تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1837858786
کاپیتولاسیون چگونه ملت ها را تحقیر می کند
واضح آرشیو وب فارسی:افکار نیوز: روایت مستشاران آمریکایی، روایت وابستگی و دست نشاندگی دولت پهلوی است؛ دولتی که هرچند داعیه ی سیاست مستقل ملی داشت، اما داستان دلدادگی و وادادگی اش مثال هر گذر بود و شهره ی شهر.به گزارش افکارخبر ، حضور مستشاران نظامی آمریکا در ایران دوره ی محمدرضا پهلوی را می توان بخشی از سیاست میلیتاریستی شاه دانست. با پایان جنگ جهانی دوم و افول قدرت های استعماری سنتی، ایالات متحده ی آمریکا و شوروی به عنوان دو ابرقدرت مسلط در رقابت های منطقه ای ظاهر شدند. در این بین، ایران با توجه به موقعیت استراتژیک خود، از بُعد امنیتی برای دولتمردان آمریکایی حائز اهمیت بود. از سوی دیگر، ضعف بنیه ی نظامی و فنی حکومت شاه و وضعیت داخلی ایران، نقش آفرینی پررنگ آمریکا در این عرصه را ضروری می ساخت. بخشی از این نقش آفرینی در قالب فعالیت مستشاران نظامی آمریکایی در ایران بود. این نوشتار روایتمختصری از حضور مستشاران آمریکایی در ایران را در این مقطع تاریخی ارائه می کند. *پیشینه ی حضور فکر خرید جنگ افزار از ایالات متحده ی آمریکا و اعزام مستشاران آمریکایی به ایران در سال ۱۳۰۰ شمسی، هنگامی که رضاخان پهلوی وزیر جنگ بود، قوت گرفت، اما نتیجه ای نداشت؛ چرا که آمریکایی ها برمبنای سیاست عدم مداخله، به درخواست ایران جواب منفی دادند. دیری نگذشت که در اثنای اشغال ایران، پای نیروهای آمریکایی به ایران باز شد. موقعیت استراتژیک ایران و خاورمیانه، نفت و منافع سیاسی و اقتصادی و بازدارندگی از نفوذ شوروی، این کشور را ترغیب کرد تا بنیه ی نظامی کشورهای منطقه از جمله ایران را تقویت نماید و برای آموزش ارتش، مستشاران نظامی اعزام کند.[۱] نخستین گروه مستشاری نظامی آمریکا هیئت مستشاری ژاندارمری با هدف تجدید سازمان ژاندارمری ایران در پاییز ۱۳۲۲ بود که ریاست آن را سرهنگ نورمن شوارتسکف برعهده داشت. برمبنای ماده ی یک قرارداد سی ماده ای مزبور، این هیئت زیر نظر وزیر کشور ایران خدمت می کرد. مدت اعتبار قرارداد دو سال بود و آمریکا هر زمان که می خواست، می توانست نیروهایش را فراخواند (ماده ی ۲ و ۳). طبق ماده ی ۲۱ نیز ایران متعهد شده بود از سایر کشورها مستشار نظامی استخدام نکند. چهار سال بعد در ۱۳۲۶، قرارداد دیگری درباره ی اعزام هیئت مستشاری از آمریکا در جهت افزایش سطح کارایی ارتش ایران به مدت دو سال به امضا رسید.حق ایران برای تمدید و آمریکا برای فسخ یکجانبه در آن به رسمیت شناخته شده بود. در ماده ی ۱۱ این قرارداد آمده بود در صورتی که اعضای هیئت مستشاری در ایران مرتکب جرم و جنایتی شوند، از ادامه ی خدمت در ایران معاف و به آمریکا اعزام می شوند. همچنین اعضای هیئت، حق بازرسی کلیه ی تأسیسات نظامی ایران را داشتند. برمبنای ماده ی ۲۴ قرارداد، ایران حق استخدام اتباع سایر کشورها را به عنوان مستشار نظامی نداشت.