واضح آرشیو وب فارسی:سیمرغ: بی شک همگی ما متوجه شده ایم که الگوی پرورش فرزند طی سالهای اخیر دستخوش تغییرات بسیاری شده است، تغییراتی که در مجموع به سمت " فرزند محوری" پیش میرود. استقلال خواهی در کودکان بی شک همگی ما متوجه شدهایم که الگوی پرورش فرزند طی سالهای اخیر دستخوش تغییرات بسیاری شده است، تغییراتی که در مجموع به سمت " فرزند محوری" پیش میرود. چنین رویکردی در جهت تعدیل "والد محوری" است که در گذشته رایج بود. اما تنها تا جایی میتوان آن را جایز دانست که جنبه افراطی به خود نگیرد، لیکن متاسفانه شاهدیم که چگون برخی والدین با پذیرش بی چون و چرای خواستههای فرزندشان، دون اینکه خود متوجه باشند، بزرگ ترین ضربهها را به شکل گیری استقلال و خود اتکایی فرزند وارد میآورند. حتما شما هم در اطرافیان خود، کودکانی را سراغ دارید که بسیار مورد توجه والدین بوده و دایما از سوی آنها حمایت شده اند. آنها به اصطلاح "لوس شده" و حتی قادر به برآوردن ساد ترین نیازهای خود هم نیستند. اما به راستی در سنین مختلف به چه اندازه است؟ در سنین مختلف کودکان توانایی انجام چه کارهایی را به تنهایی دارند؟ و تئا چه اندازه بایستی به نیازهایشان پاسخ گفت تا در عین حال احساس بی یاوری نکنند، توانمندیهایشان شکوفا گردد و استقلال عملشان نیز خدشه دار نگردد؟ اینها سوالاتی استکه اغلب والدین در مراجعات شان به کلینیکهای مشاوره مطرح میکنند. در این مقاله به معرفی ویژگیها و توانمندیهای استقلال طلبانه کودک در سنین مختلف، نحوه مناسب پرورش استقلال و خودکفایی را در آنها پرداخته میشود. تولد تا 2سالگی:"بده به من!" ،"خودم!" طی سال اول آنچه که بسیار اهمیت دارد این است که کلیه نیازمندیهای نوزادتان را برآورده کنید. شمابه عنوان مراقب کودک، بایستی آنقدر ئقت نظر داشته باشید که بتوانید از شیوه گریستن یا فرم چهره کودک، نوع نیاز او را تشخیص دهید. مثلا اینکه گرسنه است، خسته است یا حوصله اش سر رفته و شما را میخواند. مخصوصا در شش ماهه اول زندگی، ارضای بیچون و چرای نیازهای کودک اهمیتی حیاتی دارد، چرا که باعث میشود که احساس امنیت و آرامش نماید و شما را به عنوان تکیه گاه جسمی و عاطفی خود محسوب کند که میتواند هر گاه در صورت نیاز با خیالی آسوده و بی دغدغه شما را بخواند. این مسئله تا پایان شش ماهه اول که کودک هنوز نمی تواند از جای خود جابه جا شود، بسیار حایز اهمیت است. به محض اینکه کودک شروع به خزیدن کرد، اندک اندک تمایل دارد که از همین میزان کم استقلالی که به دست آورده است حداکثر استفاده را ببرد، چرا که تا قبل از آن حتی نمی توانست اشیایی را که در کمترین فاصله قرار داشتند، به چنگ آورد و همین اندک توان جابه جایی ایجاد شده در وی، برایش بسیار بزرگ مینماید و با تکیه بر این توانایی دوست دارد که از شما فاصله گرفته از توانایی خودش استفاده کند. اما چون نمی تواند با همین توانایی اندک احتیاجاتش را برآورده سازد، ناچار به سمت شما باز میگردد. بدیهی است که متناسب با این امر، رفتار شما هم به عنوان مراقب کودک بایستی از گذشته متمایز شود، به تدریج آزادیهای بیشتری به کودک بدهید و ارضای بی چند و چون نیازهایش را محدودتر سازید. کودک، به تدریج بزرگتر میشود و چهاردست وپا راه میرود. هر چه کودک بتواند مسافت بیشتری را