تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834223074
دلایل و آسیب های کاهش نقش نظارتی خانواده
واضح آرشیو وب فارسی:مشرق نیوز: مهم ترین تغییری که در خانواده ی کنونی رخ داده، تغییر در مناسبات و روابط است؛ هم رابطه ی درون خانواده و هم رابطه ی بیرون خانواده، هم رابطه ی والدین با هم، هم رابطه ی والدین با فرزندان.به گزارش مشرق، نهاد خانواده، رکن بنیادین اجتماع بشری و محمل فرهنگ های گوناگون است. اولین شرط داشتن جامعه ای سالم و پویا، سلامت و پایداری خانواده است. اگر خانواده در جامعه ای نباشد، همه ی تربیت های بشری و همه ی نیازهای روحی انسان ها ناکام خواهد ماند، زیرا طبیعت و ساخت بشری این گونه است که جز در محیط خانواده و در آغوش پدر و مادر، تربیت سالم و بی عیب ونقص و بالندگی لازم روحی پیدا نخواهد شد.1 در حقیقت، خانواده، نهاد اجتماعی جهان شمولی است که به رغم کوچک بودن دارای آثار و کارکردهای بسیاری، اعم از روانی، آموزشی، جمعیتی، اقتصادی، فرهنگی و... است. بحث و بررسی پیرامون خانواده با توجه به کارکردهای حیاتی آن و نقش تعیین کننده ای که در جامعه دارد، به خودی خود دارای اهمیت است. اما آنچه اهمیت موضوع را بیشتر می کند، تهدیدها و آسیب هایی است که در دهه های اخیر، نهاد خانواده را با چالش جدی مواجه کرده و پیامدهای منفی شدیدی برای آن به دنبال داشته است. یکی از این چالش ها مقوله ی تربیت فرزندان و تغییر سبک های تربیتی فرزندان در خانواده هاست. پس از زن و شوهر، فرزندان رکن سوم خانواده را تشکیل می دهند. با ولادت فرزند، روابط جدیدی در درون خانواده شکل می گیرد که هدایت و سامان دهی آن ها نقش بسیار مهمی در تحقق اهداف نظام خانواده دارد و برعکس، بی توجهی به آن ها نه تنها خانواده را در دستیابی به اهدافش ناکارآمد می کند، بلکه گاهی آن را به مکانی برای جرم و جنایت تبدیل می نماید. کارکردهای خانواده جامعه شناسان کارکردهاى مهم خانواده را تنظیم رفتار جنسى،تداوم نسل، حمایت و مراقبت، ایجاد آرامش روانى، ارضاى نیازهاى عاطفى، مشروعیت بخشی به فرزندان،جامعه پذیرى وکنترل و نظارت مى دانند. البته به این موارد باید نقش بى بدیل خانواده در پرورش معنوى و گسترش فرهنگ دینی را نیز افزود. تحولات خانواده در دهه هاى اخیر، تمام کارکردهاى یاد شده رادرمعرض آسیب قرارداده است. تغییر سبک های تربیتی در خانواده و دلایل آن سبک زندگی شیوه ای نسبتاً ثابت است که فرد اهداف خود را به آن طریق دنبال می کند. در سبک زندگی از دیدگاه روان شناسی، جامعه شناسی و... بیش از آنکه به شناخت ها و عواطف فرد به صورت سازه های ذهنی، نظر داشته باشند، رفتارهای فرد را به صورت عینی و مشهود مورد مطالعه قرار می دهند؛ ولی سبک زندگی اسلامی قدری متفاوت است. در عین حال که تأکید آن روی رفتار است، به عواطف و شناخت های زیرین نیز نظر دارد.2 سبک زندگی در نوع خانواده و مناسبات و تنظیم روابط میان افراد بسیار تعیین کننده است. در عرصه ی خانواده سبک زندگی را می توان در ابعاد گوناگونی بررسی کرد، از جمله سبک ازدواج، الگوی مصرف، تفریحات و گذران اوقات فراغت، روابط والدین با فرزندان و... در حقیقت بخشی از سبک زندگی خانواده ی ایرانی، روابط والدین با فرزندان و سبک تربیتی فرزندان در خانواده است. - مناسبات خانواده: تفکیک یا برابری نقش ها؟ خانواده درجامعه ی مادرحال تغییر و گذار از سنتی به مدرن و از گسترده به هسته ای است و کارکردهایش هم درحال از دست رفتن است؛ اما مهم ترین تغییری که در خانواده ی کنونی رخ داده، تغییر درمناسبات و روابط است. هم رابطه ی درون خانواده وهم رابطه ی بیرون خانواده، هم رابطه ی والدین باهم، هم رابطه ی والدین بافرزندان. در حقیقت مهم ترین تغییر،اختلاط نقش هاست.درگذشته نقش ها تفکیک شده بود، ولی حالا برعکس شده است. این تغییر به سمت برابری نقش ها پیش می رود.3 در واقع جایگاه، نقش و مناسبات اعضای خانواده دگرگون شده و اعضا از جایگاه و نقش دیگری برخوردار می شوند. سمت وسوی روابط و سلسله مراتب خانواده متحول شده و فرزندان در چشم والدین، اعتبار، ارزش و اهمیت بیشتری می یابند.4 از این روست که امروزه شاهد این هستیم که در خانواده های ایرانی فرزندسالاری حاکم شده است و این یعنی محور بودن فرزندان در خانواده و این مسئله، هم در نحوه ی جامعه پذیری فرزندان تأثیر بسیاری داشته و هم در جامعه و مناسبات اجتماعی. در ادامه بیشتر به مفهوم فرزندسالاری می پردازیم. - سبک های تربیتی فرزندان مهم ترین عامل مؤثر در این امر، تغییر سبک زندگی خانواده های ایرانی، خصوصاً سبک تربیتی فرزندان است. در سبک زندگی غربی، فرزندان در دنیای خود رها شده اند و خانواده ها کمترین نظارتی بر عملکرد فرزندان خود ندارند. در حالی که در سبک زندگی اسلامی، پدر و مادر از جایگاه ویژه ای برخوردارند و همین مسئله سبب کاهش بروز آسیب های اجتماعی می گردد. سبک های تربیتی در خانواده شامل سبک های حمایتی، هدایتی و نظارتی می شود و البته به کارگیری این سبک ها در گفتمان خانواده گرایی و فردگرایی، شکل متفاوتی به خود می گیرد. در جامعه ی امروز، ما با نوعی تحول گفتمانی مواجهیم. تغییر از گفتمان خانواده گرایی به سمت گفتمان فردگرایانه. تحول به تعبیر رهبر انقلاب مانند هوایی است که همه از آن تنفس می کنند و امروزه همه ی خانواده های ایرانی در معرض این تغییر و تحول هستند و عوامل مختلفی، اعم از رسانه ها، عوامل سیاسی، اقتصادی و... در این تحول نقش داشته اند. از این روست که در خانواده های امروزی، غالباً سبک حمایتی صرف دیده می شود و خانواده ها نقش های هدایتی و نظارتی خود را کمتر ایفا می کنند. شاید بتوان گفت در این تغییر، نهادهای تبلیغی و فرهنگی، بیشترین نقش را داشتند. در حقیقت می توان رسانه ها را در بروز این آسیب ها بسیار تأثیرگذار دانست؛ چرا که رسانه های ملی و فراملی به مجرایی برای ورود سبک زندگی غربی به جامعه ی اسلامی ما تبدیل شده اند. در غالب فیلم ها و سریال ها، این پیام را به مخاطب القا می کنند که دوران نظارت والدین پایان یافته و آن ها فقط باید از فرزندان حمایت کنند؛ همان طور که در پست مدرن، فرزندان و پدر و مادر کنار هم هستند، حتی پدر و مادر نباید ارزش های خود را به فرزندان تحمیل کنند و صرفاً باید مشاوره دهند و متأسفانه این فرهنگ در حال تسرّی در جامعه ی امروز ماست. وظایف تربیتی والدین نسبت به فرزندان 1. مراقبت و حمایت حمایت و مراقبت، از کارکردهاى مهم خانواده است که شامل حمایت اقتصادى از اطفال، سالمندان و زنان، مراقبت از کودکان و سالمندان و حمایت از اعضاى خانواده در برابر خطرها و مشکلات مى شود. در بُعد حمایتی دست کم دو وظیفه ی مهم بر عهده ی والدین است. حمایت مالی از فرزندان (در صورت نیاز) و همچنین کمک به آن ها در انتخاب همسر و تشکیل خانواده.5 در همین راستا، در روایتی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمودند: «کسی که تمکن مالی داشته