[۲] وقوع نهضت ملی ایران در سال ۱۳۳۰ و روی کار آمدن دولت دکتر مصدق، روند فعالیت های مستشاران نظامی آمریکا را دچار رکود کرد. آمریکا پس از کودتا، با توان بیشتری در عرصه های سیاسی-نظامی و اقتصادی ایران حضور یافت. در این مقطع، همگام با گسترش کمک های اقتصادی و نظامی آمریکا، آموزش نظامیان ایران در امور نظامی و اطلاعاتی نیز مورد توجه قرار گرفت. از سویی دولت زاهدی نیز بار دیگر قراردادهای مربوط به مستشاران را به صورت رسمی تمدید کرد. همچنین آمادگی ایالات متحده به اعطای کمک های نظامی و فروش جنگ افزارهای پیشرفته ، دولت ایران را قادر ساخت بودجه ی نظامی خود را از ۱۴.۲ میلیارد ریال در سال های ۱۳۳۹-۱۳۴۰ به ۲۳.۹ میلیارد ریال در سال های ۱۳۴۵-۱۳۴۶ افزایش دهد.[۳] در واقع با افزایش قدرت شاه و به ویژه با توجه به سیاست خارجی ایالات متحده ی آمریکا و نقش ایران در ژاندارمی منطقه، افزایش بودجه ی نظامی و به تفاخر آن نیروهای مستشاری نظامی افزایش می یابند. *مروری بر آمار مستشاران میسیون نظامی آمریکا پس از پیوستن ایران به پیمان مرکزی سنتو و انعقاد قرارداد دوجانبه ی ایران و آمریکا، بر فعالیت های خود به مقیاس وسیع تری افزود. در سال های ۱۳۲۹-۱۳۴۴ سه گروه از مستشاران نظامی آمریکا به آموزش کارمندان ارتش و ژاندارمری مشغول بودند.[۴] براساس آمار و ارقامی که در روزنامه های ایران درج شده است، تعداد مستشاران تا سال ۱۳۳۸ به ۱۲۰۰ نفر رسید. در سال های بعد، این رقم افزایش یافت. مستشاران نظامی آمریکا تمام آموزشگاه ها و مدارس نظامی و دانشکده ی افسری را در ایران کنترل می کردند و تمام امور ارتش و ساختمان های نظامی و استراتژیکی را تحت نظر قرار می دادند.[۵]اما این روند نه تنها موجب کاهش مستشاران آمریکایی در ایران نگردید، بلکه بر تعداد آن ها افزود. کمک نظامی آمریکا به ایران در اواسط سال ۱۳۴۰ جای خود را به یک برنامه ی فروش نظامی داد و آموزش پرسنل نظامی ایران در آمریکا نیز کاهش یافت.[۶] برای نمونه، محمدرضاشاه در سال ۱۳۴۲، مبلغ ۲۰۰ میلیون دلار وام از بانک های آمریکا به ضمانت دولت آمریکا برای خرید اسلحه از آن دولت دریافت کرد و سپس تعدادی از نظامیان آمریکا را با عنوان مستشاران نظامی برای آموزش ارتش ایران استخدام کرد که با خانواده های خود به ایران آمدند. عده ی این مستشاران را بین ۵۲ تا ۳۰ هزار نفر تخمین می زدند.[۷] افزون بر این، طبق تحقیقات سنای آمریکا، تعداد این مستشاران در ایران از ۱۶ هزار نفر در سال ۱۳۵۰ به ۲۴ هزار نفر در سال ۱۳۵۴ افزایش یافت. همچنین در گزارش سنا آمده بود که تعداد آمریکایی ها در ایران می بایست به واسطه ی خرید بیشتر اسلحه از آمریکا تا سال ۱۳۵۸ به ۶۰ هزار نفر برسد که این به معنی رشدی معادل ده هزار نفر در سال است.[۸] در دهه ی ۵۰ و با افزایش بهای نفت، خرید جنگ افزارها و تسلیحات نظامی از آمریکا افزایش یافت. ارسال جنگ افزارهای مدرن به ایران مستلزم آموزش افسران و درجه داران برای استفاده از این گونه وسایل بود و لزوم اعزام افراد متخصص نظامی و غیرنظامی را به ایران ایجاب می کرد. بدین منظور وزارت دفاع آمریکا و کارخانجات فروشنده ی تسلیحات و تجهیزات نظامی هیئت هایی را به ایران فرستادند. بنابراین از این دهه، حضور مستشاران نظامی در ایران افزایش یافت. در