واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: تاملی بر علت ناتوانی ایران در «بازدارندگی» صدام از حمله و جلوگیری از «اشغال» تهران - ایرنا - محمد درودیان روز سه شنبه در ستون حرف روز اعتماد نوشت : حمله نظامی صدام به ایران در ٣١ شهریور سال ١٣٥٩ و اشغال بخشی از شهرها و مناطق مرزی کشور به مدت ٢٠ ماه، موجب طرح این پرسش شده است که علت ناتوانی ایران از بازدارندگی عراق در حمله به کشور و جلوگیری از اشغال چه بود؟
این ستون می افزاید : با گذشت ٣٥ سال از زمان حمله عراق به ایران، پاسخ به پرسش یاد شده، بر پایه چند موضوع طرح می شود که بیشتر بر وضعیت نابسامان سیاسی، نظامی و امنیتی ایران، همچنین غافلگیری در برابر حمله عراق تاکید دارد. علاوه بر این، به تلاش های ضد انقلابی در داخل و مداخله خارجی نیز اشاره می شود.١- نظر به اینکه ماموریت دفاع از مرزهای کشور بر عهده نیروهای نظامی به ویژه ارتش است، در گفتار و نوشتار منتشر شده از سوی فرماندهان، محققین و صاحب نظران ارتش، بیشتر وضعیت نابسامان ارتش و سر دادن شعار انحلال از سوی گروه های سیاسی مورد تاکید قرار می گیرد. پیدایش وضعیت یاد شده نیز به منزله فروپاشی ساختارهای قدرت نظامی، در نتیجه ناتوانی در بازدارندگی و شکست ارتش عراق در نقطه صفر مرزی ارزیابی می شود.٢- نظریه ارتش در گفتار و آثار منتشر شده درباره علت ناتوانی در بازدارندگی و جلوگیری از اشغال، بر دو فرض استوار است؛ نخست اینکه، ارتش پس از پیروزی انقلاب، درگیر نابسامانی شد و در نتیجه قدرت نظامی ایران کاهش یافت و دوم، ناتوانی در بازتولید قدرت بازدارندگی، موجب ضعف قدرت دفاعی و اشغال بخشی از شهرها و مناطق مرزی ایران شد.چنانچه روشن است؛ در فرض اول، علاوه بر اینکه انقلاب موجب تضعیف ارتش ارزیابی شده، قدرت نظامی ایران نیز با قدرت ارتش یکسان فرض شده است، در حالی که رخدادهای بعدی نشان داد، نه تنها انقلاب موجب شکل گیری هویت جدید در ارتش شد، بلکه زمینه را برای ظهور قدرت نظامی برآمده از نیروهای مردمی فراهم کرد. برخلاف فرض دوم، با وجود تاثیر نابسامانی ها در ساختار قدرت سیاسی و نظامی، میان مساله بازدارندگی با دفاع و جلوگیری از اشغال، همچنین طولانی شدن آن، تفاوت وجود دارد.٣- با فرض صحت تحلیل کنونی درباره علت ناتوانی در بازدارندگی و جلوگیری از اشغال، این پرسش به میان خواهد آمد که؛ تحلیل ارتش مربوط به قبل از حمله عراق و اشغال است یا پس از آن صورت گرفته است؟ پاسخ به این پرسش از این حیث اهمیت دارد که نشان می دهد چه نوع ادراک و تحلیلی از موقعیت، قدرت و توانمندی ارتش عراق و متقابلا توانایی نظامی ارتش برای بازدارندگی و دفاع، وجود داشته است. همچنین تحلیل کنونی از چه نواقص و کاستی هایی برخوردار است و چرا دستخوش تغییر شده است؟٤- مساله قابل توجه این است که برابر اسناد موجود در رسانه ها، همچنین اسناد منتشر شده در آثار ارتش، تحلیل یاد شده عمدتا پس از حمله عراق و اشغال بخشی از شهرها و مناطق مرزی مطرح شده است. به عبارت دیگر تا قبل از حمله عراق، هیچ گونه تحلیلی ناظر بر حمله قطعی این کشور، برابر آنچه که واقع شد، همچنین احتمال اشغال بخشی از خاک ایران، پیش بینی نشده است، اگر هم انجام شده است، تاکنون اسناد آن پس از ٣٤ سال منتشر نشده است تا مورد بهره برداری محققین قرار بگیرد. بیشترین تحلیل ها درباره احتمال حمله عراق به ایران، در شهریور سال ١٣٥٩ انجام شده است، در حالی که عراق با تصرف منطقه خان لیلی در ١٦ شهریور، عملا جنگ را آغاز کرده بود. با این توضیح، تحلیلی که هم اکنون درباره علت ناتوانی در بازدارندگی و جلوگیری از اشغال مطرح شده است، تحلیل پسینی (پس از واقعه) و در توجیه وضعیتی ارایه می شود که پس از حمله عراق به ایران به وجود آمد.