محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831238250
آیا باید شعر عاشورایی را تا سطح درک مخاطب تنزل داد؟
واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاری تسنیم: چند سالی رویه در شعر آیینی بر این بود که مفاهیم سروده ها را باید تا سطح درک مخاطب تنزل داد، اما این موضوع تغییراتی را در جریان شعر آیینی ایجاد کرد.به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم ، با تأمل در جریان شناسی شعر آیینی در دهه های مختلف چنین به نظر می رسد که در برهه ای تفکر غالب بر شاعران این حوزه، تنزل شعر در حد سطح درک مخاطب شعر آیینی بوده است. روزگاری شاعران آیینی در سروده های خود، به ویژه در اشعار عاشورایی، از شعر به عنوان ابزاری کارآمد در آگاهی بخشی مخاطبان خود بهره می بردند. این موضوع تنها محدود به مسائل دینی نمی شد، گاه شاعران، که تعداد آنها اندک هم نبوده است، این ابزار را برای ارتقای سطح اطلاعات سیاسی مخاطبان خود به خدمت می گرفتند. از این روست که شاعران در حوادث مختلف انقلاب اسلامی نقش تعیین کننده ای داشتند. این تأثیرگذاری را حتی می توان در وقایع دهه 40 و 15 خرداد، که به نوعی ریشه انقلاب اسلامی ست، حس کرد. از خاطرات پیرغلامان حسینی از این ایام چنین برمی آید که شاعران و ذاکران آل الله از این فضا برای برانگیختن مردم و آگاهی بخشی به آنها نسبت به وضعیت سیاسی و اجتماعی کشور بهره برده اند که نتیجه آن قیام خونین15 خرداد و فعالیت های انقلابی پس از آن بود. اما در سال هایی پس از انقلاب نظری مبنی بر تنزل شعر در سطح درک مخاطب مطرح شد که این موضوع خود آسیب های متعددی را به همراه داشت. این سؤال همیشه در ذهن پژوهشگران این عرصه وجود داشته است که آیا شعر را باید تا سطح درک مخاطب تنزل داد و یا با کمک شعر و اندیشه نهفته و تنیده شده در واژگان بیت بیت آن، سطح درک مخاطب را از مسائل دینی و آیینی ارتقا داد؟ به عبارت دیگر، آیا این وظیفه یک شاعر آیینی است که این موضوع را پیش چشم داشته باشد و به اصطلاح از تریبون هیئت برای این امر بهره برد یا خیر؟ محمدرضا سنگری، نویسنده و استاد دانشگاه، در بخشی از کتاب «از نتایج سحر» به این موضوع می پردازد و ضمن بررسی آسیب های ایجاد شده از حاکمیت این نظر بر شعر آیینی، به تغییرات رویه این دسته از سروده ها در سال های بعدی و در دهه 80 می پردازد. بخش های گزیده ای از نوشتار سنگری در این کتاب که توسط انتشارات سوره مهر روانه بازار کتاب شده، به قرار ذیل است: تعریف شعر آیینی عنوان ادبیات آیینی و زیرمجموعة آن شعر آیینی، عنوانی تازه است که در دهة هشتاد بر زبان ها و قلم ها افتاد. پیش از این عنوان هایی چون ادبیات دینی، ادبیات مذهبی، ادبیات مناسبتی، و... عنوان ها و نام هایی آشنا بودند، اما به تدریج این نامگذاری جایگزین شد و مقبول افتاد و به کار گرفته شد. گستره ادبیات آیینی البته فراتر و فراخ دامن تر از ادبیات دینی باید باشد، زیرا آیین ها هرچند عمدتاً خاستگاه دینی دارند، اما گاه آیین هایی هست که خاستگاه آن مسائلی چون ملیت و قومیت می شود که در ایران نیز نمونه هایی از آن را می توان نام برد. ادبیات آیینی، همان گونه که از نام