مقطعی که ورود مستشاران نظامی به ایران شتاب گرفته بود، یعنی در سال ۱۳۵۲، رسماً اعلام شد که ۲۱۰۰ متخصص آمریکایی در ارتش ایران مشغول به خدمت هستند. طبق نوشته ی روزنامه ی «اینترنشنال هرالدتریبون» در تاریخ ۶ نوامبر ۱۹۵۷ (۱۳۵۴)، دولت آمریکا هزار نظامی فعال را، که به صورت مزدوران شاه عمل می کنند، به ایران فرستاد. سی شرکت آمریکایی که به شاه اسلحه و هواپیما و کشتی می فروختند نیز در مجموع بیش از سه هزار متخصص شخصی و مکانیکی به ایران فرستادند که کاربرد سلاح های پیچیده ی نظامی را به نیروهای ایرانی آموزش دهند.[۹] طبق آمار رسمی تعداد افراد آمریکایی اعم از مستشاران نظامی و هیئت هایی که از سوی پنتاگون و کارخانجات دیگر می آمدند، رو به افزایش می رفت؛ به طوری که تعداد این افراد که در سال ۱۳۵۱، شانزده هزار تن بود در سال ۱۳۵۵ به ۲۴ هزار تن رسید. حتی پیش بینی شده بود این رقم در سال ۱۳۵۸ بالغ بر پنجاه هزار تن شود.[۱۰] کارشناسان پنتاگون نیز پیش بینی می کردند که تا سال ۱۳۵۸ (۱۹۸۰) تعداد مستشاران نظامی آمریکایی در سراسر منطقه ی خلیج فارس به ۱۵۰ هزار نفر خواهد رسید. از این تعداد شصت هزار نفر در ایران مستقر می شدند.[۱۱] برمبنای آمار و ارقام پراکنده ای که پیرامون تعداد مستشاران نظامی آمریکا موجود است، مستشارانی که در ارتش و سازمان های وابسته به آن مشغول بودند، در سال ۱۳۵۶ (۱۹۷۸) ۴۵ هزار نفر برآورد شده اند. اگر حد متوسط حقوق هریک از آن ها در سال ۱۳۵۶، شش هزار دلار باشد، دولت ایران برای ۴۵ هزار مستشار سالانه ۳.۲۴۴ میلیارد دلار می پرداخت. این در حالی بود که بودجه ی سالانه ی دولت برای آموزش وپرورش ۱.۸ میلیارد دلار و بهداشت و درمان ۳۶۲ میلیون دلار بود که در مجموع ۸ درصد از کل بودجه را شامل می شد.[۱۲] مقایسه ی حقوق مستشاران با بودجه ی آموزش و بهداشت و تفاوت آشکار این دو، نشانه ای بر سیاست نظامی و غیرعقلایی شاه بود. حتی هزینه ی مستشاران آمریکایی مقیم ایران در سال ۱۳۵۶ بیش از هزینه ی پرسنل نظامی ارتش ایران بود. در صورتی که ۱۷۰ میلیارد ریال هزینه ی مستشاران آمریکایی بود، هزینه ی پرسنل نظامی ارتش ایران ۱۴۰ میلیارد ریال بود که خود می تواند شکاف میان بخش های نظامی داخلی و آمریکایی را نشان دهد.[۱۳] این مستشاران شامل کارمندان غیرنظامی وزارت دفاع آمریکا، نظامیان یونیفورم پوش و کارمندان بخش خصوصی اعزامی از سوی کمپانی های تسلیحاتی به ایران بودند. بخش اعظم مستشاران و متخصصان فنی-نظامی آمریکایی مقیم ایران را کارمندان قراردادی وزارت دفاع آمریکا تشکیل می دادند که به طور عمده راهنمایی و مشاوره ی ارتش ایران در مسائل دفاعی، تشکیلاتی و طرح پروژه ها و برنامه های نظامی را برعهده داشتند.[۱۴] حضور بیش از ۴۵ هزار مستشار در سال ۱۳۵۶، که اکثر آن ها در جنگ ویتنام حضور داشتند و دخالت در تمامی امور سیاسی-اقتصادی و نظامی کشور و سیطره بر ارتش، ژاندارمری، شهربانی و ساواک، بیانگر دو نوع وظیفه و عملکرد آن ها بود؛ یکی حفظ و حراست از منافع دولت آمریکا و ایجاد زمینه های کافی برای گسترش سرمایه های خارجی در ایران و دیگری شرکت مستقیم در سلطه ی سیاسی بر مردم و اجرای نظم.