باشد که فرزند بالغ خود را به ازدواج همسری درآورد، اما چنین نکند و در نتیجه، آن فرزند دچار گناه شود، گناه را بر عهده ی پدر خواهند نوشت.»6 2. تربیت و هدایت خانواده اولین نهادی است که فرزندان با آن انس می گیرند و چون اولین یادگیری ها در خانواده صورت می گیرد، تأثیر بسیار سازنده و عمیق در فرزندان خواهد داشت. در دین اسلام نیز توصیه های بسیاری به پدر و مادر درباره ی تعلیم و تربیت فرزندان شده است. علاوه بر تربیت دینی، جنبه های دیگری از تعلیم و تربیت فرزندان نیز مورد توجه واقع شده است، از جمله هم بازی شدن با فرزندان، آموزش ورزش (شنا و تیراندازی و...)، آموزش خواندن و نوشتن و... نکته ی بسیار مهم این است که تربیت فرزندان از سنین خردسالی باید آغاز شود و پدر و مادر موظف اند تا بزرگ سالی و در همه ی مراحل زندگی، فرزندان خود را هدایت کنند. 3. نظارت در حقیقت نظارت، مکمل وظایف حمایتی و هدایتی والدین است. در کنار حفاظت و حمایت از فرزندان و هدایت آن ها در راستای زندگی سالم و هدفمند، در مراحل گوناگون زندگی، والدین باید از وظایف نظارتی خود غافل نشوند؛ چرا که همین هدایت و نظارت است که انسجام و سلامت خانواده را تضمین خواهد کرد. خداوند متعال می فرماید: «خود و خانواده ی خود را از آتش دوزخ نگه دارید.»7 مفهوم «نگه داری خانواده از آتش»، که ائمه ی اطهار آن را به انجام امر به معروف و نهی از منکر تفسیر کرده اند، نقش نظارتی والدین نسبت به فرزندان را در بر می گیرد. امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «حفظ فرزندان از خطرات و انحراف ها در صلاحیت و شایستگی (وظیفه ی) پدران آن هاست.»8 در دیدگاه اسلامی، در مقوله ی تربیت فرزندان، اصل اعتدال و میانه روی بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. به موجب این اصل، توجه و رسیدگی به فرزندان در ابعاد مختلف، هرچند جزء وظایف والدین است، نباید به افراط کشیده شود. به این معنا که اولاً والدین نباید به خاطر فرزندانشان نسبت به اهداف و نیازهای شخصی خود و همچنین نسبت به نیازهای متقابل زناشویی، کوتاهی و کم توجهی کنند. ثانیاً توجه بیش از حد به فرزندان و حمایت صرف از آنان منجر به آسیب های جدی در آینده ی فرزندان و خانواده خواهد شد. همچنان که حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «بیشترین همت خود را صرف خانواده و فرزندت نکن، زیرا اگر آنان از دوستان خدا باشند، خداوند دوستانش را رها نمی کند تا از دست بروند و اگر دشمن خدا باشند، چرا باید دل نگران دشمن خدا باشی؟!»9 آسیب های حمایت بدون نظارت و هدایت 1. کاهش اقتدار والدین، انسجام خانواده خانواده مهم ترین نظام اجتماعی است که مانند دیگر نظام ها دارای یک سازمان است و طبیعتاً باید سلسله مراتبی بر آن حاکم باشد. لازمه ی سلسله مراتب، اقتدار کافی و در عین حال عادلانه ی برخی از اعضا در خانواده است. از آنجا که والدین در خانواده بیشترین و مهم ترین وظایف را بر عهده دارند، باید از اقتدار کافی و بیش از دیگران برخوردار باشند. اگر این سلسله مراتب در خانواده رعایت نشود و والدین از اقتدار کافی برخوردار نباشند و در تصمیم گیری های مهم به خواسته های فرزندان تن دهند یا هر عضو جدا از دیگران تصمیم گیری کند، خانواده انسجام لازم را از دست خواهد داد؛ زیرا محور خانواده، یعنی والدین، قادر به حل مشکلات نخواهند بود و خانواده ممکن است در اثر خواسته های غیرمنطقی فرزندان دچار آسیب های جدی شود.10 امروزه نقش کنترلى و نظارتى خانواده نیز که غالباً والدین آن را اعمال مى کنند، بسیار کم رنگ شده است.