به تنهایی طی کند، حس استقلال خواهی در او بیشتر شده و به توانمندیهای حرکتی اش افزایش مییابد که به موازات آن دستها و پاها نیز قوی تر شده و حرکات دست ظریف تر و دقیق تر صورت میگیرد. معمولا کودکان در شش ماهه دوم و به ویژه در اواخر یک سالگی بسیار تمایل دارند که خودشان کارهای مربوط به خود را انجام دهند. مشکل از آنجایی شروع میشود که کودک به شدت علاقه مند به انجام کارهاییی است که هنوز کاملا از عهده انجامش بر نمی آید. مثلا هنگام غذاخوردن به شدت علاقه مند هست که خود قاشق و چنگال بدست گرفته، شروع به غذا خوردن کند، اما نه توانایی درست به دست گرفتن قاشق و چنگال را دارد و ن به طرز صحیحی میتواند غذا را در آن ریخته و به سمت دهان ببرد. در نتیجه، به جای غذاخوردن، بیشتر آن را به اطراف و روی خود میریزد. به محض اینکه مادر یا مراقب سعی میکند که به اوکمک نماید با جیغ و فریادهای کودک مواجه میشود که "نه!خودم! بده من!". در چنین مواقعی چه باید کرد؟ اکثر والدین در چنین شرایطی سریع عصبانی میشوند و به زور قاشق و چنگال را از کودک گرفته و خودشان با اجبار به او غذا میخورانند. البته با این توجیه قابل پذیرش که :" همه جا را کثیف میکند، آخرش هم هیچی نمی خورد. ببین چقدر لاغر شده، همه چیز شوخی شوخی که نیست!". اما واکنش صحیح، متفاوت است. در بین حدود 1 تا 2 سالگی کودکان ضمن اینکه تمایل زیادی به انجام کارها دارند، از آن حد توانایی درک کلامی هم برخوردار سده اند که مفهوم صحبتهای اطرافیان را درک نمایند. در صورتی کهوالدین برخوردی آرام و توام باسازش را در پیش گیرند به راحتی میتوانند کودک را قانع کنند. در مورد مثال غذا خوردن، مراقب میتواند به آرامی به کودک بگوید: باشه! میدونم خودت میخوای بخوری ولی بذار منم کمکت کنم. من دستتو میگیرم تا قاشق درست توی دهنت بره و غذاهات نریزه. ببین پیرهن خوشگلت چقدر کثیف شده! آنگاه واقعا فقط به او "کمک" کند مثلا فقط به آرامی دست کودک را به شکل تکیه گاهی حفظ کند تا حرکات دقیق دست تنظیم شود. چون اگر غیر از این باشد، کودک دوباره اعتراض خواهد کرد و چون مراقب، برخلاف وعده خودش عمل کرده، دفعه بعد کودک "فریب" نخواهد خورد و حاضر به همکاری نخواهد بود. همچنین، بسیار اهمیت دارد همانطور که دست او را گرفته اید و کمکش میکنید دایما برایش تکرار کنید که "آفرین! چقدر قشنگ غذا میخوری! هیچی هم نریخت. همش. خودت خوردی" و تایید میکنم که خودش توانسته به اتکا خودش غذا بخورد و فقط شما کمی کمکش کرده اید. چنین شیوه عملکردی، روحیه همکاری را در کودک تقویت میکند، اما بایستی پذیرفت که این شیوه رفتار کودک نیازمند صبروحوصله بسیار است که حتی در شرایطی که کودک پرخاش کرده یا جیغ و فریاد میکند، میتوان با خونسردی او را در به انجام رساندن کارها یاری کرد و در عین حال اجازه داد که "خودش" کارهایش را انجام دهد و این حس توانمندی به او القا گردد. به علاوه، نکته مهم دیگری که در چنین شرایطی بایستیب در نظر گرفته شود، این است که سطح دشواری فعالیت و عملی که کودک مایل به انجام آن است بایستی حداقل تا حدی متناسب با توانمندیهای او باشد. مثلا در صورتی که غذای کودک ماکارونی است نباید انتظار داشت که کودک بتواند آن را با چنگال(حتی با کمک دیگران) بخورد. در چنین مواردی این وظیفه