واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
آخرین نفسهای آبهای زیرزمینی در دهههای اخیر، محدودیت منابع آبی استان آذربایجانشرقی از یک طرف و پایین بودن میانگین بارش از سوی دیگر باعث شده است شهروندان بهخصوص بهرهبرداران بخش کشاورزی به استفاده بیشتر از آبهای زیرزمینی سوق پیدا کنند. این موضوع به بحران آب و کاهش شدید سفرههای آب زیرزمینی منجر شده که متاسفانه با وجود هشدارها، وضعیت این نعمت حیاتی نه از سوی مسئولان و نه شهروندان جدی گرفته نشده است.
استان آذربایجان شرقی با وجود آب و هوای سرد و خشک به طور میانگین سالانه حدود 300 میلی متر بارش به خود می بیند که در مقایسه با میانگین کشوری 50 میلی متر بیشتر است، ولی چون بارش ها توزیع زمانی و مکانی ناموزون دارد، استفاده چندان درستی از بارندگی ها نمی شود. چندی پیش، غلامرضا هاشمی، مدیرعامل سازمان آب منطقه ای آذربایجان شرقی با بیان این که وضعیت آب در این استان بحرانی است، اعلام کرد: کمبود آب در استان جدی شده و روز به روز تراز آب های زیرزمینی استان کاهش می یابد. این در حالی است که کیفیت آب های زیرزمینی نیز رو به کاهش و شوری رفته و روز به روز با افزایش جمعیت استان، نیاز مردم به تولیدات کشاورزی بیشتر می شود. وی افزایش بی رویه زمین های زیرکشت کشاورزی و تغییر اقلیم را از دیگر عوامل کمبود آب در استان عنوان می کند و می افزاید: درست است که شاهد افزایش بارش نسبت به میانگین مشابه سال های گذشته هستیم، اما میزان بارش مؤثر که برای ایجاد روان آب لازم باشد، بسیار کم شده است. دشت های ممنوعه یوسف غفارزاده، مجری طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی سازمان آب منطقه ای آذربایجان شرقی درباره اهمیت آب های زیرزمینی به جام جم می گوید: آب های زیرزمینی یکی از منابع حیاتی تهیه و ذخیره آب بوده و منبع اصلی آن، نزولات جوی است. این آب ها معمولا دارای کیفیت بالا و نسبت به دیگر منابع آبی سهل الوصول تر است و امکان مدیریت بهره برداری و نگهداری آن نیز وجود دارد. وی می افزاید: استان آذربایجان شرقی به 24 محدوده مطالعاتی تقسیم شده که از این میان، هفت محدوده ممنوعه (یک مورد ممنوعه بحرانی و شش مورد ممنوعه) وجود دارد که در دهه های متمادی حالت بحرانی پیدا کرده اند، طوری که کسری مخزن مجموعه دشت های استان یک میلیارد و 305 میلیون مترمکعب است و بحرانی ترین آن به دشت شبستر، صوفیان، مرند و تسوج مربوط می شود. وی به تبعات برداشت بی رویه آب از سفره های زیرزمینی اشاره می کند و می گوید: تنزل کیفیت آب، فرونشست زمین، افزایش هزینه پمپاژ و استحصال آب، کاهش آبدهی چاه ها، چشمه ها و قنوات، کاهش ظرفیت حجم مخازن طبیعی، شور شدن تدریجی آنها و درنهایت کاهش و خشک شدن ذخایر استراتژیک آب های زیرزمینی، زندگی مردم را به صورت مستقیم تحت الشعاع قرار می دهد. حفر چاه های غیرمجاز کارشناسان، مهم ترین مولفه تاثیرگذار در افت شدید آب های زیرزمینی را حفر چاه های غیر مجاز و استفاده بی رویه از این منابع در فعالیت های کشاورزی می دانند. حبیب شایانفر، قائم مقام سابق جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در این باره به خبرنگار جام جم می گوید: ورود تکنولوژی و دستگاه های مدرن حفاری و پمپاژ در استان منجر به پدیده حفر چاه های غیرمجاز و برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی شده است، طوری که نمود عینی آن را می توان در اراضی حوضه دریاچه ارومیه مشاهده کرد. وی می افزاید: نیمی از فعالیت های کشاورزی استان متکی به آب های زیرزمینی است و این امر در حوضه دریاچه ارومیه به بیش از 50 درصد می رسد. شایانفر، اصلاح الگوی کشت و روی آوردن به تولید محصولاتی با نیاز آبی کمتر را یکی از راهکارهای