تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833538606
گوش خواباندن بر کرانه یک رود
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
نگاهی به کتاب «رودخوانی» سروده محمدمهدی سیار گوش خواباندن بر کرانه یک رود استاد شفیعی کدکنی در کتاب «ادوار شعر فارسی» و در پی ارزیابی شعر معاصر در دوره‌های مختلف، اصطلاحی به عنوان «صدا» را مطرح می‌کند. او در این کتاب برای شناخت وضع کلی شعر در برخی مقاطع، در صدد گوش سپردن به صدای شاخص آن دوره و صدای شاعران آن برمی‌آید.
شفیعی در توضیح مفهوم صدا می گوید: «منظور آن است که وقتی به دیواره زمان گوشمان را می خوابانیم چه صداهایی به گوش می رسد؟» به عنوان مثال او صدای اصلی دوره مشروطیت را میهن پرستی و صدای اصلی دوره کودتا در دهه 30 را سمبولیسم اجتماعی می خواند. اگر بخواهیم با همین نگاه سراغ کتاب «رودخوانی» از مهدی سیار برویم، باید ببینیم صدای غالب در این دفتر چیست؟ منظور همان صدایی است که در انبوه همهمه صداهای مختلف حجم بیشتری از این دفتر را به خود اختصاص داده و گاهی صداهای دیگر را نیز از خویش متأثر ساخته است. به اعتقاد نگارنده در مجموعه رودخوانی، به رغم تنوع چشمگیری که در قالب ها و مضامین متکثر آن دیده می شود، با کمی دقت می توان شنوای یک صدای شاخص بود. از تغزل تا فلسفه میان تلوّن نیمایی ها، غزل ها، ترانه ها، رباعی ها و حتی چهارپاره ها و قطعه های این دفترِ تقریبا 50 صفحه ای که از تغزل های عاشقانه تا شعرهای سیاسی و از مضامین فلسفی تا سوگ سروده های آیینی در آن نمونه هایی می توان یافت، صدایی که بیش از همه طنین دارد، ترهیبی آخرالزمانی است؛ ترهیبی که میان نیمایی های این دفتر حدود هفت بار و در غزل ها حدود شش بار بانگ آن نواخته می شود؛ البته با تفاوتی که در ادامه سعی می شود تشریح شود. برای روشن تر شدن بحث، کتاب را از آغاز ورق می زنیم. آغاز این دفتر، شعری نیمایی و سمبولیک است. یک شعر «طوفانی»، در معنای دور و نزدیک آن: اوضاع... ای... بد نیست، مشغولم/ با چند تخته پاره و ارّه/ کنج کویری لخت/ خوکرده با تنهایی پیشین/ با رنج نجاری/ با طعن بسیاران/ مشغول کشتی ساختن چشم انتظار اولین باران این شعر خبر از چشم انتظاری می دهد؛ چشم انتظاری وقوع یک توفان. شعر با فضایی رخوت بار و با نامی کسالت بارتر چون «گزارش کار» آغاز می شود. با جملاتی کلیشه ای و خمیازه آور، ای... بد نیست، مشغولم... اما این سکون و سکوت به کجا خواهد انجامید؟ اینچنین تنها و رنج آور در گوشه یک کویر دورافتاده. این آرامش تلخ، پیش مقدمه کدام توفان است؟ چه خبر بزرگی در راه است؟ این رخوت و سکون قهقرایی در صفحات بعد نیز ادامه می یابد. سکونی نزولی که روندی فاجعه بار دارد: یکایک ریخت برگ هر درختی بود/ یکایک ریخت حتی برگ های نخل ها... باری/ چنان پاییز پاییز است و از غارتگری لبریز/ که حتی سرو هم صبرش سرآمد چندم آبان/ و همرنگ جماعت شد/ و رسوا شد/ در این پاییز... آیا این پاییز تداعی گر روایت معروف امیرالمؤمنین درباره فتنه های آخرالزمان نیست؟ یادآور خبر وحشت انگیز «والذی بعثه بالحق نبیا لتبلبلن بلبله و لتغربلن غربله بل یستخرج من الغربال خلق کثیر» که در آن سروها نیز تن به رسوایی خواهند داد و عرصه بر هر برگی تنگ خواهد شد؟ توصیف این آرامش و سکون کشنده را در آستانه خبری مهیب، در شعرهای دیگر هم می توان دید: سنگ فرش/ زیر پای هیچ کس/ ذره ای فرو نمی رود/ سنگ فرش/ راه رسمی زمان ماست/ عصر/ عصر مردم بدون ردّ پاست در اینجا نیز با سکونی دیگر روبه روییم. این کدام سکون و آرامش، کدام برگریز بی رحمی است که در بی اثری و رخوت تا باقی نگذاشتن ردی از پاها بر راه ها پیش رفته است؟ این کدام عصر دلهره آوری است؟ انسان این عصر در چه وضعیت یخ زده و خواب رفته ای زیست می کند که حتی نشانه ای از حضور خود را نیز شاهد نیست. شعر صفحه 19 به نوعی تفسیر شعر صفحه 13 است؛ بازخوانی شعر توفانی «گزارش کار»: یک چندسالی می شود آری/ این پیش بینی ها درست از آب در می آید انگاری/ وضع هوا فردا/ رأس فلان ساعت چنین است/ رأس فلان ساعت چنان است/ اما خدا را شکر/ مانده است غافلگیری ام با من/ من خیس خالی می شوم هربار/ ... باران همیشه ناگهان است انتظار شاعر در این سطرها برای غافلگیری و بی اعتمادی اش به پیش بینی های رسمی و علمی هوا از جنس همان ساخت کشتی در کنج دورافتاده کویری تنهاست. این غافلگیری، حال و هوای همان توفان ناگهانی را با خود دارد. چنان که عادت نکردن شاعر به نظم ثابت سال های اخیر را هم باید همان شورش پیامبرگونه بر رخوت مرگ آور کویر دانست. شعر صفحه 22 لحن صریح تری می یابد و نشانی های آشکارتری به دست مخاطب می رساند: بوی برخاسته از شعله بمباران، نه.../ بوی خاکستر گیسوی پریشان هم نیست.../ بوی آن چاه هراسیده نفت/ که لهیبش شده این گونه خروشان هم نیست/ آشناتر بویی است/ با نسیم نگرانی که گذشت/ آشنابویی است در شامّه شرقی ما:/ بوی بال و پر ققنوس/ ـ پراکنده به دشت ـ نشانه های توفان در این شعر کمی دقیق تر می شود. اکنون این توفان بوی خود را آشکارتر به شامه تیز شاعر رسانده است؛ بویی که اگرچه از روی آتش یک حمله هوایی یا سوخته های یک گیسوی جنگز ده یا حتی لهیب شعله کش یک چاه نفت عبور کرده است؛ حوادثی که هر روز از میان اخبار تلویزیون به خانه هایمان هجوم می آورند، اما هیچ کدام از آنها نیست و خبری عظیم تر از همه آنها را در دل دارد. این کدامین توفان و نبأ عظیم است که مشام بشر شرقی با آن آشناست و سال ها انتظار آن را می کشد؟ در سطر آخر نشانه ها کمی نمایان تر می شود. به نظر می رسد این توفان چندان هم بیرونی و یکباره نیست. گویا اصلا قرار نیست این اتفاق خارج از جغرافیای فعلی شکل بگیرد. شاید شروع آن از میان همین گیسوان سوخته و پریشان و از دل همین ویرانه های فروریخته و شعله ور سربرآورد! آری، این آتش از دل همین سوخته ها زبانه خواهد کشید... شعر صفحه 23 در پی ارائه مختصات دقیق تری از این شامه شرقی است: چیست این جهان؟/ چیست این جهان؟