکوت نکردن در برابر برنامه های آمریکایی پس از رحلت آیت الله بروجردی در فروردین1340، محمدرضاشاه که عرصه را برای اجرای برنامه های به اصطلاح اصلاحی خود آزاد می دید، بی توجه به قدرت همیشگی مرجعیت، به یکه تازی در عرصه حکومت پرداخت و با اجرای برنامه های آمریکایی خود همچون لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی در 16 مهر 1341، برگزاری رفراندوم فرمایشی در بهمن1341 برای اجرای اصول ششگانه اصلاحات آمریکایی و تصویب قانون کاپیتولاسیون یا حق مصونیت مستشاران آمریکایی در ایران به زعم خود به سمت تمدن بزرگ حرکت نمود. اما همه این اقدامات با واکنش جدی امام خمینی(ره) و برخی علما مواجه شد. بیانیه معروف امام در تاریخ 13 فروردین 1342 که با عنوان «شاه دوستی یعنی غارتگری» انتشار یافت، نقطه اوج پیکار وی با محمدرضا پهلوی به شمار می آمد. امام(ره) در آن بیانیه تأکید کرده بود که: «... من اکنون قلب خود را بر سر نیزه های مأمورین شما حاضر کرده ام ولی برای قبول زورگویی ها و خضوع در مقابل جباری های شما حاضر نخواهم کرد.»11 تهدید و تطمیع توسط رژیم، هیچ گاه موجب سکوت امام(ره) نگردید و این گونه شد که در تاریخ 13 خرداد 1342 و به مناسبت روز عاشورای حسینی، سخنرانی بسیار کوبنده وی بر ضد رژیم ایراد شد و مدرسه فیضیه را به عنوان نماد هجوم به قلب سلطنت پهلوی دوم قرار داد. این سخنرانی آتشین به دستگیری و زندانی شدن امام(ره) و متعاقب آن قیام تاریخی 15خرداد انجامید. این واقعه تاریخی به نقطه عطف انقلاب ملت ایران تبدیل شد. مقابله با نقشه شوم رضاخان سال های آغازین اقامت امام(ره) در قم مصادف با مقدمات کودتای رضاخان بود. موضع گیری های عالمانه مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی در این دوره از دید امام(ره) مخفی نماند و بیش از پیش وی را با دردهای سیاسی جامعه آشنا می ساخت. از سوی دیگر، مجاهدت های روحانیان مبارزی از قبیل مرحوم آیت الله بافقی و مرحوم آیت الله مدرّس، تأثیر فراوانی بر روح حساس و پرشور امام(ره) بر جای می نهاد. این گونه شد که وی اولین موضع گیری رسمی سیاسی خویش در سنین جوانی را در برابر رضاخان اتخاذ نمود. پادشاه جدید ایران، برای هدم حوزه های علمیّه به پی ریزی نقشه ای همّت گماشت. او بدین منظور به برگزاری امتحانات دولتی برای روحانیون مبادرت ورزید، اما امام خمینی(ره) به افشای اهداف پشت پرده و مخالفت با آن برخاست و به برخی از علمای صاحب نام که ساده اندیشانه این اقدام را گامی اصلاحی ارزیابی می کردند، هشدار داد.12 مصادیق تکلیف گرایی فرهنگی مبارزه با تفکر سکولاریسم امام خمینی(ره) با اوج گیری تفکر سکولاریسم در ایران و در میان جوامع اسلامی با بیان این که رواج این ایده، ریشه ای خارجی و استعماری دارد و توسط ایادی آنان در کشورهای اسلامی اجرا می گردد، پس از ذکر ریشه شکل گیری این تز در جهان اسلام به نفی سکولاریسم پرداخته، می گوید: «بی خبران نگویند... اسلام به سیاست و حکومت و اداره کشور چه کار دارد که این کار سلاطین است و رؤسای جمهوری و اهل دنیاست.»13 ایشان با اشاره به توجه اسلام به سیاست و حکومت می گوید: «قرآن کریم و سنت پیامبر(ص) آن قدر که در حکومت و سیاست