[۱۵] هرچند با ورود سلاح های جدید در مقیاسی وسیع، سیل مستشاران نظامی آمریکا برای آموزش نحوه ی استفاده از این سلاح ها به سوی ایران سرازیر شد. اما نحوه ی آموزش به صورتی بود که معلومات فنی در اختیار ایرانیان قرار نمی گرفت. حتی بعضی از سیستم ها نظیر سیستم های کنترل الکترونیکی به طور مستقیم توسط مستشاران به کار گرفته می شد. در نتیجه، ارتش ایران آگاهی لازم را در این زمینه کسب نمی کرد[۱۶] و بنابراین توجیه حضور مستشاران در عمل، نمودی نداشت. *پیامدهای حضور بهانه ی افزایش فوق العاده ی تعداد مستشاران آمریکایی، ارائه ی آموزش های نظامی بود، اما در عمل مستشاران سربازان مطیعی بودند که در جهت منافع کشور خود، درصدد تسلط بر تمام اوضاع ایران بودند. چه اینکه ورود مستشاران آمریکایی به ایران، موجب تشدید نفوذ اقتصادی و سیاسی آمریکا در ایران گردید. چنان که تجارت خارجی با ایالات متحده در سال ۱۳۲۴، بالغ بر ۲۵ درصد تجارت خارجی ایران را به خود اختصاص داد. در حقیقت در سال های پس از جنگ دوم جهانی و بعد از آن، دولت آمریکا مقامی را به دست آورد که قبل از جنگ، دولت آلمان هیتلری توانسته بود با همان سرعت در اقتصاد و سیاست ایران کسب کند.[۱۷] به تدریج و با افزایش تعداد آن ها، مسائل و معضلاتی نصیب جامعه ی ایرانی شد که گاه دامان دولت را نیز می گرفت. برای نمونه، برخی از آ ن ها به جای تدریس، تمامی وقت خود را صرف مشروب خواری و دعوا می کردند. طرز رفتار و بی بندوباری آن ها در جوامع سنتی مانند اصفهان و شیراز، اعتراض مردمی را به بار آورد.[۱۸] علاوه بر این ها، برخی مزایای منظورشده برای آن ها، خود به چالشی برای حکومت نیز بدل شد. *کاپیتولاسیون در یادداشت شماره ی ۴۲۳ سفارت آمریکا در اسفندماه ۱۳۴۰، درخواستی مطرح شد مبنی بر اینکه نظامیان آمریکا از امتیازات و مصونیت های مأموران سیاسی پیش بینی شده در قرارداد وین برخوردار باشند. منظور آنان ماده ی ۳۷ پیمان وین بود که برمبنای آن، دیپلمات های هر کشور در کشور دیگر از مصونیت برخوردارند و نه نظامیان. این درخواست پس از مذاکرات و مکاتبات عدیده در قالب لایحه ی کاپیتولاسیون و استفاده ی مستشاران نظامی و خانواده های آنان، افزون بر مأموران سیاسی و دیپلمات های آمریکایی، در کابینه ی امیر اسدالله علم، در ۱۳ مهر ۱۳۴۲ به تصویب رسید و در مرداد ۱۳۴۳ در مجلس سنا مورد تصویب سناتورها قرار گرفت. این لایحه در ۲۱ مهر ۱۳۴۳ در زمان نخست وزیری حسنعلی منصور به مجلس شورای ملی برده شد. لایحه ی کاپیتولاسیون به دولت اجازه می داد که رئیس و اعضای هیئت های مستشاری نظامی ایالات متحده را در ایران از مصونیت ها و معافیت های شامل کارمندان اداری و فنی موصوف در بند «و» ماده ی اول قرارداد وین، برخوردار نماید.