واضح آرشیو وب فارسی:فرهنگ امروز: در کارهای بیضایی اصولاً فکرها بر زن متمرکز است در خیلی از نمایشنامه هایی که بیضایی نوشته در واقع زن را مطرح کرده است که زن نباید زانوی غم بغل بگیرد و بماند زن نباید موجود دست دوم باشد، و مردها درباره اش تصمیم بگیرند.به گزارش فرهنگ امروز به نقل از سایت انسان شناسی و فرهنگ؛ نصرت پرتوی، بازیگر است، کارگردان و نویسنده. بیشتر مردم او را با نقش فاطی در فیلم «گوزن ها» می شناسند. اما اهل تئاتر او را یکی از بهترین درام نویسان زن معاصر می دانند. پرتوی سال هاست که در کانادا زندگی می کند. اما هیچ وقت ایران را فراموش نکرده و کاملا در جریان اتفاقات تئاتری ایران هست. و از نوشتن هم دست نکشیده. با خوشرویی تمام پای تلفن از بیضایی گفت و تئاتر و خاطراتی که از آشنایی و کار با او دارد. بهرام بیضایی به باور من کسی است که تئاتر متفکر را خلق کرد. تئاتری که هر کسی بعد از دیدن آن وادار به فکر کردن می شود. د ر یکی از نمایش های عروسکی بیضایی پهلوان نمایش می گوید: «کِی، کیو داشتیم؟» این جا پهلوان با مرشد حرف می زند و همین پرسش او ما را به تفکر وامی دارد که ما کیو داشتیم؟ برمی گردیم به عقب، هخامنشیان، سامانیان، ساسانیان و ... در بیشتر نمایشنامه های گذشته، کم تر به فکر اهمیت داده می شد و بیشتر مسائل کم اهمیت رواج داشت. به همین دلیل هم می بینیم که زن به شکل کالا درمی آید تاریخ مصرف دارد و این یک قانون است. در متن های بیضایی او ما را به تفکر وامی دارد و این که فکر کنیم و ببینیم چه بودیم چه شدیم در پهلوان اکبر که می دانید پهلوانان باید بجنگد چون عاشق دختر خان است و خان هم با پهلوان اکبر خوب نیست و در این نمایش بیضایی، حالت شاعرانه ی بسیار زیبایی را وارد تئاتر می کند. خب تکیه گاه فکری ما شعر است و بیضایی این فرزانگی را وارد نمایش پهلوان اکبر می کند: «این جا شکنجه بود، بی داد و داد، بریدن دست، شکستن پای، پای شکستن.... مانده بود، این جا شکنجه بود.» این جملات را به صورت زمزمه در متن تاتر می شنویم و تمام نمایشنامه این گونه پیش می رود و زمان حال را می گوید، این جا شکنجه است البته گاهی در اجرا اشتباهاتی شد و این جملات به صورت دکلمه گفته شد اما وقتی به صورت زمزمه گفته می شد خیلی بیشتر به دل مردم می نشست. در کارهای بیضایی اصولاً فکرها بر زن متمرکز است در خیلی از نمایشنامه هایی که بیضایی نوشته در واقع زن را مطرح کرده است که زن نباید زانوی غم بغل بگیرد و بماند زن نباید موجود دست دوم باشد، و مردها درباره اش تصمیم بگیرند. مثلاً در «پرده نئی» دختر می خواهد ازدواج کند و مادر به او می گوید سعی کن که دانسته هایت را فراموش کنی. سعی کن که نفهمد تو چه قدر بلدی. چنین چیزی فوق العاده است. اگر شوهر دختر بفهمد که او می داند با دختر سرِ خوش نخواهد داشت. پس بهتر است که بگوید من چیزی نمی دانم و گوش بفرمانم. در همه نمایشنامه هایی که بیضایی دارد، مطالبی مطرح است که برای پیشرفت تفکر بسیار راهگشاست. در هشتمین سفر سندباد می بینیم که زمان و مکان را به هم می ریزد. در یک سفر سندباد به چین می رود چون عاشق دختر خاقان چین است و در سفر بعدی او مرده است. هشتمین سفر او در واقع مرگ است. در هشتمین سفر او دنبال خوشبختی می گردد. از زندگی حوصله اش سررفته است و دنبال حقیقت می گردد. زیبایی آن در این است که همه اش شعر است. بخش هایی از سندباد: سندباد: و آخرین پرسش من: که راه درازم را برای دانستن آن آمده ام. برهمن: بگو برادر. سندباد: خوشبختی چیست؟ (سکوت) - و جواب من؟ برهمن: اوم! حکیم بزرگ می گویند من چه پاسخی بدهم که غافل کننده نباشد؟ نزد حکیم شانکار برو، او همه چیز را می داند. سندباد: شصت و چهار حکیم دیگر هم به من همین را گفته اند، اما حکیم شانکار اینک در حال گذراندن سکوت یکساله است. برهمن: عهد بزرگ! و تو باید نیم سال دیگر صبر کنی. سندباد: آن چه صبر کرده ام کافی است. سندباد: حکیم شانکار برهمن: حرف نمی زند صاحب. سندباد: اقلاً باید بشنود. برهمن: سکوت او مقدس است صاحب. سندباد: تو زبان مرا می دانی شانکار. شنیده ام که در پیاده روی دهساله از سرزمین ما هم گذشته ای. پس می دانی از کجا آمده ام. می شنوی شانکار؟ در کشور من جنگ است. همه به هم ریخته اند. هیچکس خوشبخت نیست. هیچ حقیقتی وجود ندارد. بگوی ای دانای تمام، همه جا یک جنگ ابدی است. برهمن: بروید؛ او سکوت مقدس را نمی شکند صاحب. سندباد: من بی جواب او برنمی گردم. او می داند که زندگی اینک زندانی است! که زندگی را بر ارج کرده اند! او می داند. می داند که – سندباد: می بینی غیور؟ این آخرین امید من بود. شعبده باز: اوم -! برهمن: حضرت حکیم شانکار – غیور: سکوت را شکست! سندباد: (به زانو می افتد) کمکم کنید! شعبده باز: پرسش بیار! برهمن: فرمودند بپرس آن چه می خواهی. سندباد: خوشبختی چیست؟(شعبده باز سر تکان می دهد)- و جواب؟ شعبده باز: چیزی نمی دانم. سندباد: نه! شعبده باز: هیچ چیز! سندباد: (نعره می کشد) نه! دلیل انتخاب این تکه این است که زبان شاعرانه بیضایی را به شما نشان بدهم. بی جهت انتخاب نکردم. خانواده ی بیضایی همه شاعر بودند. پدرش شاعر بود و مادر خیلی خوبی داشت. مادرش تحصیل کرده مدرسه ی ژاندارک بود و شعر خوب می دانست و حافظه بسیار خوبی هم داشت و بیضایی هم حافظه ی خوبی دارد. خوانده های بیضایی که بسیار هم هستند به این دلیل است که شعر در خانواده اش ریشه دارد و عرفان را هم خوب می فهمد. حضور او لازمه ی تئاتر ما بود. و همزمان با ورود ما به تئاتر او هم یکی دو سال بعد آمد. من هم می نوشتم و چند نمایشنامه هم نوشته بودم. در واقع من هم بازیگر بودم و هم در کتابخانه اداره ی تئاتر کتابدار بودم. یادم هست که بیضایی هم به آن جا می آمد و کتاب می گرفت و همان جا با هم آشنا شده بودیم و من متوجه شدم که او هم نویسنده است. نوشته های یکدیگر را می خواندیم و من متوجه شدم که او چه قدر مطالعه دارد ]خنده[ واقعاً خوب و حسابی خوانده بود. باور کن من آن موقع فکر می کردم که کارهای او کار یک آدم ۸۰ ساله است. در حالی که همین پهلوان اکبر یا سندباد را در ۱۸ سالگی اش نوشته مخصوصاً سندباد که زمان را به هم می ریزد و آدم ها به شکل های مختلف در می آیند مثلاً حکیم شانکار بعد به شکل شعبده باز در می آید یعنی دو تا نقش را یک نفر بازی می کند. من در نمایش نامه های خارجی هم چنین غنایی ندیدم. حتی شکسپیر که او هم نثرش ممکن است مسجع نباشد اما شعرگونه است به این غنا نیست. من خیلی دلم می خواست که الان شکسپیر بود که هشتمین سفر سندباد را می خواند و می دید که چه قدر خوب و ارزشمند است و ببیند از خودش بهتر هم کسی هست که می نویسد. «ای دانای تمام، همه جا یک جنگ ابدی است برهمن: اما صاحب دیوار است بین این و آن بگو ای دانای تمام من تمام امیدها را ناامید دیده ام من به هفت دریا کشتی رانده ام. بگو ای دانای دانایان، من خوشبختی را جست وجو می کنم حتی اگر در زیرزمین باشد وقتی نیست برای آنان که دریغ ... از دیروز می خورند، آن ها که زندگی شان سخت .... بسیار سخت ناپایدار است برزمینی که سخت می لرزد.» امروزه آن چه را که ما در نمایشنامه های بیضایی می بینیم، این است. در آن زمان ساعدی هم بود که البته بیشتر در نمایشنامه هایش کوتاه نویسی می کرد و من هم در چند نمایشنامه اش به کارگردانی آقای جعفر والی بازی کردم، مشروطه چی ها و ... نمایشنامه هایش معنی دار بودند اما بیشتر جنبه سیاسی آن روزها را داشت و مردم هم طالب بودند و هم نمایشنامه نویس خوبی بود اما به غنای بیضایی نمی رسید. بیضایی در واقع شعر را وارد ادبیات تئاتر کرده است و عشق؛ در آثار او بالاتر از هر چیزی است. عشقی فراتر از هر چیز، یک عشق فرزانه جرج اورول می گوید: جهل و تعصب آن قدر قدرتمند است که می تواند جنگ را صلح و بردگی را آزادی جلوه دهد.
پنجشنبه ، ۳۰مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فرهنگ امروز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 7]