احکام دارند در سایر چیزها ندارند، بلکه بسیاری از احکام عبادی اسلام، عبادی- سیاسی است که غفلت از این ها این مصیبت را به بار آورده است.»14 و از این جا نتیجه می گیرد که دین از سیاست جدا نیست: «در منطق اسلام، دین از سیاست جدا نبوده و فعالیت سیاسی یکی از وظایف مذهبی مسلمانان است.»15 نگاه امام به جنگ از دیدگاه امام(ره)، مذهبی که در آن جنگ وجود نداشته باشد، ناقص است.16 امام(ره) جنگ با ستمگران را از فرمان های اکید قرآنی برمی شمارد. البته ایشان جنگ را بر دو نوع می داند؛ یکی توحیدی و دیگری شیطانی و طاغوتی. از دیدگاه امام(ره) جنگ طاغوتی عامل بدبختی و سقوط جامعه است ولی جنگ توحیدی، برای از بین بردن استبدادی است که به عنوان یک شاخصه مهم انحطاط به شمار می آید. «جنگ ها هم جنگ طاغوتی هست و جنگ توحیدی، جنگهایی که پیغمبرها می کردند، اولیاء می کردند، مؤمنین می کردند برای این بود که اشخاص سرکش را از آن سرکشی ها برگردانند و تأدیب کنند. این جنگ، جنگ الهی است و آن جنگ هایی که برای احراز مقام است، برای به دست آوردن قدرت ها است، برای تحمیل بر جامعه هاست، برای جنایتکاری این ابرقدرت هاست... این جنگ ها، جنگ های ابلیسی است و جنگ های طاغوت است.»17 مبارزه با ملی گرایی(نژادپرستی عصر جاهلیت) ملی گرایی، یک ایدئولوژی مبتنی بر غریزه حیوانی انسان هاست که افق فکری انسان را محدود و او را به سرزمین خاص محدود می کند و از این لحاظ باعث شکل گیری نژادپرستی استعمار و استثمار جوامع می گردد. امام(ره) با آگاهی کامل از این مضامین به نقد و بررسی مفهوم ملی گرایی می پرداخت. ایشان، ملت به معنای مدرن و غربی آن را با ویژگی های خاص می پذیرد؛ بدین گونه که ملت را در سایه اسلام و ارزش های دینی تعریف می کند. از دیدگاه ایشان، ملت به معنی نوین تا آن جا معتبر است که مقابل اسلام قرار نگیرد.18 از دید امام(ره)، تقابل دو ملت و دو نژاد است که از آن می توان به «تضاد نژادها» تعبیر نمود: «این ملی گرایی... به این معناست که هر کشوری، هر زبانی، بخواهد مقابل کشور دیگر و زبان دیگر بایستد؛ این آن امری است که اساس و دعوت پیغمبرها را به هم می زند.»19 حضرت امام خمینی(ره) در بیان دیگری، ملی گرایی را عامل دورشدن از قرآن کریم معرفی می کند: «آن چیز مهمی که دول اسلامی را بیچاره کرده است و از ظلّ قرآن کریم دارد دور می کند، آن قضیّه نژادپرستی است.»20 از این رو امام(ره) در راستای مقابله با این تفکّر در تعابیر ملی گرایی و کلماتی نظیر آن از قبیل ملّی، میهن، وطن، ایران و... قید اسلامی را نیز متصل می کرد و با طرح مفاهیمی همچون امت اسلامی، «ید واحده»، «اخوت بین مسلمین» و« بسیج جهانی مستضعفین» درصدد احیای نگرش امت مدارانه به جهان اسلام بود؛ نه رواج ملیت برای هر یک از مسلمانان بدون در نظر گرفتن اسلام. مبارزه با غربزدگی امام خمینی(ره) در راستای تکلیف گرایی، مبارزه با فرهنگ غرب و غربزدگی منتج به از بین رفتن فرهنگ اسلام و تعالیم الهی را گوشزد می کند و ابتدا مسلمانان را مورد خطاب قرار می دهد تا آنان را از خطر این چالش بزرگ آگاه سازد: «ای مسلمانان جهان که به حقیقت اسلام ایمان دارید، به پا خیزید و در زیر پرچم توحید و در سایه تعلیمات