/ با تمام طول و عرض و ارتفاع/ در نبودنت برای من/ جز اتاق انتظار/ تنگ و تار/ تنگ و تار وضعیتی که در این شعر ترسیم شده برای مخاطب شیعه آشناست. انتظاری تلخ و ناگزیر در پی کسی که به بودن در این جها معنا می بخشد و در غیابش نور از همه عالم رخت برخواهد بست. وظیفه ما نیز در این موقعیت تنگ و تاریک امید داشتن است: در همین سیاهی شگفت هم/ گرمی حضور آفتاب را/ می شود نفس کشید/ می شود هنوز... می شود!/ گرچه شب/ پیش چشم ما/ ثانیه به ثانیه به روز می شود عصر خاموشی و نجوا رودخوانی از صفحه 33 وارد بخش غزل ها می شود. چنان که گذشت در این بخش نیز می توان صدای یک ترهیب را به گوش شنید. از آن جمله غزل صفحه 34 غزلی است در تلاش برای وصف ویژگی های دیگر همان عصر واپسین. رفته است ز یاد آن همه فریاد و نمانده است/ جز چند اذان، چند اذان در گوشی/ نه کفر ابوجهل و نه ایمان ابوذر/ ماییم و میانماگی عصر خموشی به گفته بیت های بالا این عصر را باید عصری دانست که در آن فریادها از یادها رفته است و به تعبیر دیگری «فرّ» یادها منسوخ شده است. این عصر زمانی است که حتی نشانی از کفر حماسی ابوجهل ها هم در آن یافت نمی شود. این عصر دوران میانمایگی و دنائت است؛ دورانی که در آن کفر و جهل هم شکوهی برای بالیدن ندارند. اگر کفری ورزیده می شود خموش است و اگر اذانی گفته می شود به نجواست. اما این اذان درِگوشی معنای دیگری هم در باطن خویش دارد. این اذان در دوره عسرت و خموشی به معنای تولد است. گویی در این عصر خموش، نوزادانی متولد می شوند که باید در گوششان اذان گفت تا فردا ایمان را دوباره معنا بخشند. این نوباوگان کیانند که فردا چشم به راه آنان است؟ غزل های صفحات 35، 41، 44، 45 و 49 را نیز باید شعرهایی آخرالزمانی دانست با اندکی تفاوت. اگر نیمایی های بخش اول کتاب در هوای یک خبر عظیم، ناظر به وجه این جهانی و عینی آن واقعه بود، غزل های بخش دوم گاهی در معنای حشر و قیامت، راوی معنای باطنی و آن جهانی این اتفاق اند: زود بیدار شدم تا سر ساعت برسم/ باید امروز به غوغای قیامت برسم/ سیب سرخی سر نیزه است دعا کن من هم/ این چنین کال نمانم به شهادت برسم اینچنین است که این غزل خبر از یک اتفاق و تحذیری برای جانماندن از آن را با خود دارد، اما گویا در ساحتی دیگر و در عالمی ورای این جهان. به بیان دیگر مختصات اتفاق مشابه است، اما محل ظهور آن جای دیگر است. یک پرسش بی پاسخ شاید مهم ترین تفاوت شعرهای بخش دوم و اول را باید در همین جست. در بخش اول شامه تیز شاعر باخبر از حادثه ای قریب الوقوع است و در بخش دوم خاطر شاعر در میانه حدوث واقعه ای حشرگون، پریشان و سرگشته. دلیل این فاصله را در چه باید دانست؟ از چه روی خبری چنین را با قالبی نیمایی بهتر می توان گفت و روایتی چنان را در شکل غزل آشکارتر؟ آیا کالبد نیمایی زبان گویاتری است برای بیان اخبار این جهانی تر و پیکره غزل قالب جان دارتری برای تپیدن قلبی آن جهانی تر؟ بگذارید اعتراف کنم. من از پیش خود پاسخی برای این سؤال ندارم! رضا وحیدزاده جام جم
پنج شنبه 8 مرداد 1394 ساعت 04:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 88]
-
گوناگون
پربازدیدترینها