تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835819002
نقش آرمانگرایی سیاسی در رفتار سیاسی امیرالمؤمنین(ع) از نگاه نهج‌البلاغه
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
نقش آرمانگرایی سیاسی در رفتار سیاسی امیرالمؤمنین(ع) از نگاه نهج‌البلاغه
اهداف وآرمان‌های یک فرد یا جامعه، سرلوحة حرکت فرد یا جامعه قرار می‌گیرد و پیروزی‌های مختلف، مرهون اتحاد و عزم جامعه در پیگیری آن آرمان‌هاست.
مقدمه اهداف وآرمان‌های یک فرد یا جامعه، سرلوحة حرکت فرد یا جامعه قرار می‌گیرد و پیروزی‌های مختلف، مرهون اتحاد و عزم جامعه در پیگیری آن آرمان‌هاست. به عکس عقب‌افتادگی یک نظام و یا فرد می‌تواند چند عامل داشته باشد که مهم‌ترین آنها؛ خلأ بی‌آرمانی، نداشتن عزم و اتحاد در پیگیری آرمان‌ها و فاصله بیش از اندازه آرمان‌ها تا واقعیت است و آرمانگرایی براساس نوع جهان‌بینی انسان‌ها شکل می‌گیرد. در حوزه سیاسی نیز اهداف و آرمان‌ها است که نظام و سیاست‌مداران را حرکت می‌دهد. از این رو اندیشمندان، فلسفه‌ها و اهدافی برای تشکیل حکومت ذکر کرده‌اند؛ از جمله توماس هابز، فلسفه تاسیس حکومت را رسیدن به صلح و آرامش می‌داند و پیروان نظریه اصالت سودمندی، هدف از تاسیس دولت را سودمندی و فایده آن در رساندن افراد به لذت می‌دانند. اما در نظام آفرینش براساس نظام احسن،انبیای الهی با جهان‌بینی توحیدی به دنبال هدف آفرینش و رساندن بشر به کمال حقیقی هستند که همان مقام خلیفۀ‌اللهی و رهاسازی از بردگی اهداف پست و دنیاگرایی است. از این رو، اهداف تشکیل حکومت و روش برخورد انبیا و امیرالمؤمنین(ع)، دلسوزانه و برمدار تربیت انسان‌ها و رساندن آنها به کمال و آرمان‌های فطری توحیدی است و اجرای عدالت، حدود، احقاق حق و سایر اهداف در حاکمیت دینی با همین هدف انجام می‌گیرد. بدین سبب، هرگز در پی رسیدن به منافع دنیایی و اهداف به ظاهر توحیدی ازطریق باطل نیندیشیده‌اند و از این رو؛ هجرت، مبارزه و صلح و سکوت تنها برمدار آرمان‌های توحیدی است.امیرالمؤمنین(ع) در این زمینه می‌فرماید.: « وَ الله مَا مُعَاوِیَةُ بِأَدْهَى مِنِّی، وَ لکِنَّهُ یَغْدِرُ وَ یَفْجُرُ. وَ لَوْ لَاکَرَاهِیَةُ الْغَدْرِ لَکُنْتُ مِنْ أَدْهَى النَّاسِ، وَ لکِنْ کُلُّ غُدَرَةٍ فُجَرَةٌ، وَ کُلُّ فُجَرَةٍ کُفَرَةٌ. «وَ لِکُلِّ غَادِرٍ لِوَاءٌ یُعْرَفُ بِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ»؛ به خدا سوگند! معاویه از من سیاستمدارتر نیست؛ اگر من از پیمان‌شکنى و خدعه و نیرنگ بیزار نبودم، از سیاستمدارترین مردم بودم، ولى هر پیمان‌شکن، فریبکارى گنهکار است و هر گنهکارى کافر است (کفر به معنى ترک اطاعت فرمان خدا) و هر غدّار و مکّارى در قیامت پرچم خاصى دارد که به وسیله آن شناخته مىشود. (نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان؛ نص؛ ص494)1 و در جای دیگر می‌فرماید: از آن‌جا که گاه انحراف جامعه از اصول صحیح اخلاقى سبب دگرگون شدن ارزش‌ها مىشود، تا آن‌جا که پیمان‌شکنى و فریب و نیرنگ را نوعى ذکاوت و هوشیارى مىشمرند و پایبندبودن به عهد و پیمان را ساده‌لوحى مىانگارند، بنابراین رأى یک «سیاستمدار الهى» پیروزى بر دشمن در درجه دوم اهمیت است و در درجه اوّل حفظ ارزش‌ها مهم است؛ ارزش هایى که ماندنى است، و بهترین وسیله تکامل جامعه انسانى و پرورش انسان‌هاى شایسته و تشکیل «حیات طیبه» است.(پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام، ج2، ص458) گرچه کسانی که نوع جهان‌بینی‌شان دنیایی است، این روش را با اصول سیاست سازگار نمىبینند، بلکه مىگویند سیاستمدار ماهر آن است که از پیمان‌ها و امانت‌ها تا آن‌جا دفاع کند که به نفع او تمام مىشود، و آن‌جا که به زیان او است باید به بهانهاى از عمل به تعهدات خود و امانتدارى سرباز زند! حضرت دراین باره می‌فرماید: اى مردم! وفا همزاد راستگویى است؛ سپرى محکم‌تر و نگهدارندهتر از آن سراغ ندارم، آن کس که از وضع رستاخیز آگاه باشد، خیانت نمىکند. در زمانى به سر مىبریم که بیش‌تر مردم خیانت و حیلهگرى را کیاست و عقل مىشمارند، و نادانان آنها را اهل تدبیر مىخوانند، چگونه فکر مىکنند؟! خداوند آنها را بکشد! چه‌بسا شخصى روشن‌بین به تمام پیش‌آمدهاى آینده آگاه است و طریق مکر و حیله را خوب مىداند، ولى فرمان الهى و نهى پروردگار مانع اوست، و با اینکه قدرت بر انجام آن دارد، آن را به روشنى رها مىسازد، ولى آن کس که از گناه و مخالفت فرمان حق پروا ندارد، از همین فرصت استفاده مىکند. (نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، ترجمه؛ ص101) بنابراین نوع جهان‌بینی است که سیاستگزاری را معیّن می‌کند. آرمان وآرمان‌گرایی آرمان به معنای آرزو، امل، امید(دهخدا، فرهنگ دهخدا، مجلس، 1325ش، ج1،ص76)، (معین، محمد، فرهنگ معین، نامن،1385، ص112) آرمان: کمال مطلوب، ایده‌آل، تصوراتی که برای ساختن جنبه‌های گوناگون زندگی مطلوب در ذهن انسان‌هاست. و آرمان‌گرا: آن‌که تصوراتی برای ساختن جنبه‌های گوناگون زندگی مطلوب دارد؛ تصوراتی که عملی‌شدن آنها معمولا بسیاردشواراست، ایده‌آلی است. (انوری، حسن، سخن، 1381، ص84) سیاست: معانی مختلفی دارد که ازجمله به معنای ریاست، عهده‌داری امور، مدبّر ، مملکت‌داری، اصلاح امور مردم، و اداره‌کردن کارهای مملکت است.(لسان‌العرب ابن منظور محمد ابن مکرم نشرادب حوزه، 1405ه، ج6، ص106)(منجدالطلاب، اسلامی1361، ص108) آرمان‌های سیاسی امیرالمؤمنین(ع) مهم‌ترین آرمان‌های امیرالمؤمنین(ع) درنهج‌البلاغه عبارتند از: امنیت و اقامه حدود، برپایی عدالت و احقاق حق، و احیای سنّت. الف) امنیت: یکی از آرمان‌ها واهداف امیرالمؤمنین(ع) ایجاد امنیت به‌معنای اعم بود. اللهمَّ إِنَّکَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ یَکُنِ الَّذِی کَانَ مِنَّا مُنَافَسَةً فِی سُلْطَانٍ، وَ لَاالِتمَاسَ شَیْءٍ مِنْ فُضُولِ الْحُطَامِ، وَ لکِنْ لِنَرِدَ الْمَعَالِمَ مِنْ دِینِکَ، وَ نُظْهِرَ الْإِصْلَاحَ فِی بِلَادِکَ، فَیَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِکَ، وَ تُقَامَ الْمُعَطَّلَةُ مِنْ حُدُودِک پروردگارا! تو مىدانى آن‌چه ما انجام دادیم، نه براى این بود که مُلک و سلطنتى به‌دست آوریم و نه براى اینکه از متاع پست دنیا چیزى تهیّه کنیم، بلکه به خاطر این بود که نشانههاى از بین رفته دینت را بازگردانیم و صلح و مسالمت را در شهرهایت آشکار سازیم، تا بندگان ستمدیدهات در ایمنى قرار گیرند و قوانین و مقرّراتى که به دست فراموشى سپرده شده، بار دیگر عملى گردد.(نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، ترجمه؛ ص283) حضرت با نفی اهداف دنیایی، یکی از مهم‌ترین اهداف برای پذیرش حاکمیت را ایجاد امنیت می‌داند. امنیت خود از جهات مختلف قابل بحث است، که عبارتند از: امنیت اقتصادی، امنیت سیاسی اجتماعی، امنیت قضایی، امنیت مرزی و امنیت معنوی. مولا در بخش‌هایی از حوزه‌‌ها موفق شدند امنیت را به‌صورت نسبی برقرار کنند؛ اما همراهی‌نکردن مردم از یک‌سو و نداشتن کارگزاران لایق از سوی دیگر و شورش‌های قدرت‌طلبان و دنیاگرایان از درون جامعه اسلامی مانع رسیدن حضرت به آرزوهایش دراین حوزه بود. ب) اجرای حدود: اجرای حدود، هدفی ابزاری برای حفظ حریم‌های الهی و ایجاد امنیت و احقاق حق و برپاداشتن عدالت است. از این‌روحضرت آن را یکی از اهداف و وظیفه حاکمان می‌داند؛ چنان‌که در خطبه پیشین به عنوان هدف حاکمیتی ذکر نمود و در بیان دیگر، یکی از وظایف امام را اقامه حدود می‌داند: إِنَّهُ لَیْسَ عَلَى الْإِمَامالاَ... إِقَامَةُ الْحُدُودِ عَلَى مُسْتَحِقّیهَا؛ برامام و پیشوا وظیفهاى نیست جز اقامه حدود بر آن کس که مستحقّ کیفر است.(نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، ترجمه؛ ص223) چنان‌که وظیفه امام، اجرای حدود است، وظیفه آگاه‌نمودن مردم ازحدود الهی را برعهده دارد: وَقَفْتُکُمْ عَلَى حُدُودِ الْحَلَالِ وَ الْحَرَام؛ و بر حدود حلال و حرام آگاهتان ساختم؟ (نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، ترجمه؛ ص171) ج) برپایی عدالت واحقاق حق: یکی ازمهم‌ترین اهداف سیاسی حکومتی امیرالمؤمنین، اجرای عدالت و احقاق حق است که به مالک می‌فرماید: ولْیَکُنْ أَحَبُّ الْأُمُوْرِ إِلَیْکَ أَوْسَطَهَا فِی الْحَقِّ، وَ أَعَمَّهَا فِی الْعَدْل: باید محبوب‌ترین کارها درنزد تو میانه‌ترین آنها در حق و فراگیرترین آنها درعدل باشد.(بند20) وَ إِنَّ أَفْضَلَ قُرَّةِ عَیْنِ الْوُلَاةِ اسْتِقَامَةُ الْعَدْلِ فِی الْبِلَادِ : برترین چیزى که موجب روشنایى چشم زمامداران مىشود، برقرارى عدالت در همه بلاد و آشکارشدن علاقه رعایا نسبت به آن‌هاست.(نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، نص؛ ص676) برپایی عدالت، هدف همه انبیای الهی و جزء آرمان‌هایی است که خداوند بردوش آنان نهاده است. خداوند متعال می فرماید: لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ (حدید،25) ما رسولان خود را با دلائل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب(آسمانى) و میزان(شناسایى حق و قوانین عادلانه) نازل کردیم، تا در میان مردم به عدالت قیام کنند. (تفسیر نمونه، ج3، ص429) إِنَّ الله یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها وَ إِذا حَکَمْتُمْ بَیْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ الله نِعِمَّا یَعِظُکُمْ بِهِ إِنَّ الله کانَ سَمِیعاً بَصِیراً (نساء،58) خداوند به شما فرمان مىدهد که امانت‌ها را به صاحبان آن برسانید و هنگامى که میان مردم داورى مىکنید، از روى عدالت داورى کنید، خداوند