تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1837697670
تعاملات منطقه ای، ضامن اجرای توافق هسته ای
واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین:
تعاملات منطقه ای، ضامن اجرای توافق هسته ای وبلاگ > برزگر، کیهان - بسته توافق به نوعی به مسائل منطقه ای هم ارتباط پیدا می کند، چون فشارهای سیاسی موجود بر مهم ترین طرف این توافق یعنی دولت اوباما، از جمله کنگره این کشور، بیشتر از جنس واکنش با هدف تامین منافع ژئوپولتیک و امنیتی متحدان منطقه ای امریکا یعنی عربستان و اسراییل است.
ايران و شش كشور عضو شوراي همكاري خليج فارس براي نخستين دور از گفت وگوهاي منطقه اي به زودي دور هم خواهند نشست. پس از حصول توافق هسته اي ميان ايران و شش قدرت جهاني اكنون نوبت به مذاكره ايران با شش عضو منطقه اي رسيده است تا شايد پرونده تنش هاي منطقه اي هم با تمام عمق و لايه هاي متفاوتي كه دارد مانند مذاكرات هسته اي از راه ديپلماسي به نتيجه برسد. دكتر كيهان برزگر، استاد روابط بين الملل واحد علوم و تحقيقات در گفت وگوي تفصيلي با «اعتماد» تاكيد دارد كه ايران بايد از ورود به بلوك بندي هاي جديد منطقه اي حذر كرده و چندجانبه گرايي را براي رسيدن به مطلوب در مسائل منطقه اي در نظر بگيرد. برزگر در اين گفت وگو به تاثيرات توافق هسته اي بر معادلات منطقه اي اشاره كرده و پيش بيني مي كند كه عربستان من باب جبر سياسي به ايران نزديك شود. متن اين گفت وگو به شرح زير است:
به نظر شما توافق هسته اي ميان ايران و ١+٥ چه تاثيري بر معادلات منطقه اي گذاشته است؟
به نظرم توافق هسته اي منجر به تقويت تعاملات و همكاري هاي منطقه اي مي شود. يك خواست همگاني در منطقه اكنون چگونگي دستيابي به ثبات است. اما چون كشورها برداشت ها و نگاه خاص خود را به اين مساله دارند از روش هاي متفاوتي استفاده مي كنند. به نظرم توافق هسته اي و به دنبال آن حل يك معضل استراتژيك تاثير مثبت بر نگاه ايران و ساير بازيگران منطقه اي بر مفهوم ثبات خواهد گذاشت. اينكه ديگران به اين باور برسند كه برنامه هسته اي ايران تسليحاتي نمي شود خود سبب مي شود كه ديدگاه هاي مربوط به قصد ايران براي افزايش قدرت هژمونيك خود در منطقه تضعيف شوند. از سوي ديگر وقتي ايران احساس تهديد كمتري از بازيگران خارجي به خصوص امريكا كند، مي تواند از ظرفيت هاي نقش منطقه اي خود به شكل جامع تر و متعادل تري استفاده كند. نتيجه، ظهور و ضرورت همكاري منطقه اي براي حل مسائل منطقه اي است. البته بحث هاي جاري تاكيد مي كنند كه توافق هسته اي تنها مربوط به موضوع هسته اي است و به مسائل منطقه اي ارتباطي ندارد، اما واقعيت اين است كه بسته توافق به نوعي به مسائل منطقه اي هم ارتباط پيدا مي كند، چون فشارهاي سياسي موجود بر مهم ترين طرف اين توافق يعني دولت اوباما، از جمله كنگره اين كشور، بيشتر از جنس واكنش با هدف تامين منافع ژئوپولتيك و امنيتي متحدان منطقه اي امريكا يعني عربستان و اسراييل است. برخي معتقدند كه اگر ايران بتواند با امريكا به عنوان بزرگ ترين قدرت فرامنطقه اي، مشكلات خود را حل كند، سايرين هم به نوعي نقش منطقه اي ايران را مي پذيرند و در حال حاضر هم با امضاي توافق هسته اي آنها به نوعي نقش ايران را پذيرفته اند. چالش اصلي اكنون مواضع عربستان است. سعودي ها اصول، ايدئولوژي، نگاه ها و جاه طلبي هاي خاص خود را دارند و از اين لحاظ يك جريان به وجود آورده اند و چون قدرت مالي و سياسي دارند ديگران را هم در جهان عرب تحت تاثير قرار مي دهند و از اين رو بسياري از كشورهاي جهان عرب به نوعي در سياست هاي خود رويكرد عربستان را درنظر دارند. به عنوان مثال مصر يا كشورهاي كوچك حوزه خليج فارس مانند قطر و بحرين را در نظر بگيريد. اين مساله حتي كشوري مانند تركيه را هم در بعضي مواقع از جمله در بحران يمن وسوسه مي كند. عربستان پس از اين توافق احتمالانارضايتي خود را به نوعي نشان خواهد داد. به اعتقاد من نوع رويكرد عربستان در يمن هم اين سياست را نشان مي