واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: در منطقه بلوچستان كه يكي از مناطق كهن ايران زمين به شمار مي رود توليد سفال كلپورگان قدمتي به بلنداي تاريخ دارد اما از هزاران هنرمند چيره دست و فعال اين بخش فقط عده اي معدود در حوالي شهرستانهاي سراوان، نيكشهر و سرباز باقيمانده اند. قدمت سفال كلپورگان كه سرخي اش را از آتش كوره گرفته، به دوران ماقبل تاريخ بازمي گردد و طرح و نقشهاي سياه رنگ روي آن هنر دستان ماهر و صنعتگر زن بلوچ است. زنان بومي منطقه بلوچستان كه يگانه خالقان سفال كلپورگان هستند اين هنر را از نياكان خود فراگرفته و به ارث برده اند و اكنون شمار زناني كه به اين صنعت اشتغال دارند رو به كاهش نهاده است زيرا به دليل درآمد اندك و سختي كار، نسل جديد رغبتي به فراگيري اين هنر ناب ندارد. اين نوع سفال كه خاص روستاي كلپورگان واقع در 25 كيلومتري شهرستان سراوان در جنوب شرقي ايران است به سبب نوع ساخت منحصر به فرد آن و شباهت زياد با نمونه هاي بدست آمده از كاوشهاي باستانشناسي مربوط به هزاره سوم پيش از ميلاد شهرت دارد. اكنون تنها كارگاه فعال و باقي مانده اين هنر در ورودي روستاي كلپورگان واقع شده و بيشتر زنان هنرمند بلوچ در همان محل آثار خود را توليد و در معرض ديد عموم براي فروش قرار داده اند. كيفيت و كميت آثار توليدي خود به خود اين مكان را مبدل به موزه اي زنده كرده است بطوري كه مي تواني روند از توليد تا فروش يكي از با ارزشترين سفالهاي دنيا را از نزديك به نظاره بنشيني. در اين كارگاه، زنان صنعتگر از چرخ سفالگري استفاده نمي كنند بلكه با نشستن بر روي زمين و چرخاندن ظرف دايره شكلي توسط انگشتان يك پاي خود و طراحي گل با دست بطور همزمان سفال را مي سازند. اين روند توليد كه بسيار سخت و وقت گير است علاوه بر دستان نيك پنجه، نياز به پاهاي هنرمندي نيز دارد و از اين حيث حتي در دنيا نظير ندارد. ماده اوليه سفال از نوعي خاك تهيه مي شود كه از منطقه اي به نام مش كوتك در حوالي روستاي كلپورگان بدست مي آيد و اين خاك را با دوغابي مخلوط مي كنند تا به گل تبديل شود. زنان هنرمند گل را به اشكال مختلفي چون، كاسه، كوزه، جام، قدح، پارچ، ليوان، قليان، زغالدان و غيره كه الگوي برخي از آنها قدمتي چند هزار ساله دارد، درمي آورند. به عنوان مثال زرتشتيان در ايران باستان حدود چهار هزار سال پيش، از زغالدان سفالي كلپورگان براي دود كردن اسپند و مواد خوشبو در آيين پرسه و دفن مردگان خود استفاده مي كرده اند. سفالگر براي تزيين سطح سفالها از مايعي قهوه اي رنگ كه نتيجه در هم آميزي آب با تيتوك(نوعي اكسيدآهن كه در كوههاي بيرك در حوالي روستاي كلپورگان يافت مي شود) است و به كمك يك تكه نازك از چوب درخت خرما، طرح مورد نظر را بر روي سفال نقش مي زند. در نهايت اشكال گلي وارد كوره مي شوند و پس از چند ساعت سفالي سرخ رنگ با نقوش سياه رنگ بر روي آن توليد مي شود. سفال كلپورگان اشكال متنوعي دارد و سفالگر سفالهايي با اشكال نمادين سر حيوانات، بخوردانهايي به شكل انار و حيواناتي از جمله شتر و اسب مي سازد. همه تزيينات سفالينه ها نمادهاي تجريدي و ذهني است كه نسل به نسل به يادگار مانده و گاه حكايت از خواهشهاي روحي هنرمند مي كند و گاه نشانگر اعتقادات و باورهاي نشات گرفته از محيط است. فرآيند توليد و ساخت سفال كلپورگان كاري زمانبر، بسيار مشكل و طاقت فرسا است لذا به سبب فقدان حمايت كافي از صنعتگران اين عرصه و فراهم نشدن زمينه توسعه اين صنعت، هنر ارزشمند و منحصر به فردي كه نقشه اش فقط در صندوقچه اسرار و قلب زن بلوچ جاي گرفته، رو به نابودي است. متصدي موزه سفال كلپورگان در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: ساخت هر قطعه از سفال چهار