آن پیداست، ادبیات آیین هاست؛ آیین هایی چون مناجات، مدیحه، سوگ، سور و شادمانی، استسقا (طلب باران کردن)، استشفا (طلب سلامتی و رفع بیماری)، زیارت، سفر (بدرقه و استقبال)، و دیگر مناسبت هایی که در زندگی فردی و اجتماعی، دینی و ملی، قومی و بومی رُخ می دهد. بنابراین، در ادبیات آیینی چند ویژگی چشمگیر است: 1. در محافل و مجالس کاربرد و جایگاه دارد؛ معمولاً در محافل و مجالسی که ویژة جشن و سرور، مرثیه و تعزیه، تکریم و تجلیل بزرگان، و آداب و رسوم دینی و اجتماعی است از آن استفاده می شود. 2. رویکرد ستایش دارد؛ سروده های آیینی چه در سوگ فرد یا افراد باشند چه در ولادت و جشن و سرور آنان، توصیف، اصلی ترین محور است. حتی در آیین های ملی و منطقه ای نیز ستایش ملت و ملیت و ارزش ها و هنجارهای ملی و بومی محور اصلی است. اگر شعر آیینی در حوزه مناجات یا باران خواهی (استسقا) یا شفاخواهی (استشفا) )، زیارت، سفر (بدرقه و استقبال)، و دیگر مناسبت هایی که در زندگی فردی و اجتماعی، دینی و ملی، قومی و بومی رُخ می دهد. بنابراین، در ادبیات آیینی چند ویژگی چشمگیر است: 1. در محافل و مجالس کاربرد و جایگاه دارد؛ معمولاً در محافل و مجالسی که ویژة جشن و سرور، مرثیه و تعزیه، تکریم و تجلیل بزرگان، و آداب و رسوم دینی و اجتماعی است از آن استفاده می شود. 2. رویکرد ستایش دارد؛ سروده های آیینی چه در سوگ فرد یا افراد باشند چه در ولادت و جشن و سرور آنان، توصیف، اصلی ترین محور است. حتی در آیین های ملی و منطقه ای نیز ستایش ملت و ملیت و ارزش ها و هنجارهای ملی و بومی محور اصلی است. اگر شعر آیینی در حوزة مناجات یا باران خواهی (استسقا) یا شفاخواهی (استشفا) باشد نیز تحمید پروردگار و طرح صفات جلال و جمال او مدار سروده یا متن نیایش است. در این زمینه، گاه ترانه هایی نیز هست که آن ها را هم باید جزء ادبیات آیینی دانست. 3. وفور واژگان فرهنگ دینی و مذهبی، تلمیحات، اشارات، آیات و روایات، و در صورت آیین ملی و منطقه ای بودن، فراوانی نمادها و نمودهای ملی و اسطوره ای این گونه آثار را از دیگر آثار متمایز می کند. 4. هرچند بنیاد و اساس ادبیات آیینی تبلیغ و رسانگی و پاسداشت و تکریم و انتقال و حفظ ارزش ها و ارزش آفرینان دینی و ملی است، با این همه پیام های اعتقادی و اخلاقی در متن آثار درج می شود. 5. شعر آیینی همه گاهی نیست و فقط در مناسبت ها کاربرد دارد؛ مثلاً غزل ها یا مثنوی های عام در هر موقعیتی خوانده می شوند، اما شعری که به مناسبت ولادت یا شهادت یا مراسم ملی مانند پیروزی انقلاب و جشن سده و یلداست، متناسب با زمان خاص خویش عرضه و خوانده می شود. شعر مناجات بخشی از شعر آیینی است که به تناسب درون مایه، فرازمانی و فرامکانی است و در هر گاه و هر جا کاربرد دارد. 6. چون در مفهوم آیین، استمرار و تکرار وجود دارد، به مراسمی که یک بار برگزار و در آن شعر یا اثر ادبی عرضه می شود نمی توان شعر یا ادب آیینی گفت. بر مبنای ویژگی های پیش گفته، تعریف شعر آیینی این است «شعر آیینی، شعری است که ویژة آیین ها و مراسم و مناسبت های دینی و غیر دینی است و به موضوعاتی چون نیایش، ستایش، سوگ و سوره، تکریم و تجلیل بزرگان و پاسداشت