دهد. نسل جديدي كه در عربستان به روي كار آمده احساس مي كند كه اين توافق نقش منطقه اي ايران را افزايش مي دهد، پس عربستان بايد خود را مهياي جلوگيري از هژموني منطقه اي ايران كند. برهمين اساس سياست هاي عربستان تا حد بسيار زيادي تهاجمي شده است. همزمان كه اين چالش پس از توافق به وجود مي آيد كشور ما بايد مراقب باشد در دام بازي هاي بلوك بندي نيفتد. دكتر ظريف به خوبي با نگاه مثبت به تقويت تعامل هاي منطقه اي اين مساله را تا حدودي خنثي كرده اند. همزمان اين توافق فرصتي را به وجود مي آورد كه نگاه هاي افراطي نسبت به ايران در سياست داخلي مهم ترين بازيگر فرامنطقه اي مثل امريكا خنثي شود. اين مساله باعث مي شود كه اين كشور ارزش نقش ايران را پذيرفته و به دنبال اين باشد كه ايران بخشي از راه حل براي مسائل منطقه اي است. اين تحول خود سبب مي شود كه كشوري مانند عربستان سعودي و جريان وابسته به آن آرام آرام به ايران نزديك شوند.
بنابراين شما قايل به افزايش قدرت منطقه اي ايران در سايه توافق هسته اي هستيد؟ اين همان مساله مورد انتقاد مخالفان توافق در امريكا نيز است.
بله، اين توافق يك فضاي سياسي جديد را ايجاد مي كند كه در اين فضاي سياسي ايران قدرت مانور بيشتري پيدا مي كند. اكنون پس از توافق، ساير بازيگران بين المللي مثل كشورهاي اروپايي، چين، روسيه، هند، تركيه و غيره به گونه اي تمايل بيشتري به همكاري با ايران پيدا كرده اند. بعضي از اين بازيگران شايد اين انتظار را دارند كه اكنون با اين توافق هسته اي، ايران بايد سياست هاي منطقه اي را به گونه اي تعديل كند. در هر دوحال يك فضاي سياسي جديد براي افزايش نقش ايران به وجود آمده است و اين كشور براي بازيگران منطقه اي و فرامنطقه اي جذاب تر مي شود و همين مساله مي تواند در سياست داخلي بسياري از بازيگران منطقه اي و فرامنطقه اي تاثيرگذار باشد. به عنوان نمونه كنگره امريكا را در نظر بگيريد: در حال حاضر بحث هاي عمومي كه در كنگره امريكا طرفداران توافق مطرح مي كنند اين است كه در نتيجه اين توافق ما مي توانيم با بزرگ ترين و مهم ترين كشور منطقه يعني ايران به گونه اي وارد مشاركت براي يافتن راهكاري براي حل معضل هاي منطقه اي جاري شويم. البته حفظ اتحاد با عربستان موضوع بسيار مهمي در ساختار قدرت امريكاست. حفظ منافع و امنيت اسراييل هم يكي از اصول اساسي در سياست داخلي امريكا به حساب مي آيد. اما به نظرم دولت اوباما به نوعي اين نوع نگاه به روابط با متحدان سنتي را آرام آرام تغيير مي دهد. بحث اوباما اين است كه منافع امريكا در اين است كه روابط تعديل شده اي با همه بازيگران از جمله ايران داشته باشد. البته اين را هم بگويم كه يك اصل سوم هم وجود دارد كه به نوعي به نفع ايران در معادلات قدرت امريكا تمام شده و آن ظهور تروريسم جديد در منطقه از نوع داعش و غيره است كه مبارزه با آن نياز به كمك ايران است. حضور ايران در عراق با هدف مبارزه با داعش كه اكنون به يك معضل بين المللي تبديل شده بسيار مثبت است. مقاله هاي اخير دكتر ظريف در مطبوعات منطقه اي و بين المللي هم به گونه اي بر نقش ايران و اولويت مبارزه با افراط گرايي و تقويت همكاري منطقه اي تاكيد مي كند. به نظرم همزمان ايران بايد مراقب باشد كه وارد بلوك بندي هاي جديد سياسي نشود چون كه نگراني بعضي از كشورهاي عرب منطقه به شكل جديد بر محور نزديكي احتمالي ايران و امريكا شكل مي گيرد و اينكه چنين تحولي به اصطلاح هژموني ايران را تكميل مي كند. به نظرم كشورمان بايد به دنبال همكاري همه كشورهاي منطقه با هم باشد. من اسم اين رويكرد را ضرورت رشد چندجانبه گرايي مي گذارم كه واقعا نياز منطقه است. يكجانبه گرايي يا دوجانبه گرايي منجر به حل پايدار مسائل منطقه پيچيده و حساس منطقه خاورميانه نمي شوند. اكنون فضاي خوبي فراهم شده به خصوص كه بازيگران فرامنطقه اي مانند امريكا نمي خواهند مانند سابق خود را خيلي درگير مسائل منطقه اي كنند چون هزينه هاي اينچنين درگيري براي امريكا افزايش يافته است.