پند و اندرزهاى خوبى به شما مىدهد، خداوند شنوا و بیناست . به سبب اهمیت عدالت است که حضرت هنگام بازگرداندن عطایای عثمان به بیت‌المال فرمود: وَ الله لَوْ وَجَدْتُهُ قَدْ تُزُوّجَ بِهِ النّسَاءُ، وَ مُلِکَ بِهِ الْإِمَاءُ؛ لَرَدَدْتُهُ؛ فَإنَّ فِی الْعَدْلِ سَعَةً. وَ مَنْ ضَاقَ عَلَیْهِ الْعَدْلُ، فَالْجُوْرُ عَلَیْهِ أضْیَقُ. به خدا سوگند! آن‌چه از عطایاى عثمان، و آن‌چه بیهوده از بیت‌المال مسلمین به این و آن بخشیده، اگر بیابم، به صاحبش باز مىگردانم؛ گرچه زنانى را به آن کابین بسته و یا کنیزانى را با آن خریده باشند؛ زیرا عدالت، گشایش مىآورد، و آن کس که عدالت بر او گران آید، تحمّل ظلم و ستم بر او گران‌تر خواهد بود! ازنگاه امیرالمومنین(ع) رعایت عدالت امری لازم و پایه و اساس سیاستگزاری در حاکمیت است که درهیچ شرایطی حاضرنیست از آن عدول کند، اگرچه باعث رنجش خواص شود یا مورد تطمیع و تهدید قرار گیرد یا به ظاهر پیروزی درپی داشته باشد. حضرت در موارد متعدد به بیان تهدیدهایی که نتیجه اجرای عدالت است پرداخته است، ازجمله می‌فرماید: سوگند به خدا! اگر شب را بر روى خارهاى «سعدان» بیدار به سر برم، و یا در غل‌ها و زنجیرها بسته و کشیده شوم، برایم محبوب‌تر است از اینکه خدا و رسولش را روز قیامت در حالى ملاقات کنم که به بعضى از بندگان ستم کرده و چیزى از اموال دنیا را غصب نموده باشم.(نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، ترجمه؛ ص541) و درحوزه تطمیع می‌فرماید: به خدا سوگند! اگر اقلیم‌هاى هفتگانه با آن‌چه در زیر آسمانهاست، به من دهند که خداوند را با گرفتن پوست جوى از دهان مورچهاى نافرمانى کنم، هرگز نخواهم کرد و این دنیاى شما از برگ جویدهاى که در دهان ملخى باشد، نزد من خوارتر و بى‌ارزش‌تر است.(نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، ترجمه؛ ص543) و در باره پیروزی‌هایی که با زیرپاگذاشتن عدالت به دست می‌آید، می‌فرماید: آیا به من دستور مىدهید که براى پیروزى خود، از جور و ستم، در حقّ کسانى که بر آنها حکومت مىکنم، استمداد جویم؟! به خدا سوگند تا عمر من باقى و شب و روز برقرار و ستارگان آسمان در پى هم طلوع و غروب مىکنند، هرگز به چنین کارى دست نمىزنم. اگر اموال از خودم بود، به طور مساوى در میان آنها تقسیم مىکردم، تا چه رسد به اینکه این اموال اموال خداست (و متعلّق به بیت‌المال). نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، ترجمه؛ ص273) بنابراین اجرای عدالت واحقاق حقّ ازمحوری‌ترین اهداف امیرالمؤمنین(ع) درسیاستگزاری حاکمیتی است و این پایبندی به سبب نوع جهان‌بینی حضرت است. ایشان هنگام توبیخ عثمان می‌فرماید: بهترین بندگان خدا در پیشگاه او پیشوای عادلی است که خود هدایت شده و هدایت می‌نماید و بدترین مردم در پیشگاه پروردگار، پیشوای ستمگری است که خود گمراه شده و دیگران را نیز گمراه می‌کند. من از رسول خدا صلى‌الله علیه و آله شنیدم که مىفرمود: «پیشواى ستمکار را روز رستاخیز حاضر مىکنند در حالى که نه یاورى با اوست و نه عذرخواهى، او را در آتش دوزخ مىافکنند و همچون سنگ آسیا در آتش به چرخش مىافتد، آن‌گاه او را در قعر دوزخ به زنجیر مىکشند.(نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، ترجمه؛ ص359) د) احیای سنن الهی و مبارزه بابدعت‌ها: یکی ازآرمان‌های امیرالمومنین(ع) مبارزه با بدعت‌ها واحیای سنت الهی است. حضرت در معرفی خود می‌فرماید: َ إِنِّی لَمِنْ قَوْمٍ لَا تَأْخُذُهُمْ فِی الله لَوْمَةُ لَائِمٍ، سِیَماهُمْ سِیَما الصِّدِّیقِینَ، وَ کَلَامُهُمْ کَلَامُ الْأَبْرَارِ، عُمَّارُ اللَّیْلِ وَ مَنَارُ النَّهَارِ. مُتَمَسِّکُونَ بِحَبْلِ الْقُرْآنِ. یُحْیُونَ سُنَنَ الله وَ سُنَنَ رَسُول؛ من از کسانى هستم که در راه خدا از هیچ ملامتى هراس ندارند، از کسانى که سیمایشان سیماى صدیقان و گفتارشان گفتار نیکان است. از کسانى که شب‌ها را با عبادت آباد مىکنند و (در طریق هدایت مردم) روشنىبخش روزهایند، از کسانى که دست به ریسمان قرآن زده و سنّت‌هاى خدا و رسولش را احیا مىکنند.(نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، نص؛ ص470) «احیاى سنّت خدا و سنّت پیامبر»، عمل کردن به واجبات الهى که در قرآن آمده و فرایضى است که پیامبر فرض نموده؛ نه فقط عمل کردن، بلکه دعوت عامه مردم به سوى آن نیز لازم است. (پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام، ج7 ، ص524). حضرت همچنین درباره کسانی که حرکت سیاسی حکومتی آنان از بین بردن سنت‌ها است، می‌فرماید: بدترین مردم نزد پروردگار، پیشواى ستمگرى است که خود گمراه است و مردم به وسیله او گمراه مىشوند؛ سنّت‌هاى مورد قبول را از بین برده و بدعت‌هاى متروک را زنده مىکند.(نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، ترجمه؛ ص359) از این رو تمام تلاش حضرت در راستای صیانت از سنّت الهی و مبارزه با بدعت‌ها در طول حاکمیتش بود. نتیجه آرمان‌های سیاسی امیرالمؤمنین(ع) برگرفته از عمق معادباوری و جهان‌بینی توحیدی است و سیاستگزاری حضرت در طول حکومتش برمدار تربیت انسان‌ها و نهادینه‌کردن ارزش‌ها بود. حرکت در راستای این اهداف بعد از بیست و پنج سال از رحلت پیامبر(ص) که بدعت‌ها و تبعیض و دنیاگرایی در جامعه اسلامی ریشه دوانده بود، کاری سخت ودشواربود؛ اما حضرت با بینش و درایت خاص خود، مبانی سیاستگزاری حاکمیت اسلامی را مشخص نمودند که عبارتند: الف: تربیت انسان‌ها برمدار جهان‌بینی توحیدی ب: اجرای عدالت درتمام سطوح جامعه ج: برقراری امنیت باهمه مفاهیمش د: صیانت از حدود الهی و دفاع از سنن الهی منابع 1 . قرآن 2 . انوری ،حسن، فرهنگ بزگس سخن، سخن، 1381. 3 . ابن منظور محمد ابن مکرم، لسان العرب، نشرادب حوزه،1405ه، ج6. 4 . منجد الطلاب، اسلامی، 1361. 5. دهخدا، فرهنگ دهخدا، مجلس، 1325، ج1. 6 . مکارم شیرازی، نهج‌البلاغه با ترجمه فارسى روان، مدرسه الامام علی‌بن‌ابی طالب،1384. 7. مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام، دارالکتب الاسلامیه،1386. 8 . مکارم شیرازی، تفسیرنمونه، دارالکتب الاسلامیه،1374. 9 . معین، محمد، فرهنگ معین، نامن، 1385. پی‌نوشت: نهج البلاغة، خطبه 200. دکتر سیدحسین هاشمی: استاد حوزه و دانشگاه ماهنامه فرهنگ پویا-28 انتهای متن/
94/08/06 - 03:49
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 16]
-
گوناگون
پربازدیدترینها