اصلی حفظ منابع آب های زیرزمینی می داند و معتقد است: با وجود تلاش جهاد کشاورزی برای تولید محصولاتی با نیاز آبی کمتر، هنوز در اراضی کشاورزی شاهد تولید محصولاتی هستیم که به آب فراوان نیاز دارد. برای حل این معضل باید کشاورزان را تشویق کنیم تا با اصلاح الگوی کشت به تولید محصولاتی بپردازند که برای رشد به آب کمتری نیاز دارند. راهکاری برای مقابله با افت آب های زیرزمینی با توجه به این که بیشتر فعالیت های کشاورزی استان متکی به آب های زیرزمینی است، با محاسبه تعداد چاه های غیرمجاز و مجازی که بیش از ظرفیت بهره برداری می کنند، به تاثیر چاه ها در افت شدید آب های زیرزمینی پی می بریم؛ از این رو، کارشناسان مسئول راهکارهای ارائه شده برای حل معضل افت شدید آب های زیرزمینی را در قالب 15 طرح احیا و تعادل بخشی خلاصه کردند و وزارت نیرو نیز تدوین طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی را در دستور کار قرار داده است. غفارزاده، مجری طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی استان، برخی پروژه های پانزده گانه طرح احیا و تعادل بخشی مصوب را که عملیات اجرایی آنها آغاز شده، این گونه برمی شمارد: استقرار اکیپ های گشت و بازرسی، برق دار کردن چاه ها، نصب کنتورهای هوشمند آب و برق، ساماندهی شرکت های حفاری و نصب GPS روی دستگاه های حفاری، اطلاع رسانی و فرهنگسازی، پهنه بندی بررسی مخاطرات ناشی از فرونشست زمین، مطالعه تعیین حداکثر عمق کف شکنی چاه ها، تقویت آبخوان از طریق تغذیه مصنوعی، خرید چاه های کم بازده کشاورزی، استقرار سیستم مدیریت یکپارچه منابع آب زیرزمینی و جایگزینی پساب با چاه های کشاورزی. وی معتقد است: شرکت آب منطقه ای در راستای حفظ منابع آب های زیرزمینی اقدامات زیادی انجام داده، اما به تنهایی قادر به برخورد قانونی با متخلفان نیست و برای پیشبرد اهداف خود به حمایت و همکاری بیشتر نهادهایی چون دادگستری و نیروی انتظامی نیاز دارد. ایوب ایرانی فام، معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی با اشاره به این که مساحت اراضی مستعد آبیاری تحت فشار استان، حدود 120 هزار هکتار است، می گوید: جهاد کشاورزی استان به منظور افزایش راندمان آبیاری، اجرای این سیستم آبیاری را در حدود 13 هزار هکتار آغاز کرده که در صورت تامین اعتبار لازم، حدود 8000 هکتار آن برای سال جاری عملیاتی می شود. ایرانی فام تصریح می کند: به منظور جلوگیری از هدررفت آب در مسیر انتقال از چاه تا مزرعه طرح لوله گذاری چاه ها را در دستور کار قرار داده ایم و از هزار کیلومتر برنامه ریزی شده سعی می کنیم 600 کیلومتر آن را برای امسال اجرایی کنیم. این کارشناس جهاد کشاورزی، تسطیح اراضی، استفاده از ارقام مقاوم به کم آبی، هدایت محصولات پرتوقع به آب به سمت گلخانه ها یا محیط های کنترل شده را از دیگر راهکارها و برنامه های جهاد کشاورزی برای کاهش فشار آب از چاه ها و صرفه جویی و ذخیره آب در چاه ها می داند و می گوید: این راهکارها به مرور در تمام اراضی زراعی و باغی استان عملیاتی می شود، اما در اولویت اول اراضی حوضه دریاچه ارومیه مشمول اجرای این برنامه هاست. ضرورت استفاده از سیستم آبیاری نوین به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان آذربایجان شرقی با توجه به این که این استان در منطقه سرد و خشک واقع شده، ازدیاد جمعیت از یک طرف و مصرف بی رویه آب از سوی دیگر، باعث محدود شدن منابع آب و خاک در این ناحیه شده که اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار یکی از راهکارهای مهم برای حفظ این منابع ارزشمند است. سعیده دلال علیپور - جام جم تبریز
 
دوشنبه 23 شهریور 1394 ساعت 08:46
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 83]