شما به اين موضوع اشاره كرديد كه انتظار برخي كشورهاي منطقه اي از ايران، تغيير در پاره اي سياست هاي منطقه اي اش است. به نظر شما ايران پس از توافق هسته اي در رويكردهاي منطقه اي يا در شيوه ابراز اين رويكردها تغييري داده است؟
به نظرم نه، اما طبيعي است كه براي تحت تاثير قرار دادن فضاي سياسي و ابتكار عمل بايد طرح ها تعديل و بروز شوند. اتفاقا روند تحولات منطقه اي هم نشان داده كه تاكيد بر ايران بر يكسري اصول مثل مبارزه با تروريسم و افراطي گرايي كه بالاخره گريبانگير همه مي شود، مثلااكنون به تركيه و عربستان هم كشيده شده، يا ضرورت حفظ نظام دولت و تماميت ارضي سوريه و عراق يا همكاري براي تشكيل دولت فراگير به عنوان راه حل پايدار بر حل بحران هاي منطقه اي همگي بر مبنا درست و تجربه بوده است. الان در مورد بحران سوريه تمام بازيگران به اين نتيجه رسيده اند كه راهكار نظامي جواب نمي دهد و بايد دنبال راه حل سياسي باشند. اكنون مساله اصلي اين است كه به فرض بعد از اسد چه گروهي بر دمشق حكومت كند. اگر داعش يا جبهه النصره باشند كه اين يك خطر امنيت بين المللي است. يا نگاه فراگير ايران نسبت به مسائل منطقه اي مهم است. يعني در كنار خود مي خواهد همه بازيگران منطقه اي و فرامنطقه اي باشند. ايران موافق حضور همه اما بعضي بازيگران صحنه مخالف حضور ايران هستند. شايد رقبا احساس مي كنند به اين دليل كه ايران در مسائل منطقه اي و محلي نقش و نفوذ بيشتري داشته و استراتژي خاص خود را دارد، حضور ايران به فاز مشاركت در مسائل منطقه اي، قدرت ايران را به ضرر منافع ديگران افزايش مي دهد.
