واضح آرشیو وب فارسی:وقت نیوز: وقت نیوز - "موضوع تغییر مناسک عزاداری، یکی از مباحث بسیار مهم و جاری در دو دهه اخیر بوده است. تغییرات به یک مساله و گاه به یک مشکل تبدیل شده است و عموما نیز از آن به عنوان یک آسیب یاد می شود. هرچند در برخی موارد می تواند این تصور درست باشد، اما در کل مساله تغییرات مناسک عزاداری، ناشی از منطق درونی این آیین ها و رابطه عمیق و وسیع آن ها با زندگی روزمره و جریان های آنست."به گزارش سرویس فرهنگی وقت نیوز ، دکتر جبار رحمانی انسان شناس دین با بیان مطلب بالا در گفتگو با فرارو گفت: باید دقت کرد که در کنار این تغییرات، تداوم های بسیاری هم وجود داشته است. تغییر عملا در بطن تداوم ها رخ داده است. تغییراتی که در رسانه ها بیشتر از آن صحبت می شود، غلبه رویکرد شورانگیز در اجرای این مناسک است. در این رویکرد محتوای مداحی ها و نقاط عطف آن ها، به سمت شور حداکثری متمایل است که این کار را از طریق تکرار کلیدواژه های خاص با ضرب آهنگ تند معمولا انجام می دهند. این انسان شناس درباره موسیقی در مداحی ها اظهار کرد: منطق موسیقی پاپ به شدت در این جریان های جدید مداحی رواج پیدا کرده که بیش از همه ریشه در ذائقه هنری و موسیقایی جوانان این هیات ها دارد. وی با اشاره به تصویری که صداوسیما از عزاداری ها ارائه می دهد ادامه داد: مهمترین مساله تصویری است که صداوسیما با پخش وسیع مداحی های خاص و مداحان خاص، ایجاد کرده است و عملا هم مساله تنوع گسترده مناسک عزاداری را به مدل های خاصی در سطح رسانه ای تقلیل داده است. جبار رحمانی تاکید کرد: در مجموع در بدنه جامعه، تغییرات عزاداری در مقابل تداوم ها چندان هم گسترده نیستند، مساله اصلی نوعی غلو رسانه ای در باب برخی ابعاد مناسک عزادرای و گونه های خاص آنست. این انسان شناس با طبیعی خواندن تغییرات گفت: این تغییرات تا حد زیادی طبیعی هستند. مراسم عزادرای همیشه امری وابسته به زندگی و جریان های فرهنگ بوده که همیشه در حال تغییر بوده است، چون باید با شرایط زندگی و روحیات عزاداران منطبق می شد. عضو شورای مرکزی انسان شناس و فرهنگ درباره این که آیا عزاداری ها دچار ناهنجاری شده اند یا خیر توضیح داد: اینکه کدام تغییرات را باید آسیب حساب کرد، عملا به موضع داور این مساله بستگی دارد. قطعا برای مداحی که بخش اعظم مداحی را به شور های ریتمیک و تک کلمه ای می گذراند، این تغییر یک گام مهم در افزایش شور در مراسم است، در حالیکه همین موضوع از منظر یک دیندار سنتی، موجب کاهش آگاهی دینی و اطلاعات مردم از واقعه عاشورا شده، و نوعی آسیب است. وی با اشاره به اینکه آسیب شناختی یک آیین یا رفتار به داور آن بازمی گردد گفت: مساله آسیب شناسی، به موقعیت ارزیاب و داور این مساله و مهم تر از همه به قدرت او بستگی دارد. نزاع سنت های قدیم و جدید جبار رحمانی تصریح کرد: البته آسیب شناسی، نوعی استراتژی است که بیش ازهمه بیان گر تلاش افراد برای نشان دادن عزاداری اصیل خویشتن است. روی دیگر آسیب شناسی، ادعای اصالت رویه و سبکی است که منتقد آسیب در آن قرار دارد. مساله آسیب شناسی بیش از هرچیزی محل نزاع سنت های قدیم و جدید عزاداری است. این انسان شناس در ادامه اظهار کرد: ماهیت مردمی عزاداری، حتی در آسیب شناختی ترین وجه آن عملا با دخالت های آمرانه و از بالا تناقض دارد. دخالت آمرانه در نهایت منجر به واکنش های منفی و تند خواهند شد. لذا آن چه که از روحیه فرهنگی مردم برآمده را باید با گزینه دیگری از دل همان روحیه فرهنگی جایگزین کرد. این انسان شناس دین درباره دلیل تغییرات آیین های عزاداری توضیح داد: تغییرات نوظهور در هر شکل آن، ادامه روحیه و ذائقه مردم در عزاداری است. یعنی اجزای سنت های عزاداری و شیوه های آن هرچه بیشتر با روحیه مردم و شرایط زندگی آن ها همراه و عجین شده است. رحمانی گفت: وقتی ریتم زندگی و ضرباهنگ آن عوض شود، شیوه