نفى سرپرستى پدر و حرکت به سمت الگوی خانواده ی افقى،که تمام اعضا را در یک سطح قرار مى دهد، امکان و انگیزه ی نظارت را از والدین سلب مى کند و شخصیت والدین را در ایفاى نقش مسئولانه تضعیف می نماید. 2. فرزندسالاری متأسفانه رعایت نکردن اصل اعتدال در تربیت فرزندان و حمایت صرف والدین از آن ها، آسیب های مهمی را در خانواده به دنبال داشته است که مهم ترین آن ها گسترش فرزندسالاری در خانواده های ایرانی است. فرزندسالاری یعنی وضعیتی که در آن، فرزندان، مستقیم یا غیرمستقیم، محور و اساس تصمیم گیری ها، فعالیت ها و مجموعه ی امور مختلف خانواده قرار می گیرند و همه ی مسائل خانواده، به طور کلی بر اساس نیازها، خواسته ها و اهداف آنان استوار می شود.11 مهم ترین پیامدهای فرزندسالاری عبارت اند از: بالا رفتن انتظارات بچه ها، افزایش مراقبت های والدین از فرزندان، وسواس شدید والدین نسبت به بچه ها، افزایش هزینه ای که والدین صرف فرزندان خود می کنند، تبدیل فرزندان به موجود پرهزینه ای که دائماً در کانون توجه والدین قرار دارد و...12 در خانواده های فرزندمحور، با اینکه از فرزندان حمایت زیادی می شود، بچه ها در خانواده و در قبال این همه حمایت، مسئولیت کمی بر عهده می گیرند.13 انتظار آنان از والدین روزبه روز بیشتر و انتظار والدین از آنان کمتر می شود. مهم ترین ویژگی فرزندسالاری، عدم حس مسئولیت پذیری و عدم استقلال در خانواده های فرزندسالار است. چنین خانواده هایی شرایط رشد و شکوفایی و خلاقیت های اجتماعی را از فرد می گیرند. قدرت انتخاب و تصمیم گیری و حل مسائل و مشکلات فردی و اجتماعی در چنین فرزندانی بسیار پایین است.14 فرزندان خانواده های فرزندسالار معمولاً سست عنصر و بی اراده یا حداقل کم اراده اند.15 به دلیل عادت کردن به آزادی مطلق، زمینه های بزهکاری در عرصه ی اجتماع برای چنین بچه هایی بیشتر است. هنجارشکنی های گسترده ای که امروز در سطح جوامع شاهد آن هستیم و رفتارهای غیراخلاقی که از جوانان و نوجوانان دیده می شود و کم کم قبح آن ها از بین می رود و خانواده ها به نوعی تسلیم و پذیرش در این زمینه روی می آورند، متأثر از عوامل متعددی است؛ اما یکی از مهم ترین عوامل آن عدم شکل گیری صحیح شخصیت فرزندان در خانواده است که فرزندسالاری حاکم بر خانواده ها به آن دامن می زند. 3. نارضایتی والدین یکی از مهم ترین پیامدهای این امر، نارضایتی خود والدین از فرزندان و زندگی خانوادگی است. در بسیاری از موارد که والدین تمام توجه خود را صرف فرزندان کرده باشند، این مسئله می تواند منجر به کاهش میزان رضایت مندی همسران از زندگی زناشویی گردد. از طرف دیگر، رواج فرزندسالاری و افزایش روحیه ی خودمحوری و فردگرایانه در فرزندان، مشکلاتی را در روابط آن ها با والدین ایجاد می کند که یکی از مهم ترین پیامدهای منفی آن، احساس بیهودگی و خسران در پدر و مادر، به ویژه در قدرناشناسی فرزندان نسبت به آنان، خواهد بود. 4. بروز آسیب های اجتماعی کاهش اقتدار والدین و کم رنگ شدن نقش نظارتی و هدایت گر آن ها، منجر به بروز آسیب هایی در خانواده خواهد شد. اقتدار در خانواده، زمانی معنا می یابد که خانواده در عین حمایت و خدمت رسانی به اعضایش، تاحدودی قدرت مراقبت از خود را در قبال هجمه های بیرونی داشته باشد؛ اما با از دست رفتن اقتدار والدین و انسجام