واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: شهوت کلام چیست؟
مقصود از بیهوده گویی، به زبان آوردن سخنی است که فایده مجاز و مشروع دنیوی یا اخروی، مادی یا معنوی، عقلایی یا شرعی نداشته باشد و به طور کلی سخن گفتن از آنچه برای گوینده و همچنین شنونده بهره ای ندارد، بیهوده گویی است که از آن به شهوت کلام نیز تعبیر شده است.1 سخنان بیهوده حاصلی جز تلف کردن وقت خود و دیگران در بر ندارد و باعث میشود . اقسام بیهوده گویی: 1- سخن گفتن درباره موضوع بی فایده: گاه انسان از موضوعی سخن می گوید که هیچ فایده ای برای او ندارد، اگر چه ممکن است، همان موضوع برای برخی مفید باشد، مانند: سخنگفتن از رنگ چشم و موی دیگران که برای بیشتر افراد بیفایده است.2رسول خدا(ص) در حدیث طولانی معراج می فرماید: «(دیدم) که دوزخ هفت در داشت، بر هر دری سه جمله نوشته بود. بر در پنجم نوشته بودند: در آنچه بیهوده است، بسیار سخن نگو که از رحمت خدا ساقط می شوی.»32-سخن زیادی: سخن بیش از اندازه، اگر چه درباره موضوعی سودمند هم باشد، از اقسام کلام بیهوده به شمار می رود، البته روشن است که مقصود از آن، توضیح یا تکراری که جهت درک بهتر ارایه می شود، نیست.4رسول خدا(ص) میفرمایند:«خوشا به حال کسی که زیادی کلامش را نگاه دارد و زیادی مالش را انفاق کند.»53-سخن نابجا: سخن کافی و به اندازه درباره موضوع سودمند اگر بیرون از جایگاه مناسبش گفته شود، از اقسام کلام بیهوده شمرده میشود مانند: اقامه برهانهای دشوار برای شنونده ای که سواد کافی ندارد، یا سخن گفتن با افرادی که از فرط خستگی توان گوش سپردن به سخنان گوینده را ندارند.6امام صادق(ع) میفرمایند:«بسیاری از سخنان مفید را ترک کن تا برای آنها جایگاهی مناسب بیابی، چه بسا گویندهی بحقی که در جایگاه نامناسب سخن میگوید و در سختی قرار گرفته، نابود می شود.»7امام علی(ع) می فرمایند: «سخن بگویید تا شناخته شوید، همانا (شخصیت) انسان در پشت زبانش پنهان است»ریشههای بیهودهگویی81- کنجکاوی بی جا: اشتیاق و حرص داشتن به چیزهایی که فقط سرگرم کننده است ولی فایده ندارند، باعث بیهودهگویی است مانند: بیماری که در مطب دکتر به جای پرسش از راه بهبودی، از وسایل پزشکی او سوال کند. 2- علاقه ی فراوان و صمیمیت: شدت علاقه به دیگری موجب پیدایش میل فراوان به سخن گفتن با او میشود که این میتواند انسان را به بیهودهگویی و پرگویی وادارد.3- وقت گذرانی: گاه انسان گمان میکند که وقت زیادی دارد و با سخن گفتن میتواند آن را پر کند بنابراین به سخن گفتن درباره هر چیزی میپردازد تا وقتش بگذرد.4- حب جاه(جلب توجه): سخن گفتن گاهی برای جای گرفتن در دل دیگران است که در این حال، فرد با حرف زدن می کوشد توجه دیگران را به خود جلب کند، تا مردم به ارتباط با او تمایل نشان دهند. پیامدهای زشت بیهوده گویی9
1-تباه شدن عمر: کمترین زیان کلام بیهوده برای شخص گوینده، تباه شدن عمر اوست که بزرگترین سرمایه زندگی او شمرده می شود؛ چرا که انسان میتواند از این بخش زندگانی، برای جهان آخرت خود توشه بردارد ولی با گفتن سخنان بیهوده هیچ فایده دنیوی و اخروی به او نرسیده، فرصت از بین میرود.2- حقارت در اجتماع: سخن انسان نشانه شخصیت درونی اوست، پس اگر گفتار او بیفایده و بیهوده باشد، شخصیت او نیز نزد دیگران حقیر خواهد شد.امام علی(ع) می فرمایند: «سخن بگویید تا شناخته شوید، همانا(شخصیت) انسان در پشت زبانش پنهان است.»103-زمینه سازی برای گناهان زبانی: سخن بیهوده، زمینه ورود انسان به وادی گناهان زبان را فراهم می سازد؛ زیرا بیهوده گویی از شهوت کلام سرچشمه می گیرد و این اشتها به سخن گفتن خطرهایی چون غیبت، دروغ، تهمت و... را در پی دارد.