واضح آرشیو وب فارسی:روزنامه خراسان: حقگو، غیاثی - 67 سال از برنامه ریزی توسعه در کشور می گذرد. بعد از طرح و اجرای 5 برنامه اقتصادی قبل از انقلاب، 5 برنامه توسعه بعد از انقلاب، تدوین چشم انداز 20 ساله کشور در سال 1384، طرح تحول اقتصادی در سال 1387 و ابلاغ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در سال 1392، اکنون در آستانه تدوین برنامه ششم توسعه و همچنین تشکیل ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، انتظار می رود از تجربه 67 ساله کشور در تدوین این برنامه ها و تشکیل ساختارهای اجرایی و نظارتی بهترین استفاده بشود و طلسم ناکامی (نسبی) برنامه ها شکسته شود. چنانچه جدول و نمودار زیر نشان می دهد بسیاری از برنامه ها تاکنون به اهداف خود نرسیدند. برنامه های قبل از انقلاب با توجه به شروع فرآیند برنامه ریزی و بکر بودن منابع و ظرفیت ها، باعث دستیابی به نرخ های رشد بالایی شد که این آمار های رشد در کشور هایی که مدت ها روند توسعه را رها کرده یا اساسا طی نکرده باشند طبیعی است مثلا افغانستان بعد از طالبان حتی رشد های بالای 10 درصد را تجربه کرده است ولی این اعداد الزاما به معنی اوضاع مناسب نیست . در آن دوران که نرخ رشد اقتصادی به عنوان هدف توسعه منظور می شد، با وجود توجه به برنامه ریزی جامع، بسیاری از جنبه های پیشرفت مثل توزیع درآمد و عدالت اجتماعی، گسترش زیرساخت های شهری در کنار توسعه صنعتی، توسعه روستایی و خودکفایی و . . . مورد بی توجهی قرار گرفت که برخی تبعات آن مثل ایجاد ابرشهرها، ترافیک و آلودگی غیرقابل کنترل و حاشیه نشینی گسترده تاکنون نیز باقی است اما در برنامه های بعد از انقلاب، عدالت و توسعه روستایی در کنار رشد و توسعه اقتصادی مورد توجه قرار گرفت اما بسیاری از برنامه ها از نظر رشد به اهداف خود نرسید. در اولین برنامه توسعه، موضوع آزادسازی و تعدیل ساختاری مورد توجه جدی قرار گرفت که به شدت شکست خورد. با وجود توجه به بیماری های عمیق اقتصاد از همان اولین برنامه و توجه جدی به موضوعاتی چون فساد اقتصادی( ابلاغ فرمان 8 ماده ای و تشکیل ستاد مبارزه با مفاسد)، خصوصی سازی( ابلاغ سیاست های کلی اصل 44) و هدفمندی یارانه ها در دهه 80، بسیاری از این طرح ها هنوز به اهداف خود دست نیافته است. درس هایی برای امروز سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی مجموعه ای از سیاستها در سطوح متفاوت اجرایی است. ستاد در اولین گام باید این سیاست ها – که مجموعه گسترده ای از استراتژی های کلان، مثل سوگیری به سمت اقتصاد دانش بنیان تا اهداف عملیاتی چون افزایش برداشت از میادین مشترک را در بر می گیرد- را تبدیل به استراتژی های مشخص، تاکتیک ها و برنامه های عملیاتی کند. این کار یا توسط برنامه ششم توسعه انجام خواهد شد و یا به طور مجزا توسط ستاد. در هر حال به یک برنامه توسعه ای خواهیم رسید که آغاز راه است و تمام مشکلات پیشین و زمینه های شکست برنامه های قبلی آن را تهدید خواهد کرد. یکی از مهمترین آنها- مخصوصا در برنامه های بعد از انقلاب- جامعیت بیش از حد برنامه ها و به قول بسیاری از کارشناسان، رویایی بودن اهداف بوده است. در این شرایط پیشنهاد تجربیات جهانی و دانش برنامه ریزی، اولویت بندی اهداف در بستر برنامه ریزی به روش هسته های خط دهنده است. از نظر اصل مشارکت نیز هرگز برنامه های توسعه نتوانسته اند اقشار مختلف مردم و بخش خصوصی را با خود همراه کنند. عدم شفافیت استراتژی های کلان و اولویت های اصلی کشور، در کنار توجه افراطی به برنامه ریزی دستوری به جای انگیزشی علت این موضوع بوده است. ستاد می تواند با ایجاد همگرایی بین اقشار مختلف مردم و نخبگان و به پشتوانه رهبری، دست به انتخاب دقیق اولویت های کشور زده و با تمرکز بر مهمترین اولویت ها، امکان استفاده از تمام ظرفیت های اجرایی و نظارتی را فراهم آورد. انتخاب هسته های خط دهنده ضروری کشور از دل اهداف جامع و با کار تحلیلی دقیق، از سویی تبعات منفی برنامه های قبل از انقلاب را از بین برده و از سوی دیگر، جامعیت دست و پاگیر و غیرقابل اجرای برنامه های بعد از انقلاب را رفع خواهد کرد. دوره رشد هدف محقق نوع برنامه استراتژی ارزیابی عمرانی اول 1327 1334 ندارد - همه برنامه ها از نظر مکانیزم رفتاری دستوری بوده اند مجموعه پروژه توسعه کشاورزی با توجه به ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 و در نتیجه تحریم شدید خرید نفت از ایران، بسیاری از منابع آن تامین نشده و عملا برنامه اجرا نشد. عمرانی دوم 1334 1341 ندارد - توسعه زیرساخت ها بعد از کودتای 28 مرداد، روابط خارجی و فروش نفت احیا شد اما برای اجرای برنامه، استقراض خارجی در دستور کار قرار گرفت که به دلیل مدیریت ناصحیح، این منابع به سمت گروه های بالای درآمدی سوق داده شد. عمرانی سوم 1341 1346 6 8.5 جـــــامع صنعت و جای گزینی واردات اجرای ناموفق اصلاحات ارضی در کنار توجه ویژه به صنعت، متاثر از نظریه آرتور لوئیس، باعث از بین رفتن زیرساخت های کشاورزی، شروع مهاجرت ها و بروز رشد نامتوازن در کشور شد. عمرانی چهارم 1346 1351 9.9 11 گسترش صنایع بزرگ ادامه توجه افراطی به صنعت با وجود دستیابی به رشد های بالا، باعث گسترش پدیده حاشیه نشینی و گسترش حلبی آبادها شد. با وجود چرخش به برنامه ریزی جامع، بسیاری از جنبه ها، مثل توزیع درآمد مورد بی توجهی قرار گرفت. عمرانی پنجم 1351 1356 25.9 17 گسترش صنایع بزرگ با وجود نیل به رشدهای اقتصادی بالا در این دوره، درآمدهای نفتی سرشار آغاز دهه 50، نقطه شروع بیماری هلندی در کشور و نرخ تورم بالا بود. با وجود درک لزوم توجه به زیرساخت های روستایی، توفیق چندانی به دست نیامد.
چهارشنبه ، ۸مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: روزنامه خراسان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 33]