بنابراين طرح به روز شده اي كه گفته مي شود ايران براي سوريه پس از توافق هسته اي مطرح كرده است ارتباطي به تغيير رويكرد ايران در مسائل منطقه اي ندارد؟
به نظرم ارايه طرح هاي به روز شده و حتي تعديل شده در فضاي كنوني مي تواند روحيه تعاملي ايران را نشان داده و توجيه نگاه هاي افراطي در مورد ضرورت عدم مشاركت ايران در مسائل منطقه اي را از ميان بردارد. فضايي كه پس از توافق هسته اي به دست آمده اين است كه مي توان هرمساله پيچيده اي را با مذاكره حل و فصل كرد پس در خصوص مسائل منطقه اي هم مي توان وارد فاز مذاكره فراگير شد. اتفاقا اين به نفع كشورمان است كه در مسائل منطقه اي هميشه دست بالارا دارد و در هر شرايطي مي تواند خود را با تحولات تطبيق دهد. بنابراين مساله توافق هسته اي چه بخواهيم و چه نخواهيم به سمت مسائل منطقه اي گرايش پيدا مي كند. مساله مهم اكنون نزديكي ديدگاه ها در ارايه راه حل هايي است كه قابليت عملي شدن داشته باشند. به عنوان مثال طرح روسيه يك نوع ظرفيت دارد و طرح ايران يك ظرفيت ديگر. ادعاي روسيه در سوريه اين است كه ما با تمام مخالفان بشار اسد در داخل سوريه در ارتباط هستيم و مي توانيم گروه هاي مختلف در سوريه را به هم نزديك كنيم. روس ها چندين بار در مسكو مخالفان را گرد هم آوردند و بر اهميت تلاش هاي جمعي تاكيد كردند. عمده بحث روس ها هم در سوريه متمركز بر مبارزه با تروريسم و ضرورت حفظ حاكميت اين كشور است. طرح ايران نگاه ديگري به موضوع دارد و خواهان ابتدا برقراري آتش بس، ارسال كمك هاي بشردوستانه، برگزاري انتخابات زيرنظر سازمان ملل و تشكيل دولت فراگير است. اگر از يك طرف طرح روسيه و ايران به هم نزديك يا تعديل شوند و از سوي ديگر ديدگاه عربستان كه حكومت اسد را بخشي از بحران مي داند و به نوعي بر سرنگوني آن تاكيد مي كند با مواضع امريكا كه اكنون خواهان يك راه حل ميانه تري و نه الزاما سقوط اسد است به هم نزديك شوند حل بحران سوريه در اين مرحله دور از انتظار نخواهد بود. به نظرم توافق هسته اي آرايش سياسي جديدي ميان بازيگران صحنه برقرار كرد. نگاه كشورهاي غربي، روسيه، چين و تركيه و مصر به جايگاه ايران تغيير كرد. اين باعث شكل گيري فضاي جديدي مي شود كه بايد سريع تر شكل بگيرد تا مشروعيت نقش ايران پذيرفته شود. دو بازيگر اصلي ديگر صحنه يعني عربستان و تركيه تحت تاثير نقش منطقه اي ايران قرار گرفته اند. به نظرم تركيه، ساده ترين بخش كار است چون كشوري است كه تحت تاثير سياست هاي داخلي و حساس خود قرار دارد كه بر ضرورت نزديكي با ايران به دلايل مختلف اقتصادي و سياسي-امنيتي تاكيد مي كند. اگر ايران بتواند همزمان ابتكاري را به خرج دهد كه بتواند همه بازيگران را جمع كند، شكل گيري اين فضا در بازه زماني كوتاه مدت چندان دور از انتظار نيست. اين اتفاق كه مثلادر خصوص حل بحران سوريه ممكن است در دو، سه ماه آينده رخ دهد، مطمئنا در يك سال گذشته اتفاق نمي افتاد چون يك معضل استراتژيك مساله هسته اي بين ايران و امريكا حل و فصل نشده بود اما اكنون فضاي سياسي به سمتي مي رود كه اين اتفاق بعيد نيست رخ دهد.
تا چه اندازه با شكل گيري گفت وگوهاي چندجانبه مشخص و چارچوب دار ميان ايران و مثلابرخي اعضاي منطقه موافق هستيد؟