[۱۹] تصویب این لایحه موجب اعتراض امام خمینی شد. امام در ۴ آبان ۱۳۴۳ با صدور بیانیه و سخنرانی، مخالفت خود را به صورت رسمی با این قانون اعلام کردند. اعلامیه ی امام و اعتراضات مردمی موجب لغو این قانون نگردید. دولت تصمیم به تبعید امام خمینی گرفت. امام تبعید شد و کاپیتولاسیون برجای ماند. تا اینکه پس از پیروزی انقلاب، نه تنها امتیازات، بلکه فلسفه ی وجودی مستشاران آمریکایی در ایران نیز برچیده شد. *فرجام سخن مستشاران آمریکایی میراث تحولات پس از جنگ جهانی دوم و ورود به ظاهر مصلحانه، اما مسلحانه ی آمریکا به جرگه ی ابرقدرتی بود. میراث حکومت شاهانه ای که در پی آرزوهای موهوم خود، سرزمینش را خزانه ی باروت کرده بود. مستشاران به نام معلم و مصلح قرار بود رمزوراز تسلیحات را بگویند و ارتش بسازند، اما آن ها بیشتر مهره هایی برای اعمال سیاست های خرد و کلان آمریکا بودند و گاهی نیز دلالانی برای مبادلات کلان اسلحه. گویی ایران بهشت گمشده ی سربازان ازجنگ برگشته ی ویتنام بود که قرار بود مزد نبردشان را در میدان صلح و سخاوت شاهانه ی محمدرضا کسب کنند. فلسفه ی وجودی آن ها برای منافع ملی ایران هیچ گاه در عرصه ی عمل به بار ننشست و تنها به یک بار اضافی پرهزینه بدل شدند که مجری امیال کشورشان بودند. روایت مستشاران آمریکایی، روایت وابستگی و دست نشاندگی دولت پهلوی است؛ دولتی که هرچند داعیه ی سیاست مستقل ملی داشت، اما داستان دلدادگی و وادادگی اش مثال هر گذر بود و شهره ی شهر. حضور پُرتعداد اما بی کیفیت مستشاران، سیاست میلیتاریستی شاه را به نمایش می گذاشت که چه وقیحانه، منابع ملی را برای سوداهای خام اندیشانه ی خود حراج می کرد.(*) *پی نوشت ها [۱]. غلامرضا نجاتی، تاریخ سیاسی بیست وپنج ساله ی ایران، تهران، مؤسسه ی خدمات فرهنگی رسا، ج اول، ۱۳۷۹، ص ۵۰۷-۵۰۸. [۲]. همان، ص ۵۰۸-۵۰۹. [۳]. علیرضا ازغندی، روابط خارجی ایران و دولت دست نشانده ۱۳۲۰-۱۳۵۷، تهران، نشر قومس، ۱۳۷۶، ص ۲۸۸-۲۸۹. [۴]. همان. [۵]. م. ایوانف، تاریخ نوین ایران، ترجمه ی احسان طبری، بی جا، بی تا، ص ۱۹۰. [۶]. مارک گازیوروسکی، سیاست خارجی آمریکا و شاه، فریدون فاطمی، تهران، نشر مرکز، چاپ اول، ۱۳۷۱، ص ۱۹۸. [۷]. علینقی عالیخانی (ویراستار) در یادداشت های اسدالله علم، تهران، مازیار، ج ۶، ۱۳۸۷، ص ۴۹۱، زیرنویس شماره ی ۷۵۱ ویراستار. [۸]. ابراهیم سنجر، نفوذ آمریکا در ایران: بررسی سیاست خارجی آمریکا و روابط با ایران، تهران، ناشر ابراهیم سنجر، ۱۳۶۸، ص ۱۲۰. [۹]. شاپور رواسانی، دولت و حکومت در ایران، تهران، نشر شمع، ص ۲۳۱. [۱۰]. غلامرضا نجاتی، همان، ص ۵۳۴. [۱۱]. علیرضا ازغندی، همان، ص ۳۴۶. [۱۲]. همان. [۱۳]. ابراهیم سنجر، همان، ص ۱۲۰. [۱۴]. علیرضا ازغندی، همان، ص ۳۴۶. [۱۵]. همان، ص ۳۴۷. [۱۶]. ابراهیم سنجر، همان، ص ۱۲۰. [۱۷]. بیژن نیک بین (ویراستار)، گذشته چراغ راه آینده است، تهران، انتشارات ققنوس، ۱۳۶۲، ص ۱۷۹. [۱۸]. ویلیام سولیوان و آنتونی پارسوتر، خاطرات دو سفیر، ترجمه ی محمود طلوعی، انتشارات علم، چاپ دوم، ص ۷۹. [۱۹]. صورت مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ی ۲۱، جلسه ی ۱۰۴، ص ۲۷ در: http://www.ical.ir/index.php?option=com_mashrooh&view=session&id=۲۳۸۳۵&Itemid=۳۸
پنجشنبه ، ۲۳مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: افکار نیوز]
[مشاهده در: www.afkarnews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 15]
-
گوناگون
پربازدیدترینها