عزاداری نیز قطعا عوض می شود. چون سنت های عزاداری بیش از هر چیزی بیانگر شرایط زندگی ما و روحیات ما هستند. ما به شیوه ای عزادرای می کنیم که آن را می فهمیم و مناسب ما هست. جبار رحمانی در پاسخ به این سئوال که "کدام بخش از آیین ها تغییرات بیشتری داشته اند؟" گفت: در این مورد به سادگی نمی توان قضاوت کرد. هرچند به ظاهر به نظر می رسد سبک های جدید شورانگیز رواج بیشتری یافته اند، اما باید دقت کرد این رواج یا تصور رواج صرفا به دلیل تحمیل رسانه ای این سبک جدید و پیوند مداحان سبک جدید با قدرت های سیاسی و رسانه است. وی در ادامه گفت: به نظر می رسد هنوز اکثریت مردم در سبک ها و فضاهایی عزادرای می کنند که این سبک جدید در حاشیه آن قرار دارد. آیین های سنتی همچنان ادامه دارند، در کنارشان نیز نوزایی، تحول و تغییرهم رخ می دهد. رحمانی همچنین با اشاره به تقلل آگاهی مردم درباره واقعه کربلا تصریح کرد: آیین های عزاداری به دلیل افول نقش سخنران، به سمتی رفته اند که آگاهی مذهبی مردم از واقعه کربلا به شدت به شخصیت های خاص و مقاطع خیلی محدود، تقلیل یافته است. این به معنای آنست که روایت عزاداری به سمت شکل خیلی محدودی می رود که گاه وقایع مورد تاکید مداحان، ریشه تاریخی هم ندارد و برساخته ذهنیت خودشان است. رحمانی درباره نذری دادن در ایام عزاداری محرم گفت: نذر همیشه وجود داشته و حتی می توان گفت تغییر خاصی نکرده است. هنوز هم رایج ترین نذر محرم، دادن غذا (انواع آش و غذا های مختلف) است. مساله اصلی تغییر در نوع نگاه مردم به این سنت و میزان آگاهی آن ها از ریز جزییات این واقعه بزرگ تاریخ مقدس شیعی است. سیطره آیین های عزاداری تهران بر دیگر آیین ها جبار رحمانی درباره تغییر آیین ها در مناطف مختلف ایران اظهار کرد: قاعدتا در هرکجا که فرهنگ و جامعه تغییر کرده اند، این آیین هم تغییراتی به خود دیده است. هرجایی که تغییرات بیشتر باشند، این تغییرات عزادرای هم بیشتر خواهند بود. وی تصریح کرد: مساله اصلی آنست که سنت های تهران، بالاخص سبک هیات های جدید که قدرت رسانه ای صدا و سیما نیز در اختیار آن هاست، نوعی سیطره و تحمیل را بر دیگر سنت ها، خواسته و ناخواسته، اعمال می کنند. عضو شورای مرکزی انسان شناسی و فرهنگ گفت: اما در مقابل می توان دید که هنوز در سایر سنت ها، تلاش بری تداوم وجود دارد، نگاهی به آیین های سنتی شهر های مختلف و مراکز مختلف به خوبی این مساله را نشان می دهد. آن ها همچنان تداوم و سنت خودشان را دارند. دکتر رحمانی ضمن اشاره به اینکه صداوسیما می تواند آیین های سنتی شهرهای دیگر را نشان دهد و جا بیاندازد توضیح داد: مساله اصلی آنست که اگر صدا و سیما، سنت های اصیل مردمی سایر شهرها را در ساعات پرمخاطب نشان بدهد، این تصور پیشگامی تهران و... نیز کنار می رود. هرچند صدا و سیما عزادرای سایر شهرها را پخش می کند، اما این پخش نوعی پخش خبری است. وی درباره عملکرد صداوسیما تصریح کرد: این درحالی است که وقتی صداوسیما بخواهد برای مخاطبان یک برنامه دینی خوب بگذارد، سنت های جدی عزادرای تهران را پخش می کند. خود این نابرابری و بی عدالتی و تقلیل سنت های عزادرای سایر شهرها به یک امر خبری محدود، منجر به این تصور غلط شده است که تهران مرکز و پیشگام اصلی تحول عزاداری در ایران است. جبار رحمانی در انتها گفت: سبک رسانه ای و جدید عزادرای در تهران را می توان به دلیل سیطره رسانه ای و موقعیت ناعادلانه در امکان پخش، به مثابه نوعی سبک مخل در سایر سنت های عزادرای دانست. این سنت جدید تهرانی شاید در داخل خودش معتبر باشد، اما وقتی قرار است آن سبک و مداحان آن را به عنوان معیار برای سایر سنت ها معرفی کنیم، عملا نوعی تحمیل و الزامی نادرست را ایجاد کرده ایم. 586
جمعه ، ۱آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: وقت نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 85]