آیین های ملی و منطقه ای می پردازد.» با این تعریف، گستره شعر آیینی شامل این بخش ها می شود: 1. شعر مدیحه و منقبت که برای مدح و ستایش و تکریم شخصیت های دینی و بزرگان و چهره های معنوی به کار می رود؛ مانند اشعار در توصیف پیامبر و ائمه و امامزادگان و علما و شخصیت های دینی و ولادت آنان و موقعیت هایی چون غدیر، بعثت، هجرت، ازدواج علی (ع) با فاطمه(س)، و... 2. شعر مرثیه و سوگ که در شهادت و مجالس سوگواری بزرگان دینی خوانده می شود؛ مانند عاشورا، اربعین حسینی، شهادت ائمه، رحلت بزرگان، یا رخدادهای غمبار و از دست دادن عزیزان 3. شعر آیین های دینی ملی؛ مانند دهة فجر، آزادی خرمشهر، پیروزی ها، و یادهای بزرگ 4. شعر آیین های فراملی مانند نوروز (در کشورهای دیگر نیز برگزار می شود) 5. شعر آیین های ملی مانند شب یلدا و... 6. شعر آیین های بومی و منطقه ای 7. شعر نیایش و مناجات و پرستش هریک از این شاخه ها را می توان به شاخه های کوچک تر تقسیم کرد؛ مثلاً شعر عاشورایی را می توان به شعر ابوالفضلی، شعر زینبی، شعر اصحاب عاشورا، و... تقسیم کرد. در یک تقسیم بندیِ کلی نیز می توان شعر آیینی را به شعر نیایشی و شعر ستایشی تقسیم کرد. از ولادت شعر آیینی و سروده های مدیحه ای و منقبتی و مرثیه ای و مناجات نامه ها و توصیف جشن ها و مراسم آیینی بیش از یک هزاره در ایران می گذرد و به ندرت می توان در رصدگاه شعر فارسی شاعری یافت که در سروده های خود و در گذار از حاشیة زندگی قله های دین و آیین، بی درنگی و آهنگی و سروده ای گذشته باشد. سروده های آیینی دینی تنها بهانة ارادت شاعر به ساحت اسوه ها و بزرگان نیست که آیینة باورها، آرمان ها، آرزوها و دغدغه های آنان نیز هست. گاه شعر آیینی دینی را شعر هیئت یا شعر هیئتی نیز می گویند. اطلاق چنین عنوانی به اعتبار کاربرد در هیئت مذهبی و محافل ولادت، شهادت، رحلت، مناسبت های سوگوارانه و سوروارانه، و یا مجالس ادعیه و مناجات و زیارت است. با این همه، فضای هیئت بخشی از جغرافیای کاربرد شعر آیینی است. شاعران شعر آیینی دینی را به چند دسته می توان تقسیم کرد: 1. شاعرانی که یکسره شعر خویش را وقف محافل و هیئت های مذهبی کرده اند و بدین ویژگی شهره و شناخته شده اند. برخی از این شاعران چندین مجموعه شعر در همین زمینه دارند. شعر برخی از این شاعران به سبب توجه بیش از حد به مخاطب متوسط، ارزش شعری چندانی ندارد. 2. شاعرانی که بخشی از شعر خود را به شعر آیینی اختصاص داده اند اما به مقوله های دیگر شعری نیز اهتمام دارند. 3. دسته سوم شاعرانی هستند که به شاعر آیینی شهره نیستند، اما برخی از سروده های آنان تکیه گاه محافل و مجالس است یا از سروده های آنان خلاقانه و مبدعانه برای ورود به سوگ و سور و نیایش و موضوعات مذهبی بهره می گیرند. در این میان، شاعران شاخصی چون حافظ، صائب، سعدی، و مولانا بیش از دیگران مورد استفاده بوده اند. یکی از چالش ها و دغدغه های پیش روی شعر آیینی محفلی، تکیه کردن بر «پسند و سطح فهم و ذوق مخاطب» است. مخاطب های عام و متوسط، که بخش عمدة شرکت کنندگان در محافل و مجالس را تشکیل می دهند، گاه شاعر یا خوانندة شعر را وامی دارند که به سروده هایی متوسط روی