ببينيد طرح هايي ارايه شده كه بايد نسبت به موفقيت آنها كمي محتاط بود. يك طرح همكاري مشترك ايران با كشورهاي حوزه خليج فارس است يا به اصطلاح ٦+١ است. گرچه اين براي ايران خوب است اما بعيد مي دانم طرف ديگر بخواهد بدون ايجاد وزن سياسي بيشتر مثلابا آوردن مصر يا امريكا يا حتي تركيه به صحنه با ايران وارد گفت وگوي مستقيم شود چون همواره نگران وزن سياسي ايران است. ضمن اينكه تجربه نشان داده تنها نشستن و مذاكره كردن ايران با كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس خوشايند سايرين نيست. يك طرح ديگر ٤+٢ است، يعني چهار بازيگر منطقه اي ايران، عربستان، تركيه و مصر است به اضافه دو بازيگر فرامنطقه اي يعني امريكا و روسيه كه با هم بنشينند و راه حل پيدا كنند. به اعتقاد من اين طرح هم نگاه سنتي به ماجرا دارد و بيشتر از زاويه توازن قوا به مساله نگاه مي كند. اين گونه رويكرد بازيگران ديگر منطقه مثل كشورهاي اروپايي و چين يا بازيگران كوچك تر مثل قطر و كويت را مي ترساند و حس خوبي به آنها نمي دهد كه بزرگان با هم نشسته اند و آنها را در نظر نگرفته اند. براي عراق و اردن هم كه در زمره كشورهاي وزن دار منطقه خوشايند نيست. اين گونه بلوك بندي هم به نفع ما نيست. ديدگاه خود من اين است كه ما بايد به دنبال نوعي چندجانبه گرايي باشيم كه همه بازيگران منطقه اي و فرامنطقه اي به طور مستقيم با هم مذاكره كنند و راه حل هم با حمايت و تضمين سازمان ملل تثبيت شود. چنين طرح هايي در مناطق ديگر مانند اروپا رخ داده، چون موضوعات منطقه اي نيازمند همكاري همه جانبه و تكيه بر منطق اجماع سياسي يا توافق نسبي بازيگران است. به نظر من طرح هايي كه منجر به تقويت چندجانبه گرايي در منطقه مي شوند به نفع ايران است چراكه ايران در چنين طرح هايي بهتر مي تواند نقش خود را بازي كند. موضوعات منطقه اي موضوعاتي نيستند كه با حضور يك يا دو بازيگر منطقه اي يا فرامنطقه اي حل و فصل شود. عربستان سعودي در يمن با وجود اينكه در روزهاي اخير موفقيت هايي هم داشته بايد به دنبال تشكيل دولتي فراگير در اين كشور باشد كه در نهايت آن را به پذيرش نقش ايران هدايت مي كند.
ظريف از گفت وگوهاي منطقه اي به خصوص با شوراي همكاري خليج فارس حرف مي زند. فكر مي كنيد اين گفت وگوها ممكن باشد؟ آيا با توجه به تنش ميان تهران و رياض چنين گفت وگويي ممكن است و آيا بهتر نبود كه ايران ابتدا به شكل دوجانبه با عربستان وارد فاز تنش زدايي شده و سپس پاي شش كشور ديگر هم به ميدان باز مي شد؟
جريان اصلي در شوراي همكاري خليج فارس از جنبه سياسي-امنيتي عربستان سعودي است. نمي توان انتظار داشت كه كشورهاي كوچك منطقه از عربستان فاصله بگيرند. حتي كشوري مانند عمان كه به طور سنتي به ايران نزديك است هم در معادله هاي خود نقش و خواسته هاي عربستان را در نظر مي گيرد. قطر نيز با وجود روابط دوستانه با ايران در انتخاب ميان ايران و عربستان در نهايت مجبور مي شود جانب رياض را بگيرد چون به هر حال يك كشور عربي است. به نظر من در چند ماه آينده از هيجان هاي عربستان سعودي كاسته شود و اين كشور هم به سمت تعامل هاي منطقه اي گرايش پيدا خواهد كرد. نخبگان عربستان سعودي چهره هاي محافظه كارو خواهان ثبات هستند. سعودي ها در بلندمدت خواهان تنش با ايران نيستند. با اين همه عربستاني ها از اين مي ترسند كه توازن قدرت در منطقه به نفع ايران تغيير كند كه البته اين گونه هم نيست. در ايران تيم سياست خارجي به شكل صادقانه اي تلاش مي كند وارد تعامل با كشورهاي همسايه شود اما اين مساله به اندكي زمان نياز دارد. اگر در سوريه و يمن، عربستان و ايران نتوانند به گونه اي با هم به توافق برسند، همچنان ممكن است اين تنش ادامه پيدا كرده يا گسترش يابد. ايران و عربستان از منظر سيستم سياسي با هم مشكل چنداني ندارند اين معضلات منطقه اي هستند كه اين دو را مقابل هم قرار مي دهند. به نظرم تا چند ماه آينده عربستان راه خود را مي رود و سعي دارد اين گونه جلوه دهد كه بهترين سياست منطقه اي تاكيد بر سياست مهار قدرت ايران است و در اين شرايط خوب است ايران انرژي خود را در ساير ظرفيت ها منطقه اي بگذارد و صبور باشد تا عربستان نيز در قدم آخر به ايران نزديك شود. به نظرم در نهايت جبر منطقه اي، عربستان را به سمت ايران مي كشاند.