پیامبر اسلام(ص) میفرمایند: «کسی که بسیار سخن گوید، خطایش فراوان می شود و کسی که خطایش فزونی یابد، گناهانش بسیار می گردد و کسی که گناهانش فراوان شود، دوزخ برای او بهتر است.»114-از دست دادن امور مفید: هنگامی که انسان به امور بی فایده سرگرم می شود از آنچه مفید و سودمند است، باز می ماند.امام علی(ع) فرموداند: «هر کس خود را به چیزی که به کارش نیاید سرگرم سازد آنچه را که به کارش آید از دست میدهد.»125- نابودی خرد : عقل، انسان را به پیشرفت و کمال فرا می خواند، سرگرم شدن به امور زاید و بیفایده حرکتی در جهت خلاف دستور عقل بوده، موجب نابودی آن می شود.امام علی(ع) می فرماید: «ضایع شدن عقل ها در جستجوی کارهای زاید است»136-قساوت قلب : دوری از یاد خدا دل را سخت می کند و حاصل بیهوده گویی و زیادهگویی در آنچه که فایده ندارد و به کار نیاید، کاهش ذکر خدا و سرانجام آن، قساوت قلب است.رسول خدا(ص) می فرماید:«سخن در غیر یاد خدا را زیاد نکنید، همانا سخن بسیار در غیر یاد خدا، دل را سخت میکند.»14امام صادق(ع) میفرمایند: «بسیاری از سخنان مفید را ترک کن تا برای آنها جایگاهی مناسب بیابی، چه بسا گویندهی بحقی که در جایگاه نامناسب سخن میگوید و در سختی قرار گرفته، نابود می شود»درمان بیهوده گویی 15
درمان بیهوده گویی از دو راه علمی و عملی ممکن است:راه علمی: دقت در پیامدهای سخن بیفایده و یادآوری مستمر آنها، سبب ترک این عادت ناشایست می شود، آن گاه که انسان به اهمیت نقش سخن در زندگی آگاه شود، دیگر به گفتار بی فایده روی نخواهد آورد.امام صادق(ع) به نقل از رسول خدا(ص) میفرماید:«هر کس جایگاه سخنش را در میان رفتارش بشناسد، گفتارش جز در امور مفید کم می شود»16راه عملی: سرگرم شدن به کارهای مفید و سودمند کوششی مناسب برای ترک عادت بیهودهگویی است؛ زیرا پرداختن به بیهوده گویی انسان را از کارهای سودمند بازداشته است، پس برای ترک آن باید به ضدش عمل کرد.پرداختن به ذکر، دعا، مسایل علمی و ارشاد و تربیت و تلاش برای کسب روزی حلال از جمله اموری است که انسان را از بیهوده گویی دور می سازد.امیر مؤمنان علی(ع) می فرماید: «کسی آنچه را که به کارش آید کنار گذارد، در آنچه به کارش نیاید، قرار می گیرد.»17 بخش اخلاق تبیان پی نوشت ها : [1]- آیت الله تهرانی، مجتبی؛ اخلاق الهی، وزارت فرهنگوارشاد اسلامی، 1384ش، چهارم، ج4، ص322. [2]- همان، ص323. [3]- نوری، حسین؛ مستدرک الوسایل، آل البیت لاحیاء التراث، 1408ق، اول، ج13، ص126. [4]-اخلاق الهی، ج4، ص323 [5]- ورام بن ابی فراس؛ مجموعه ورام، انتشارت مکتبه الفقیه، ص108. [6]- اخلاق الهی، ج4، ص323. [7]- مستدرک الوسایل، ج9، ص27. [8]- اخلاق الهی، ج4، ص329. [9]- همان، ص330. [10]- فیض الاسلام، علینقی؛ ترجمه و شرح نهجالبلاغه، انتشارات فقیه، اول، 1380ش، ص1272، حکمت384. [11]-فیض کاشانی، محجه البیضاء، ج5، ص196. [12]- تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد؛ غررالحکم، تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1366ش، اول، ص477. [13]- همان، ص476. [14] -بحارالانوار، ج68، ص281. [15]اخلاق الهی، ج4، ص334. [16]کلینی، محمد؛ دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365ش، چهارم، ج2، ص116. [17]غررالحکم، ص477. منبع : مرکز پژوهشی پژوهه
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 468]