خانواده،این نهاد دیگر روی پای خود نیست که چنین قدرتی داشته باشد.16 در نتیجه ی این امر، امروزه شاهد بروز آسیب هایی در سطح جامعه هستیم که فرزندان و خانواده ها را تهدید می کند، از جمله عادی شدن روابط دختر و پسر، افزایش آمار اعتیاد، افزایش خانه های مجردی و... نهادهای جایگزین با کم رنگ شدن نظارت والدین بر فرزندان، طبیعی است که نهادهای دیگری در زمینه ی کنترل و نظارت بر فرزندان تأثیرگذار خواهند بود. در حقیقت قصور خانواده در این حوزه، پررنگ شدن نقش نهادها و عواملی چون رسانه ها (ملی و فراملی)، مهد کودک، مدرسه، هم سالان و گروه دوستی و... را به دنبال خواهد داشت. نتیجه گیری کاهش تأثیر والدین و پررنگ شدن نقش نهادهای جایگزین، قطعاً آسیب هایی را به دنبال خواهد داشت. البته بدیهی است همه ی عواملی که ذکر شد مزایای فراوانی در تربیت و هدایت فرزندان خواهند داشت. رسانه ها (ترجیحاً رسانه های ملی) چنانچه در کنار والدین و با هدایت آن ها مورد استفاده قرار گیرند، می توانند آموخته ها و تجارب بسیاری برای فرزندان به ارمغان بیاورند. مدرسه و دوستان نیز در جامعه پذیری و آموزش فرزندان نقش سازنده ای دارند و چنانچه با نظارت و هدایت والدین همراه باشند، در سایر ابعاد زندگی فرزندان نیز تأثیرگذار خواهند بود. اما مشکل از آنجا آغاز می شود که والدین صرفاً نقش حمایتی داشته باشند و تمام نظارت و هدایت را بر عهده ی نهادهای جایگزین قرار دهند. بدیهی است که هیچ کس به اندازه ی والدین و خانواده برای فرزندان، دلسوز و خیرخواه نیست و نمی تواند خیر و صلاح فرزندان را به خوبی تشخیص دهد. خانواده اولین جایی است که کودک با آن آشنا می شود و از آن ها یاد می گیرد. اگر والدین از این فرصت استفاده کنند و از همان سال های اولیه پایه های تربیتی فرزندان به خوبی شکل بگیرد و مستحکم شود و فرزندان با خانواده انس بگیرند، قطعاً در آینده در برابر آسیب های اجتماعی کمتر دچار لغزش و اشتباه خواهند شد.(*) پی نوشت ها : 1. زن و بازیابی هویت حقیقی، علی خامنهای، انتشارات انقلاب اسلامی، 1390. 2. سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن، محمد کاویانی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391. 3. آسیب شناسی خانواده (مجموعه مقالات)، به کوشش سید جعفر حق شناس، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، 1388. 4. فرزندسالاری، مهدوی، محمدصادق و حسن غنیمتی، پژوهشنامه ی علوم انسانی، ش 35، 1381. 5. خانواده در اسلام، حسین بستان نجفی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390. 6. کنر العمال، متقی الهندی، ج 16، ص 442. 7. سوره ی مبارکه تحریم، آیه ی 6. 8. بحارالانوار، ج 15، ص 178. 9. نهج البلاغه، ترجمه ی سید رضی، ج 4، ص 82. 10. خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی، محمدرضا سالاری فر، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390. 11. فرزندسالاری، ص 89. 12. همان، ص 31. 13. Kaufmann,f.X. Familie und Modernitaet, 1988. P:391-416. 14. خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی، ص 115. 15. هشدارهای تربیتی، علی اکبر مظاهری، ص 103. 16. آسیب شناسی خانواده، همان. منبع: برهان
شنبه ، ۹آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مشرق نیوز]
[مشاهده در: www.mashreghnews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 15]
-
گوناگون
پربازدیدترینها