فكر مي كنيد مذاكره احتمالي ايران و كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس مورد حمايت امريكا باشد؟
بله. به نظرم امريكا يا حداقل دولت اوباما در حال تغيير رويكرد منطقه اي خود نسبت به ايران است. رويكرد قبلي امريكا تاكيد بر توازن ميان ايران و ساير بازيگران منطقه اي بود تا منافع امريكا حفظ شود، اما اين نوع نگاه در درون امريكا، گرچه به كندي، در حال تغيير شكل دادن است. از اين حيث كار اوباما قابل تامل است. اوباما جريان اصلي نگاه ضدايراني در ساختار قدرت امريكا را آرام آرام تغيير مي دهد. يعني منافع امريكا در تشويق همكاري هاي منطقه اي براي ايجاد ثبات است. در دو سال گذشته ما شاهد بوديم كه اوباما از عربستان سعودي هم انتقاد مي كند و مي گويد كه چه دليلي وجود دارد كه تمام تقصيرها گردن ايران در منطقه انداخته شود؟ اين بدان معنا است كه اوباما معتقد است تعديل در سياست هاي منطقه اي بايد دوطرفه باشد. يعني دوطرف منافع و حساسيت هاي يكديگر را بپذيرند. در نشست هاي تخصصي در خارج از ايران هم مي بينيم كه كارشناسان به دنبال ارايه راهكارهايي براي اين موضوع هستند كه چگونه ايران و عربستان بتوانند رو به جلو حركت كرده و با همكاري مسائل فيمابين را حل و فصل كنند. چون اعتقاد اين است تا اين مساله حل نشود ساير مسائل منطقه اي هم حل نمي شوند.
چه ميزان از همكاري تهران و رياض مدنظر امريكا است؟ اين نزديكي و تنش زدايي تا كجاي كار تهديدي براي منافع كلان امريكا در منطقه نيست؟
امضاي توافق جامع هسته اي و برداشته شدن چند قدم اعتمادساز ميان ايران و امريكا يك پديده جديد است. البته بايد صبر كرد تا اصول توافق كاملااجرا شود. شكي نيست كه در انتخاب بين ايران و عربستان، امريكا طبيعتا طرف عربستان را مي گيرد چون منافع اقتصادي و انرژي و نظامي و تسليحاتي بيشتري با عربستان دارد و شايد هم بتوان گفت كه مديريت كردن عربستان سعودي براي امريكا راحت تر است. ايران كشوري است كه سياست هاي مستقل امنيتي، سياسي و اقتصادي خود را دارد و براي امريكايي ها سخت است كه با ايران كنار بيايند. عربستان سعودي يك گروه نخبه دارد كه در راس هرم تصميم گيري است و امريكا به راحتي مي تواند با آنها ارتباط بگيرد. اما بحث اوباما اين است كه الزامي ندارد همانند گذشته امريكا بين ايران و عربستان قرار بگيرد و منافع امريكا در اين است ميان نقش ايران و عربستان در مسائل منطقه اي تعادل ايجاد كند. يعني به طور همزمان هر دو بازيگر را به نوعي مديريت كند.
پيش از حصول توافق هسته اي، عربستان سعودي سر و صداي بسياري در خصوص اين توافق به راه انداخته بود اما پس از ١٤ جولاي و اعلام رسمي رسيدن به توافق، رياض مخالفت خود را چندان اعيان نكرد. به نظر شما چرا آن همه ميزان مخالفت عربستان به يك باره به سكوت نسبي تبديل شد؟
عربستان همچنان با اين توافق مخالف است شايد در ظاهر كمتر نشان دهد. اما به نظرم نقش اوباما بسيار موثر بوده است چرا كه پيش از توافق هسته اي، وزراي امور خارجه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس را به كمپ ديويد دعوت و تاكيد كرد كه امريكا به دنبال حل مساله هسته اي با ايران است و كشورهاي عربي نبايد نگران باشند كه اولاامريكا دوستان عرب خود را رها مي كند، دوم توافق هسته اي به ضرر آنهاست و سوم اينكه توافق هسته اي منجر به افزايش هژموني ايران مي شود. بنابراين بخشي از آرامش نسبي عربستان به اطميناني بازمي گردد كه شخص اوباما به اعراب منطقه داد. بخش ديگر هم به واقعيت موضوع بازمي گردد. به هر حال ايران كشور مهمي در منطقه است كه جبر تاريخي در خصوص اهميت و جايگاه آن، اندك اندك عربستان را به سمت پذيرش واقعيت هاي اين كشور مي كشاند. در اينجا ابتكار تعامل منطقه اي سياست خارجي ايران كه به طرف مقابل اين پيام را بدهد كه ما به دنبال ايفاي نقش در محدوده خود هستيم، مي تواند كاملاموثر باشد. عربستان بدش نمي آيد كه فضاي افراط گرايي عليه ايران وجود داشته باشد كه بتواند سياست هاي خود را پيش ببرد. اما ما بايد عاقل و صبور باشيم. اكثر قريب به اتفاق كشورهاي منطقه نظير سوريه و مصر و عراق و همچنين حزب الله لبنان از توافق هسته اي استقبال كردند چرا كه تصور مي كنند توافق هسته اي فرصتي را براي ايران و امريكا فراهم كرده كه از فضاي منازعه جاري خارج شده و بر واقعيت هاي موجود تاكيد كنند كه اين مساله به نفع سايرين در منطقه هم است. يعني آنها تداوم تضاد استراتژيك بين ايران و امريكا را الزاما به نفع خود نمي بينند.