روز زمان مي برد، تعداد كساني كه در اين عرصه فعاليت دارند بسيار محدود است و همه آنها نيز اين هنر را از مادران خود فرا گرفته اند. احمد دهواري افزود: بيش از 50 نفر زن هنرمند در كارگاه سفالگري كلپورگان فعاليت دارند و به رغم سختي كار و تحمل رنج زياد، هيچكدام تحت پوشش بيمه نيستند. وي اظهار داشت: دسترنج زنان بلوچ علاوه بر فروش در كارگاه روستا، در فروشگاهي در تهران و در ازاي هر قطعه هزار تا چهل هزار تومان فروخته مي شود. او بيان كرد: براي جلوگيري از نابودي هنر بي بديل سفال كلپورگان و توسعه اين صنعت در منطقه بايد تمهيدات لازم از سوي مسوولان و دستگاههاي ذيربط انديشيده شود. رييس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري سراوان نيز با تاييد برخي مشكلات اين صنعت، به خبرنگار ايرنا گفت: حضور پررنگ صنعتگران كلپورگان در نمايشگاههاي ملي و حتي بين المللي مي تواند به رونق بازار آن كمك كند. محمدصديق دهواري با بيان اينكه 57 زن صنعتگر در روستاي كلپورگان مشغول حرفه سفالگري هستند افزود: اين روستا از برخي امكانات رفاهي نظير شبكه آب محروم است و اين موضوع علاوه بر ايجاد مشكلاتي، انگيزه نسل جديد را براي زندگي در محل كاهش داده است . وي با اشاره به برنامه دولت براي بيمه 200 هزار نفر صنعتگر در كل كشور گفت: صنعتگران براي دريافت خدمات بيمه اي بايد داراي دو گواهينامه صنايع دستي و مهارت فني و حرفه اي باشند و به همين سبب صنعتگران كلپورگان در آزمون مربوطه شركت و هر دو گواهينامه را اخذ كرده اند. او اظهار داشت: مقدمات كار بيمه صنعتگران براي معرفي به سازمان تامين اجتماعي در دست انجام است. همچنين رييس اداره تعاون سراوان به خبرنگار ايرنا گفت: دو تعاوني ويژه سفالگران كلپورگان با تحت پوشش قرار دادن 92 نفر هنرمند ايجاد شده است. بشير دهواري افزود: ساختمان قديم ميراث فرهنگي سراوان براي فعاليت هنرمندان سفالگر در اختيارشان قرار گرفته و برنامه هاي ديگري نيز در دست انجام است. وي اظهار داشت: درخواستي براي ارائه تسهيلات مالي از سوي هنرمندان سفالگر ارائه نشده است. در همين ارتباط يك كارشناس صنايع دستي نيز به خبرنگار ايرنا گفت: به دلايل مختلف تقاضا براي خريد سفال كلپورگان در بازار اندك است لذا بايد با تمهيداتي هزينه تمام شده توليد را كاهش داد تا مثلا بتوان آن را جايگزين ظروف پلاستيكي كرد. عبدالحميد مير افزود: در شبكه سراسري راه آهن هند شرايطي فراهم شده تا مسافران براي آبخوري از ظروف سفالي يك بار مصرف استفاده كنند و طبيعتا اينچنين شرايطي علاوه بر جلوگيري از آلودگي محيط زيست به ماندگاري هنرها، ايجاد درآمد و اشتغال پايدار كمك مي كند. اين مدرس دانشگاه با بيان اينكه هيچ ظرف پلاستيكي مايعات را مانند سفال خنك و تازه نگه نمي دارد گفت: هنر سفالگري در قالب سفال كلپورگان تنها به بوميان منطقه تعلق دارد و زنان روش توليد را از اجداد خود فرا گرفته اند اما تاكنون هيچ كلاس يا دوره آموزشي ويژه اين هنر برگزار نشده است. وي افزود: براي جلوگيري از منسوخ شدن اين هنر و ارتقاي دانش توليد و انتقال آن به نسلهاي آينده بايد زمينه آموزش و توسعه مهارت سفال كلپورگان همچنين حمايت بيشتر از هنرمندان فراهم شود. او گفت: ايجاد تعاونيهاي كوچك و ارائه تسهيلات بدون بهره، بيمه شدن زنان هنرمند، برپايي نمايشگاههاي عرضه و فروش سفال در اقصي نقاط ايران و جهان و اطلاع رساني مناسب از جمله راهكارها براي ماندگاري اين هنر چند هزار ساله است. وي افزود: حمايت مسوولان و دستگاههاي ذيربط به اشكال مختلف باعث ايجاد انگيزه در هنرمندان و ماندگاري صنعت بي بديل سفال كلپورگان مي شود كه در جهان نيز مشهور است. 7315/2729
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 313]