واضح آرشیو وب فارسی:فرهنگ امروز: مردم از حافظ چه می خواهند که با هر نوع طرز تفکر، بینش و روشی که دارند حافظ پاسخگوی آن هاست؟ چرا مردم با حافظ انس دارند؟فرهنگ امروز: مردم بسیار چیزها را از حافظ یاد گرفته اند و از حافظ می خواهند. از حافظ صفات اخلاقی نیکو، تساهل و مدارا، قناعت و شکرگزاری، فروتنی و خاکساری، عرفان و عشق، مبارزه با ریا و سالوس، صبر و بردباری، احترام به کرامت انسانی، مهربانی و ملاطفت را یاد گرفته اند. اما حافظ کیست؟ هرمند است، فیلسوف است، مورخ است، شاعر است، جامعه شناس است، مصلح است؟ در کدام یک از این شخصیت ها بیشتر تجلی یافته و بیشتر با کدام شخصیت حافظ مأنوسیم؟ بیشتر شاعر هنرمند در شخصیت حافظ تجلی یافته است. آنچه در بالا آمد، سرآغاز سخنان همایش یادروز حافظ بود که علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی و امور بین الملل شهر کتاب بیان کرد. کوروش کمالی سروستانی از کارنامه ی حافظ پژوهی در یک سال گذشته گفت «در بررسی آماری کتاب های چاپ شده پیرامون حافظ، چاپ و انتشار دیوان حافظ، فال نامه های حافظ و کتاب های درباره ی حافظ را مد نظر داریم.» کمالی سروستانی با بیان نکته ی فوق یادآور شد: آماری که داریم به دو سطح مربوط است: یکی مربوط است به روز حافظ سال گذشته تا روز حافظ امسال، که در واقع دو سال را در برمی گیرد یعنی سال ۹۳ و ۹۴. در یکی از آمارها هم فقط کتاب های سال گذشته را بررسی کرده ایم. در سال ۹۳ مجموعاً ۸۷ عنوان دیوان حافظ، ۲۱ عنوان فال نامه و ۲۵ عنوان درباره ی حافظ در تیراژ صد هزار جلد کتاب منتشر شده است. نکته ی جالب این است که بالاخره شمار کتاب های درباره ی حافظ از فال نامه ها بیشتر شد و این نشان دهنده ی آن است که کمی مطالعات حافظ شناسی قدر بیشتری یافته و جدی تری گرفته شده است. اما از روز حافظ تا روز حافظ، طبق آمار، نزدیک به سی هزار جلد کتاب بیشتر از سال ۹۳ منتشر شده است. رضا داوری اردکانی: شعر فلسفه نیست، اما بخشی است از عرصه ی تفکر فلسفه و شعر دو راه و دو امرند. هر دو تفکرند و هر دو به هم بسته اند. شاعران کمتر به فلسفه رغبت داشته اند اما من فیلسوفی را نمی بینم که به شعر رغبت نداشته باشد. شاعران می توانند به فلسفه توجه نداشته باشند، چنانچه حافظ که شاگرد صاحب دیوان بوده، شرح مواقف می خوانده، شاید چنانکه می گویند مذاق اشعری در مدرسه ای که درس می خوانده، رواج داشته، اما کمتر به فلسفه علاقه مند بوده است، البته اطلاعات فلسفی داشت. در واقع حافظ متفکر بوده، اما فیلسوف نبوده است. ما از زندگی سعدی و حافظ موارد زیادی نمی دانیم، اما آنچه محرز است این است که حافظ دانشمند هم بوده است. من کم شاعری را می شناسم که در شعرش فلسفه باشد. شاید عرفان غیر از این باشد. ما شاعرانِ عارف داریم که شعر عرفانی می گویند، اما شعرشان عرفان نظری را مطرح نمی کند؛ بلکه شعرشان تجلی گان حالات عارفانه شان است. فیلسوف بحث مفهومی می کند و اهل بحث است. چند شاعر ما این هنر را داشتند که به فلسفه رغبت نشان دهند و آن را در آثارشان بیاورند؟ ناصرخسرو، خاقانی و اقبال لاهوری از آن جمله ی شاعرانی اند که گرایش به فلسفه دارند. شعر ما را دگرگون می کند، ولی چیزی به ما اضافه نمی کند. شعر معجزه ی بازی زبان و وجود است. وقتی می پرسیم آیا حافظ اهل فلسفه است یا نیست؟ نظر فلسفی دارد یا ندارد؟ دانشجوی فلسفه ای مثل من، باید شعرهایی را در نظر بیاورد که بوی فلسفه بدهد. مریم حسینی: داستان آدم، بزرگ ترین خاطره ی ازلی حافظ است دسته ی بزرگی از اشعار حافظ را می توانیم در زمره ی سروده هایی قرار دهیم که در فضای اسطوره ای سیر می کند و خود حافظ را انسانی اسطوره ای می توان پنداشت که توان سیر در عالم مثال و اقالیم دیگر را برای خودش و ما فراهم می کند. نگاه سریع به دیوان حافظ نسبت به اشعار دیگر شاعران به ما نشان می دهد که تا چه حد حافظ از سرنمون ها، کهن نمونه ها و داستان های اساطیری استفاده کرده و تا چه حد نمادهای آرکی تایپی را به کار گرفته و چقدر دلبسته ی زمان اساطیری است و چه خوش می دارد که مخاطب خودش را به آن زمان اساطیری ببرد و دیگران را با تجاریش شریک کند. از دلایل ماندگاری شعر حافظ یکی جانب اسطوره ای و سرنمونی شعر حافظ است. متون باز و چندلایه، متونی هستند که می توانند به تعداد مخاطبان خودشان فهم و ادراک ایجاد کنند. شعر حافظ از آن دسته است. در دسته ای از شعرهای عرشی حافظ، حافظ در اکنون و در تاریخ قرار ندارد. حافظ انسان تاریخی نیست؛ بلکه در آن اشعار، انسان اسطوره ای است. سهم خاطرات ازلی در شعر حافظ بسیار است. علاقه ی حافظ به روز نخست آفرینش و آفرینش انسان، یکی از نشانه های اسطوره ای بودن فهم و اندیشه اوست. انسان اسطوره ای مرتب با تکرار خاطره ی ازلی و تکرار آیینی آن ماجرا، آن را همیشه زنده نگه می دارد و برای حافظ داستان آدم، بزرگ ترین خاطره ی ازلی است و سراسطوره ی ذهنی اوست که مرتب آن را تکرار می کند. با تکرار اسطوره ای آن در غزل های متعدد، این خاطره جاودان می ماند. یکی از ویژگی های فضاهای اسطوره ای در آثار ادبی، حضور روح جمعی و روح جهانی در اجزای هستی است. بهاالدین خرمشاهی: شعر حافظ پاشان نوشته شده است حافظ در شعرهایش تعدد مضمون و معنا دارد و حافظ انقلابی که در غزل کرده همین بوده که تعدد معنا را زیاد کرده است. ما هیچ شاعری را پیش از حافظ نداریم که مسائل غیرغزلی را وارد غزل کرده باشد، چه برسد به مدح که فقط در قصیده وجود دارد، ولی حافظ آن را در غزل آورده است. پاکستانی ها اسم این کار حافظ را پاشانی گذاشته اند که از پاشیدن می آیند. آربری هم در مقدمه کتاب 50 غزل این نکته را آورده که در غزل های حافظ انسجام وجود ندارد. اما به نظر من حافظ عمدی در این کار نداشته است، بلکه ذهن او به صورت طبیعی پاشان می نوشت.
پنجشنبه ، ۲۳مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فرهنگ امروز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 15]