اين توافق به نزديكي عربستان و اسراييل در منطقه منتهي مي شود؟
به نظرم نه، البته ظاهر قضيه اين گونه جلوه مي يابد. اما مساله رژيم اسراييل با احساس ناامني عمومي ناشي از دسترسي به تسليحات اتمي و اتهام تلاش تضعيف كشورهاي عربي و موضوع صلح خاورميانه گره خورده است. اكنون كه عربستان درگير مداخله در يمن، سوريه و بحرين و غيره شده نمي خواهد عدم مشروعيت اقدامات خود را در نزد افكار عمومي منطقه با اشتباه نزديكي به اسراييل پررنگ تر كند. يعني نزديكي عربستان و اسراييل به نفع سعودي ها نخواهد بود و مشروعيت نقش منطقه اي آنها را به چالش خواهد كشيد. ضمن اينكه با اين توافق موقعيت اسراييل هر روز در منطقه ضعيف تر مي شود پس چرا سعودي ها خود را به اسراييل وصل كنند. به نظر من آنها تلاش مي كنند سياست هاي مستقل خود را در منطقه پيش ببرند.
كمتر از دو هفته پس از توافق هسته اي ناگهان تهران به كانون تلاش هاي ديپلماتيك براي حل بحران سوريه بدل شد. چه اتفاقي افتاد كه ناگهان پس از توافق ما شاهد چنين تحركات ديپلماتيكي در خصوص سوريه بوديم؟ چرا تبديل شدن ايران به كانون اين تلاش ها با هيچ اعتراضي هم از سوي عربستان روبه رو نشد؟
من فكر مي كنم پس از توافق هسته اي يك فضاي جديد سياسي به وجود آمد و ايران هم از اين فرصت به خوبي استفاده مي كند.
آيا ايران پس از توافق در رويكرد خود نسبت به سوريه تغيير موضع داد؟ چگونه مي توان بحث برد- برد را در مسائل منطقه اي هم جلو برد؟
به نظرم نه آنقدر كه از اصول خود كه در طول چند سال گذشته تداوم داشته تخطي كند. اين همان بحثي است كه در توافق هسته اي هم مطرح بود مبني بر اينكه ما يك سري خطوط قرمز داريم كه نمي توانيم از اين خطوط عبور كنيم. بالاهم اشاره كردم كه ايران يك طرح تعديل شده با توجه به شرايط منطقه اي ارايه داده است. به نظرم ابتكار ايران بايد به گونه اي بين منافع ملي و منافع جامعه بين المللي قرار بگيرد.
باقي ماندن بشار اسد در قدرت جزو اصول ايران است يا جزو منافع قابل تجديدنظر ايران؟
به نظرم هر دو، اما تلاش اين است كه نوعي تعادل بين اين دو به وجود آيد. تاكيد بر اصول به اين معناست كه با تروريسم و افراط گرايي مبارزه كند و از متحد خود يعني سوريه به عنوان يك كشور دفاع كند. تاكيد بر منافع هم اينكه نگذارد رقباي ژئوپولتيك منطقه اي و فرامنطقه اي آن در دوره انتقال سياسي منطقه جاي ايران را بگيرند. تقويت نقش در صحنه نظام بين الملل خود يك ارزش براي يك ملت است.