٥- سرچشمه اولیه بحث درباره «ناتوانی و از هم گسیختگی ارتش ایران»، عمدتا از سوی سرویس های اطلاعاتی و رسانه های غربی- عربی، با هدف متقاعدسازی ایران برای تسلیم و عراق برای پذیرش ریسک تهاجم به ایران انجام می شد. در حالی که ایران با وجود نابسامانی های سیاسی- امنیتی و نظامی، به دلیل اعتماد بنفس حاصل از پیروزی انقلاب و سقوط رژیم شاه، همچنین فهم متفاوت از مولفه های قدرت، از نظر تحلیلی، نظرات متفاوتی با بحث طرح شده از سوی سرویس های اطلاعاتی و رسانه ها، درباره ضعف نظامی خود داشت، چنانچه هیچ سندی تاکنون از سوی ارتش یا سایر منابع منتشر نشده است که نشانگر این معنا باشد که در اظهارات مسوولان سیاسی و فرماندهان نظامی، ایران خود را در برابر عراق در موضع ضعف ارزیابی کرده باشد.٦- ایجاد پیوستگی میان پیروزی انقلاب با نابسامانی در ارتش و تضعیف قدرت نظامی ایران، با واقعیات همخوانی ندارد. با فرض اینکه قدرت می تواند قدرت را به چالش بگیرد، پیروزی انقلاب به معنای ظهور قدرت جدید بود، به همین دلیل قدرت سیاسی، امنیتی و نظامی رژیم شاه، با وجود حمایت خارجی فروریخت.این تحول به معنای تغییر در عناصر و مولفه های قدرت بود که تدریجا آشکار شد. بنابراین پیروزی انقلاب، مبانی و ساختار قدرت برآمده از رژیم شاه را ویران کرد، ولی مقدمات ظهور قدرت جدیدی را فراهم کرد که ابعاد سیاسی و امنیتی و نظامی آن، در جنگ آشکار شد و هم اکنون نیز در منطقه تاثیرگذار و قابل مشاهده است.٧- واکنش دفاعی ایران در برابر حمله عراق و نتایج آن، مبنی بر جلوگیری از پیروزی عراق، روشن ترین دلیل ظهور قدرت جدید در ایران است. این ملاحظه راهبردی نشان می دهد تحلیل سرویس های غربی، کارشناسان نظامی و رسانه از فروپاشی قدرت در ایران، همچنین تاثیر انقلاب بر تضعیف قدرت دفاعی ایران، با واقعیات صحنه جنگ و نتایج آن همخوانی ندارد. چنانچه ظهور همین واقعیات، محاسبات عراق و حامیانش را از واکنش قدرت نظامی ارتش و نیروهای مردمی در جنگ، تغییر داد.٨- با فرض پذیرش برخی از کاستی ها و ناهماهنگی ها در ساختار سیاسی- نظامی کشور برای بازتولید قدرت بازدارندگی، نمی توان این موضوع را در پیوند با مساله اشغال و طولانی شدن آن به مدت ٢٠ ماه، قرار داد. شکل گیری قدرت دفاعی ایران و زمینگیر شدن ارتش عراق، ناظر بر این معنا است که امکان جلوگیری از اشغال برخی مناطق مانند خرمشهر که مقاومت مردمی در آنها شکل گرفته بود و تسریع در آزادسازی مناطق اشغالی، وجود داشت، اما به دلیل ادراک و تحلیل نامناسب از قدرت و مولفه های آن، این مهم با تاخیر انجام شد.نتیجه گیری١- فرآیند وقوع جنگ و ادامه استقرار ارتش عراق در مناطق اشغالی، در درون یک شکاف ادراکی- تحلیلی از قدرت و قابلیت های آن مبنی بر عدم احتمال حمله نظامی عراق به ایران، همچنین محاسبات عراق برای تامین اهداف از طریق قدرت نظامی و استفاده از اهرم زمین، برای تحمیل صلح به ایران، شکل گرفته است.٢- شکاف میان سرچشمه های هویتی- تاریخی و ادراکی ارتش از قدرت و روش به کارگیری آن، مانع از ارزیابی صحیح از قدرت ایران و عراق قبل از جنگ و پیش بینی حمله قطعی عراق به ایران شد. ارتش به عنوان یک نیروی نظامی با ماموریت دفاع از مرزها در برابر متجاوزین و بیرون راندن دشمن از خاک ایران، برای ارزیابی قدرت ایران در بازدارندگی، دفاع و آزادسازی مناطق اشغالی، درگیر محاسباتی شده بود که بر اثر پیروزی انقلاب، دستخوش تغییر شده بودند. ناکامی های اولیه در دفاع و تاخیر در آزادسازی مناطق اشغالی، ریشه در همین ملاحظات راهبردی داشت.٣- هم اکنون مساله حمله عراق به ایران و اشغال، به جای بررسی گسست های ادراکی- تحلیلی از قدرت و روش به کارگیری آن، با سلب مسوولیت از ضرورت تفکر درباره یک مساله راهبردی و مورد نیاز در حال و آینده، با ارجاع به وضعیت ها و موضوعات دیگری دنبال می شود که بیشتر جنبه توجیهی دارد. در واقع یک مساله راهبردی و تاریخی، به روش نامناسبی تجزیه و تحلیل می شود و درس های آن برای حال و آینده، قابل بهره برداری نخواهد بود.منبع : روزنامه اعتماد اول ** 1647
31/06/1394
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 20]