اسلام، مجتمع شوید و دست خیانت ابرقدرتان را از ممالک خود و خزائن سرشار آن کوتاه کنید... بر فرهنگ اسلام تکیه زنید و با غربزدگی مبارزه نمایید.»21 مبارزه با تحجّر امام راحل(ره) به عنوان یک اندیشمند دینی، از واپس گرایی و جمود، به شدت بیزار بود و مبارزه همه جانبه ای را برای مقابله با این معضل بزرگ جهان اسلام انجام داد. علت این حرکت امام(ره) کاملاً مشخص است. ایشان عالمی روشنفکر بود که در برابر مسائل روز از معیارها و دستورات «اسلام ناب» تبعیت می کرد؛ نه «اسلام آمریکایی» و «اسلام طالبانی». بر همین اساس اعتقاد داشت که هر عاملی اندیشه را در حصارهای تنگ نظری و محدوداندیشی منحصر کند، محکوم به فنا و نیستی است. امام(ره) برای مقابله با این تفکر، روش هوشمندانه ای را انتخاب کرد. این روش عبارت بود از «استفاده صحیح از دین برای تخطئه به ظاهر متدینین» این روش نه تنها پرده از چهره منافقانه این گروه کنار می زد بلکه روش غیردینی آنان را روشن می کرد. امام(ره) به نمونه های تاریخی این مسأله از زمان رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین علی(ع) و امام حسین(ع) نیز اشاره و از خشک مغزها و متحجّرین که به نام خوارج در زمان امام علی(ع) سربرآوردند تا دین به دنیا فروشان زمان ابی عبدالله(ع) انتقاد می کرد: «یوم خوارج، روزی که امیرالمؤمنین سلام الله علیه، شمشیر را کشید و این فاسدها را، این غده های سرطانی را دور کرد؛ این هم یوم الله بود، این مقدّس هایی که پینه بسته بود پیشانی شان، کلا خدا را نمی شناختند، همین ها بودند که کشتند امیرالمؤمنین(ع) را، قیام کردند در مقابل امیر المؤمنین(ع)...»22 امام خمینی(ره) که در زمان زعامت آیت الله بروجردی خطر نفوذ اندیشه های متحجرانه در بدنه حوزه و جهان اسلام را احساس کرده، با ذکر خاطره ای از آن دوران می گوید: «روزی مرحوم آقای بروجردی، مرحوم آقای [سیدمحمد] حجت، مرحوم آقای [سیدصدرالدین] صدر، مرحوم آقای [سیدمحمدتقی] خوانساری ـ رضوان الله علیهم ـ برای مذاکره در یک امر سیاسی در منزل ما جمع شده بودند. به آنان عرض کردم که شما قبل از هر کار، تکلیف این مقدّس نماها را روشن کنید. وجود آن ها مثل این است که دشمن به شما حمله کرده و یک نفر هم محکم دست های شما را گرفته باشد... آن ها شما را در جامعه ضایع می کنند...»23 مبارزه با افکار انحرافی در سال های ابتدایی دهه بیست و همزمان با روی کارآمدن محمدرضاشاه هجمه به مقدّسات نه در قالب برخورد و حذف فیزیکی؛ بلکه با ایجاد شبهه در بنیان های معرفتی و دینی تعریف می گردید. چاپ و نشر کتب ضاله و مطالب شبهه ناک در نشریات توسط افراد منحرفی نظیر کسروی، نشان از یک هجمه هدفدار به پایه های دین داشت. در این اوضاع، چاپ کتاب «اسرار هزار ساله» که توهین آشکار به ارزش های دینی و روحانیت شیعه بود، محملی گردید تا امام خمینی(ره) با تألیف کتاب «کشف الاسرار» فرصت را مغتنم شمرده، ضمن دفاع از اسلام و روحانیت و پاسخگویی به شبهات و هجمه های منحرفین، فجایع سلطنت پهلوی ها را افشا کرد. در همین کتاب، امام «ایده حکومت اسلامی» و «ضرورت قیام برای تشکیل آن» را مطرح ساخت.24 صدور احکام اسلام به تمام جهان امام خمینی(ره) با اندیشه صدور