بزرگسال است که وسایلی را در اختیار کودک قرار دهد یا سرایط را به نحوی فراهم کند که فعالیت تا حد ممکن ساده گردد. چرا که اگر آن تکلیف (یا هر عملی که کودک علاقه به انجامش دارد) برایش بسیار دشوار باشد، کودک به زودی دچار ناکامی میشود و آن را رها میکند. برعکس این مطلب هم صادق است، اگر سطح دشواری تکلیف( یا عمل) بسیار ساده تر از توان کودک باشد، یا چالشی در بر نداشته باشد کودک از انجام آن حوصله اش سر میرود وآن را ادامه نخواهد داد. پس، نه تنها در سنین 5/1تا2 سالگی، بایستی به کودک میدان عمل داد و او را در انجام کارهای متناسب با توانش آزاد گذاشت و یاری کرد، بلکه جتی بایستی شرایطی فراهم نمود تا کودک را درگیر فعالیتهایی کرد تا عملکردش در کارها مستلزم مهارت متناسب با سن وی پیشرفت نماید. معمولا کودکان در این سن و سال از انجام تکالیف "بزرگسالانه" لذت بسیاری میبرند. شما میتوانید محیط را به شکلی ترتیب دهید که به مستقل شدن هر چه بیشتر کودکنوپا کمک شایانی کند. از جمله اینکه: *وسایلی رادر اختیار کودک قرار دهید که شبیه وسایل مورد استفاده بزرگترها باشد که متناسب با کودکان طراحی شده اند. مثلا میز مطالعه،صندلی و... که متناسب با اندازه کودک است و استفاده از آن برای کودک راحت و ایمن باشد. *استفاده از نردبان یا چهارپایههایی که کودک را قادر کند به وسیله آن از وسایل مرتفع تر از قدش استفاده کند. مثلا بتواند با بالا رفتن از آن به سینک دستشویی مسلط شود و دست خودش را بشوید. *استفاده از بشقاب و قاشق و چنگال کوچک که بتواند خودش غذا بخورد. *استفاده از اسفنج یا دستمالهای رنگی و فانتزی که کودک جهت همکاری در تمیز کردن وسایلش آنهارا به کار ببرد. کودک در سنین نوپائی، مهارتهای کلامی اندکی دارد، در حالی که هیجانها و عواطف او بسیار قدرتمند و پیشرفته است. همین مسئله باعث میشود، زمانی که کودک تمایل دارد نیاز خود به استقلال را برای اطرافیان بیان کند، چون درست قادر به صحبت کردن و نتقال از طریق کلمات نیست، این هیجانات و تمایلات خود را به شیوه ای "انفجاری" یا "داد و فریاد" یا "گریه" و "تقلا" بروز دهد. کمک و صبر و حوصله شما در این برهه بسیار مهم است و علاوه بر سوق دادن او به سمت استقلال، پیوندهای عاطفی بین تان را نیز مستحکم تر خواهد ساخت. چه باید کرد؟ به کودک نوپا فرصت دهید: تا خود لباسهایش را بپوشد یا دربیاورد. مثلا جورابش را تا نیمه دربیاورید و از او بخواید خودش آن را کاملا از پایش خارج کند. استقلالش را تقویت کنید: از این طریق که به کودک نوپا" حق انتخابهای" محدود بدهید. مثلا از او بپرسید که "دوست دارد در لیوان قرمز آب بخورد یا آبی؟" و به انتخاب و ترجیحات او اهمیت داده، احرترام بگذارید. انعطاف پذیرباشید و کودک را آزاد بگذارید: وقتی که کودک نوپا دوست دارد _بچه باشد" یعنی ریخت و پاش کند، یا دوباره کارهایش را به شما محول نماید به خاطر داشته باشید که مستقل شدن یک فرآیند است که به زمان نیاز دارد و به یکباره امکان پذیر نیست. ماهنامه آموزشی،اطلاع رسانی کودک/اردیبهشت ماه87/شماره 36 تهیه وتدوین:گروه سبک زندگی /lifestyle اختصاصی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سیمرغ]
[مشاهده در: www.seemorgh.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 580]