آيا امريكا تنها منتظر توافق هسته اي بود تا نقش ايران در سوريه را به رسميت بشناسد؟
تا حدي بله. توافق هسته اي از اهميت بسياري در اين خصوص برخوردار است. هرچند اين توافق بسيار تكنيكي و حقوقي به نظر مي رسد اما پذيرش نقش و ضرورت مشاركت ايران تحت تاثير اين توافق بود. امريكا نمي تواند بر سر مساله اي استراتژيك با ايران به توافق برسد اما نقش سياسي آن را قبول نداشته باشد. دولت ها با حل يك معضل استراتژيك مي توانند نقش خود را افزايش دهند. امروز اوباما با استناد به اينكه ما در يك مساله مهم پيچيده با ايران به توافق رسيده ايم مي تواند اميدواري به حل ساير اختلاف ها با ايران از طريق مذاكره را هم افزايش دهد. امريكا هم كشوري نيست كه صرفا بر اساس اصول خود رفتار كند، مطمئنا تامين منافع براي اين كشور اولويت دارد. منتهي هرجايي كه لازم مي بيند از اصول براي منافع استفاده مي كند. به نظر نقطه تعادل در منافع امريكا در مساله سوريه در روند چهار سال بحران به اينجا رسيده است. امريكا از تمام توان خود براي حل بحران سوريه به شيوه دل خواه اش استفاده كرد اما موفق نشد و در نهايت به اين نتيجه رسيد كه ممكن نيست. امروز امريكايي ها هم به اين نكته فكر مي كنند كه شايد ماندن بشار اسد چندان هم بد نباشد چرا كه خاندان اسد در طول تاريخ نشان داده اند كه اهل معامله هستند. به نظرم يك اسد ضعيف شده چندان هم به ضرر امريكا نيست.
برخي با توجه به شكست حوثي ها در يمن پس از توافق هسته اي، از تقسيم پرونده هاي منطقه اي ميان ايران و عربستان سخن مي گويند. تا چه اندازه با چنين تعبيري موافق هستيد؟
اين در الگوي سياست منطقه اي ايران نيست. ايران مي گويد من در همه جا دنبال دولت فراگير هستم چه در سوريه و چه در يمن، چه در عراق و چه در بحرين. البته در بحرين به اين دليل كه مسائل آن با مباحث شيعه و سني اتصال پيدا مي كند ايران بسيار محتاطانه برخورد مي كند. به نظرم رويكرد ايران نبايد به سمتي برود كه مسائل را از هم جدا كند و به همين دليل است كه من بر اصل چندجانبه گرايي بسيار تاكيد دارم. به عنوان مثال بسياري از اعراب نگران اين هستند كه پس از توافق هسته اي احتمال ائتلاف ايران و امريكا وجود داشته باشد كه اينجا هم ايران بايد بسيار محتاط عمل كند. ايران بايد از هرگونه بلوك بندي سياسي چه سنتي، چه جديد پرهيز كند. ايران بايد به دنبال پيشبرد سياست هاي مستقل خود باشد و مسائل خود را در چارچوب مسائل منطقه اي پيش ببرد. در همين راستا ايران بايد از پيشبرد مورد به مورد و جداگانه مسائل در منطقه حذر كند. مثلانبايد اين گونه فكر شود كه ايران فقط در سامره، كربلاو نجف با داعش مي جنگد و تمايلي به جنگ با آنها در موصل ندارد كه يك منطقه سني نشين است. ايران بايد بر اين سياست تاكيد كند كه هيچ استثنايي براي مبارزه با تروريسم و افراط گرايي قايل نيست. در خصوص يمن هم ممكن است كه حوثي ها اندكي عقب نشسته باشند اما در نهايت تنها راه حل بحران، تشكيل دولت فراگير در اين كشور است وگرنه مي تواند به سرنوشت عراق و بروز بحران هاي سياسي متعدد تبديل شود. چون هميشه تداوم يك دولت مهم است. مساله اينجاست كه بازيگران منطقه اي بايد بتوانند در فضاي پس از منازعه با هم همكاري كنند تا توافق پايدار بماند. تجربه عراق نشان داده كه روند دولت سازي و ايجاد ساختارهاي سياسي جديد چقدر در دوران پس از منازعه پيچيده و مشكل است.
گفتگو: سارا معصومی
منبع: روزنامه اعتماد/ 3 شهریورماه 1394
چهارشنبه 4 شهریور 1394 - 20:42:31
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 14]
-
گوناگون
پربازدیدترینها