واضح آرشیو وب فارسی:قدس آنلاین: گروه معارف/ طیبه اشرفی- انتظار و امید به ظهور «منجی» که رؤیای تاریخی بشر را به واقعیت تبدیل می کند، از عناصری است که وجود آن در فرهنگ هر قوم و ملتی می تواند بزرگ ترین تحول را رقم بزند ...و کار را برای آن ها تا مرز انقلاب ها و ایستادگی برابر طاغوت های زمان پیش ببرد. از این رو و به مناسبت فرا رسیدن روز فرهنگ عمومی در گفت وگویی با حجت الاسلام والمسلمین مجتبی کلباسی، مدیر مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم و مؤلف کتاب «پژوهشی درباره جزیره خضراء» تأثیرهای پیوند فرهنگ یک جامعه با انتظار را به بحث و بررسی گذاشته ایم که هم اینک، پیش روی شماست. با توجه به امیدآفرینی و روحیه بخشی به جامعه بشری از طریق مسأله منجی باوری، آیا می توان انتظار را از عناصر جدایی ناپذیر فرهنگ عمومی در جامعه شیعی دانست؟ چگونه و با چه کیفیتی؟ یکی از ویژگی های مکتب تشیع توجه ویژه به موضوع انتظار است، گرچه موضوع مهدویت و اعتقاد به منجی آخرالزمان، مسأله ای عمومی است، یعنی همه مسلمانان و پیروان ادیان الهی به این موضوع اعتقاد دارند که در آخرالزمان از جانب خداوند منجی ای خواهد آمد، هر چند اسامی این منجی بین آن ها متفاوت باشد. مسلمانان از همه مذاهب اسلامی به این معنا معتقدند که حضرت حجت(عج) در آخرالزمان خواهند آمد و عدالت را در سراسر زمین گسترش می دهند و آرمانشهر بشری را رقم می زنند، اما با اینکه این اعتقادی فراگیر میان مسلمانان است، متأسفانه جایگاهی در فرهنگ عمومی آنها ندارد جز طرح بحثی اعتقادی در کتاب ها؛ این در حالی است که در فرهنگ شیعه اثنی عشری، موضوع انتظار جزیی از فرهنگ این مذهب است، زیرا پایه های این مذهب بر امامت استوار بوده و امتداد امامت در وجود حضرت ولیعصر (عج) متجلی است و «انتظار» در شمار عبادت ها و وظایف عصر غیبت قرار دارد. این طور نیست که انتظار تنها در قالب نکته ای عقیدتی در کتاب ها محصور مانده باشد بلکه در نگاه شیعه، متدینان به مکتب اهل بیت (ع) خود را برای آن آماده می کنند. با چنین نگاهی، انتظار برای ظهور منجی آخرالزمان (عج) در مذهب تشیع، مفهومی است که در دیگر مذاهب اسلامی دیده نمی شود و این نشان می دهد شیعه، مذهبی است که توانسته با چارچوب فکری قرآن و مطابق با آینده پیش رود. برای آنکه «انتظار» به پیشانی بند فرهنگ عمومی تبدیل و همه مؤلفه های اثرگذار فرهنگی متناسب با آن طراحی و اجرا شود، چه راهکاری را باید اتخاذ کرد؟ اینکه مفهوم «انتظار» چطور باید در فرهنگ عمومی جای خود را بیابد راه های گوناگونی دارد؛ برای مثال از گذشته برگزاری جلسات دعاهای ندبه و عهد و مراسم اعیاد نهم ربیع و نیمه شعبان انجام می شده است؛ اما انتظار کاربردی و شایسته ای که باید شکل بگیرد، عرصه اش وسیع تر و عمیق تر است، بدین معنا که وقتی می توانیم خود را «منتظر» بنامیم که همه ابعاد زندگی ما رنگ انتظار داشته باشد، به گونه ای که فرهنگ، سیاست و اقتصاد ما رنگ انتظار به خود بگیرد! برای مثال اقتصاد در مفهوم رایج به معنای توزیع درآمد و سرمایه و هدف کلی از آن رفاه اجتماعی است یا ایجاد اشتغال، اما اقتصاد با رنگ انتظار یعنی اقتصادی که هدفش زمینه سازی برای ظهور است. بنابراین، وقتی اقتصاد با رنگ انتظار جهت خاص می گیرد یا خانواده با این رنگ پویا شده و به سمت ظهور حرکت می کند، بی شک دیگر امور نیز متحول خواهند شد، البته کاربردی کردن این نوع از انتظار نیازمند مدلسازی کارشناسانه است. آیا می توان از فرهنگ عمومی جامعه توقع کمک به جامعه پذیر کردن افراد با ارزش «انتظار» را داشت؟ کارهای بزرگ همت های بزرگ و سرمایه گذاری های بزرگ می خواهد، اگر اکنون سرمایه گذاری هایی را که در جهان برای بی خیالی، لاابالی گری و دنیاگرایی شده و در قالب فیلم، کتاب و ... عرضه می شود، با آنچه در زمینه هایی مانند انتظار انجام می شود، مقایسه کنیم گویی جرقه ای در برابر آتشفشان است! زمانی می توان امید به اثرگذاری فعالیتی داشت که جریان های فکری و فرهنگی پشت این قضیه نیرومند باشند؛ برای مثال در عرصه انتظار در سینما و پویانمایی داخلی چه تعداد اثر مرتبط با انتظار داریم؟! بنابراین، حرکت عظیم فرهنگی باید رخ دهد تا آنچه می خواهیم به وقوع بپیوندد، یعنی اگر بخواهیم انتظار با فرهنگ عمومی ما آن گونه که می خواهیم پیوند بخورد، باید تلاشمان پویا و مؤثر باشد. آیا می توان «انتظار» و نقش آن را در فرهنگ عمومی جامعه مانعی برای انحراف های فردی و اجتماعی افراد و نیز مصونیتی در برابر ضدارزش ها و تهاجمات فرهنگی دانست؟ جامعه بویژه بخش فعال فکری آن همواره در پی این است که توجیه و تفسیر مناسبی برای فعالیت ها بیابد و اگر آن را پیدا نکند انرژی خود را در مسیر نادرستی به کار می گیرد. این یعنی آرمانخواهی و تلاش برای تحقق بنیان های فکری عقیدتی جزو ضرورت های جامعه است و موضوع انتظار به جهت ویژگی ها و نگاهی که به آینده دارد، در پُر کردن خلأ های فکری بسیار نیرومند است. باید توجه داشت «انتظار» این استعداد را دارد که جمعیت فعال در این عرصه را جهت دهی کند تا در دام امثال داعش نیفتند، زیرا داعش و امثال آن که کپی های تاریخی فراوان دارند از خلأ جامعه اسلامی که به قرآن و سنت اعتقاد دارد اما در وارد کردن این اعتقاد به سبک زندگی خود موفق نبوده است، سوء استفاده می کنند! بنابراین، این خطر همواره در جوامع دینی اسلامی وجود دارد که اگر جهت دهی صحیح نباشد، سبب می شود این انرژی های فعال در جامعه در مسیر دیگری به فعالیت خود ادامه دهد. بنابراین انتظار ظرفیت تامین آرمان ها را دارد و می تواند بخش های فعال فکری جامعه را به جهت کمال و سعادت سوق دهد. با توجه به ظرفیت مفهوم انتظار و تاثیری که در بیداری ملت ها و ظلم ستیزی آن ها ایفا می کند آیا می توان آثار هالیوود یا فعالیت گروه های تکفیری مانند داعش را راهبردی برای جدا کردن این مفهوم از فرهنگ عمومی جامعه شیعی دانست؟ تهی کردن جامعه از آرمانگرایی از اهداف مهم امثال هالیوود است، آن ها حتی آموزه های غنی دیگر ادیان و مکاتب را به نفع خود مصادره می کنند، یعنی از اهداف مهمشان این است که جهان موعود را آن گونه که مد نظر خودشان است، تفسیر کنند مانند فیلم هایی که منجی جهان را قدرت اقتصادی-سیاسی آمریکا یا صهیونیست ها معرفی می کنند! آن ها طراحی های گوناگونی انجام داده اند که بخشی را به عالم بی خیالی ببرند و آرمان ها را جایگزین کنند و در بخش دیگری مانند داعش و وهابیت، جامعه را به سمتی ببرند که غیر از جنگ و جدال و تکفیر و آدمکُشی کارایی دیگری ندارد. به عبارت بهتر آن ها مدل های مختلفی را برای استفاده دلخواه و متناسب با اهدافشان از منابع دنیا به کار می گیرند و این ما هستیم که باید بدانیم از ظرفیت انتظار در مواجهه و مقابله با آن ها چطور باید استفاده کنیم. مفهوم «انتظار» به آن شیوه و کیفیتی که در روایات تصریح شده چقدر می تواند در اصلاح سبک زندگی که از تأکیدهای رهبر معظم انقلاب هم هست، اثرگذار باشد؟ شکی نیست این معنا در انتظار وجود دارد، زیرا انتظار یعنی انتظار عدالت و صلح جهانی که البته در همه این ها پیام است. جامعه ای که در انتظار مصلح است خود باید صالح باشد وگرنه دچار تعارض و تناقض می شود، از این روست که بر تربیت و تهذب در خانواده ها تأکید می شود. بنابراین «انتظار» برای سبک زندگی در عرصه های مختلف پیام دارد، البته این ها به این سادگی نیست، اما فرد و خانواده منتظر، سبک و سوی خاصی در زندگی خود دارند تا بدین وسیله بتوانند زمینه های ظهور را فراهم کنند.
چهارشنبه ، ۱۳آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: قدس آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 8]