انقلاب اسلامی، نهضت مردمی ایران را به یک نهضت جهانی تبدیل کرد که در این نهضت جهانی همه ملل به طور عام و ملل اسلامی به طور خاص، از آبشخور زلال معارف آن بهره ببرند. امام(ره) با طرح این اندیشه به فکر آسیب زدایی از پیکره جهان و رهاسازی ملل مظلوم از یوغ ستمگران دوران بود. به همین سبب معتقد بود که «ما به تمام جهان تجربه هایمان را صادر می کنیم و نتیجه مبارزه و دفاع با ستمگران را بدون کوچک ترین چشمداشتی، به مبارزان راه حق انتقال می دهیم و مسلماً محصول صدور این تجربه ها، جز شکوفایی پیروزی و... استقلال و پیاده شدن احکام اسلام برای ملت های در بند نیست.»25 امام راحل(ره) در جایی دیگر درباره صادرشدن احکام نورانی اسلام به سراسر جهان می فرماید: «ما انقلابمان را به تمام جهان صادر می کنیم، چرا که انقلاب ما اسلامی است و تا بانگ «لا اله الا الله و محمّد رسول الله» بر تمام جهان طنین نیفکند، مبارزه هست و تا مبارزه در هر جای جهان علیه مستکبرین هست، ما هستیم.»26 بنابراین در دیدگاه حضرت امام خمینی(ره)، محرّک اساسی انسان در حرکت های مختلف چیزی جز انجام وظیفه الهی نیست. از این رو همه حرکت خویش را براساس تکلیف الهی انجام می دادند. ایشان معتقد بودند که شکست و پیروزی در پرتو ادای تکلیف یا عدم آن تحقق می یابد و محور اساسی در این امور چیزی جز ادای تکلیف و وظیفه الهی نیست و نتیجه، فرعی بر آن است. امام خمینی(ره) در پیام به روحانیت می فرماید: «ما برای ادای تکلیف جنگیده ایم و نتیجه، فرع آن بوده است.»27 این سخن نشان می دهد که وقتی اصل(تکلیف) ادا شود، فرع(نتیجه) نیز تابع آن است و حاصل می شود؛ مانند رابطه تنه درخت با شاخه آن. پس، از دیدگاه امام راحل(ره)، حصول نتیجه داخل در تکلیف است. پی نوشت ها 1. ابن منظور، تاج العروس من جواهر القاموس، مرتضی زبیدی، ذیل «کلف». 2. رجوع کنید به حدیث رفع. 3. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 8، ص 425 ـ 426. 4. رجوع کنید به الموسوعه الفقهیه، ذیل «تکلیف». 5. دیدار با دانشجویان، 5/6/1392. 6. صحیفه امام، ج 1، ص 256. 7.جهان اسلام از دیدگاه امام، ص .10 8. صحیفه امام، ج 13، ص 534. 9. همان، ج 1، ص 283 ـ 282. 10. همان، ج 12، ص 259. 11. همان، ج 1، ص 179. 12. حمید انصاری، حدیث بیداری، ص 26. 13. صحیفه امام، ج 18، ص 52. 14. همان، ج 4، ص 447. 15. همان، ج 5، ص 440. 16. جنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی(ره)، تبیان، دفتر بیست و چهارم، ص 16. 17. همان، ص 44 ـ 17. 18. علی محمد بابایی زارچ ، امت و ملت در اندیشه امام خمینی(ره)، ص 173. 19. صحیفه امام، ج 15، ص 471. 20. همان، ج 1، ص 377. 21. همان، ج 13، ص 211. 22. همان، ج 9، ص 499 ـ 465. 23. ولایت فقیه، ص 132 ـ 131. 24. کشف الاسرار، ص 190 ـ 185. 25. صحیفه امام، ج 2، ص 325. 26. همان، ج 12، ص 148. 27. پیام به روحانیت در تاریخ 3/12/1367، صحیفه امام، ج 21، ص 67. هادی مجیدی ماهنامه فرهنگ پویا-28
شنبه ، ۲۳آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اسلام تایمز]
[مشاهده در: www.islamtimes.org]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 47]
-
گوناگون
پربازدیدترینها