آورند. خواندن شعرهای متوسط و ضعیف در این گونه محافل باعث شده است که برخی شعر آیینی را شعر درجه دوم تلقی کنند یا در ارزش شعر آیینی و حتی شعر بودن آن تردید کنند. نیز این اتهام سبب می شود که «معیار» ارزش یابی شعر آیینی را سروده های متوسط و ضعیف قرار دهند. حضور شاعران شاخص و وفور نمونه های طراز بالای شعر آیینی و سروده های درخشان سوگ و سور در سال های اخیر و نیز استفادة ذاکران و مداحان از سروده های شاخص و فاخر در روزگار ما به تدریج این انگاره و ذهنیت را متزلزل ساخته است و دفترهای شعر آیینی، که شاعران موفق و توانا در دهة هفتاد و هشتاد خلق کرده اند، تصویر و تصوری نو از شعر آیینی به ذهن ها بخشیده است. سروده های آیینی را به دو دستة کلی ـ از منظر قصد سرودن شاعر ـ نیز می توان تقسیم کرد: 1. سروده هایی که شاعر به قصد خواندن در محافل و مجالس می سراید. این سروده ها گاه به سفارش ذاکران و مداحان و گاه توسط خود مداحانی که توانایی شعر سرودن نیز دارند سروده می شود. 2. سروده هایی که به قصد خواندن در آیین ها سروده نشده اند، اما از آن ها در محافل و مجالس استفاده می کنند. سیر و تحول شعر آیینی شعر آیینی در طول قرن ها و در گذار از صافی ها و نشیب و فرازها و مواجه شدن با فضاهای تازه، صیقل خورده و به کمال رسیده است و امروز در گستره ادبیات ما، «هویت و هیئتی» بارز و شاخص یافته است. تحول و تغییر در شعر آیینی را از دو منظر می توان بررسی کرد؛ نخست منظر شکل و ساختار و دیگر محتوا و درون مایه. 1. از نظرگاه شکل و ساخت، سروده های آیینی در گذشته عمدتاً در قالب قصیده عرضه می شدند. هرچند قالب های مثنوی، ترکیب بند، و ترجیع بند نیز محملی مناسب برای سرودن شعر آیینی بوده اند، این گونة گسترده هرگز در این حصارها محدود و محصور نشده است و در روزگار ما همة قالب ها به روی این جریان آغوش گشوده اند و شاعران از همة قالب ها ـ نو و کلاسیک ـ بهره گرفته اند و بخشی از درخشان ترین نمونه های شعر آیینی امروز در قالب های نو ـ نیمایی و سپید ـ است. در چند دهه اخیر، گاه مجموعه شعرهای آیینی مستقل ـ در سوگ و سور ـ عرضه شده است که نه تنها اقبال شاعران آیینی به قالب های نو را نشان می دهد، که گواه امکان استخدام همه ظرفیت ها برای سروده های آیینی است. از آن جمله است خط خون و در سایه سار نخل ولایت از سید علی موسوی گرمارودی، و گنجشک و جبرئیل از سید حسن حسینی. برخی ظرفیت ها، که در گذشته شعری کمتر در شعر آیینی مورد استفاده بوده اند، در عصر انقلاب احیا و با نگاه و گاه پرداختی نو عرضه گاه سروده هایی زیبا و مانا در قلمرو شعر آیینی شدند که قالب های خوش آهنگ رباعی و دوبیتی از آن جمله اند. مجموعه های رباعی و دوبیتی، که یکسره به موضوعات آیینی اختصاص دارند، در این دوره، به ویژه در دهة هشتاد، فراوان است. نوآوری در فرم شعر از دیگر خلاقیت های شعری در حوزه شعر آیینی است که پیش از این، در مبحث نوآوری شعر انقلاب بدان پرداخته شد.
شنبه ، ۲آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبرگزاری تسنیم]
[مشاهده در: www.tasnimnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 24]
-
گوناگون
پربازدیدترینها