واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: جامعه > شهری - نمایشگاه شانزدهم مطبوعات میتواند بهانهای باشد برای مطالعه جایگاه رسانهها در ایران. مهدی خاکی فیروز: نمایشگاه شانزدهم مطبوعات میتواند بهانهای باشد برای مطالعه جایگاه رسانهها در ایران و حتی در توصیف خدمت و خیانت رسانههای گروهی در مسیر توسعه کشور. میگویند روزنامهها و سایر رسانههای گروهی رکن چهارم دموکراسی هستند و این یعنی آن که قوای سهگانه در غیاب این رکن، نمیتوانند کارآمدی لازم را داشته باشند. به همین دلیل است که افراد و دولتهای توسعهگرا، از آزادی رسانهها و رسانههای آزاد حمایت میکنند ولو آن که این حمایت، به قیمت انتقاد از عملکرد خودشان تمام شود. یکی از فواید رسانههای آزاد و مستقل، فعالیت در جهت شفافسازی عملکرد مالی دولت و افشای مصادیق فساد مالی و اداری است. این وظیفه و هدف مشترکی است که سازمانهای نظارتی وابسته به قوای مقننه و قضاییه نیز به دنبال آن هستند یا شاید بهتر است بگوییم باید به دنبال آن باشند. در کشورهای توسعه یافته، نه تنها فضای سوءتفاهم بین مطبوعات و سازمانهای نظارتی حکومتی وجود ندارد، بلکه آنها همکاری مسالمتآمیزی برای مقابله با فساد دارند. مناسبات قوهقضاییه و مطبوعات در کشورمان در دهههای اخیر دستخوش تغییر و تحولات فراوانی بوده است. گاهی قوهقضاییه، وظیفه اصلی خود را نه نظارت بر عملکرد دولت بلکه نظارت بر مطبوعات پنداشته است و گاهی نیز، این اطلاعرسانی رسانههای گروهی بود که زمینه فعالتر شدن قوهقضاییه در مواجهه با فساد را فراهم میکرد. سازمان بازرسی کل کشور به عنوان واحد نظارتی قوهقضاییه، که در سالهایی نه چندان دور «هیأت نظارت بر مطبوعات سایه» را در معاونت فرهنگی خود راهاندازی کرده بود، چند سالی است که به مدار قانون بازگشته است و مطبوعات را دوست و یاور فعالیتهای خود میداند. در همین راستا بود که هفته گذشته حجتالاسلام و المسلمین مصطفی پورمحمدی رئیس سازمان بازرسی کل کشور تأکید کرد: «به دنبال ایجاد حاشیه امن برای رسانهها، جهت انتقاد و ایفای نقش نظارتی هستیم.» او در سومین گردهمایی دانشجویان ایرانی فعال خارج از کشور، توضیحاتی در مورد مانیفست سازمان بازرسی نیز بر زبان راند که میتواند عیناً در رسانههای گروهی نیز مورد توجه قرار گیرد: «ما از مرز قانون فراتر یا عقبتر نمیرویم و مصلحتسنجی نمیکنیم. ما نظارت میکنیم تا قانون خوب اجرا شود. حرفی که سازمان بازرسی میزند باید کامل و تمام باشد. این را نقطه ضعف میدانیم که حرفی را بزنیم و بعد بخواهیم آن را جرح و تعدیل یا اصلاح کنیم.» پایان عصر یکهتازی روزنامههای کاغذیبا گسترش ارتباطات رادیویی و کابلی، عصر یکهتازی رسانههای چاپی به پایان رسیده است. انواع شبکههای تلویزیونی، رادیویی و اینترنتی و اخیراً وب 0/2 بخش مهمی از اوقات فراغت مردم را به خود اختصاص داده است و کاغذیها در این میان باید تلاش کنند تا در این رقابت تنگاتنگ، جایگاهی برای خود بیابند. البته هر یک از رسانههای عصر جدید به مقتضای ویژگیهای فنی و محتوایی خود، مخاطبانی ویژه دارند. روزنامهها در این روزهای سرد پاییزی، چندان مورد اعتماد مخاطبانشان نیستند و همین مسئله، از شمارگان و مخاطبان آنها میکاهد. بخش مهمی از این بازار کوچک نیز به روزنامههایی اختصاص مییابد که برخلاف قانون، با بودجه دولتی منتشر میشوند. این مسئلهای است که تاکنون بارها مورد اعتراض مطبوعات مستقل، کارشناسان رسانهای و حتی نهادهای نظارتی قرار گرفته است. کدام الگوی مصرف؟سال 1354 بود که هادی هدایتی معاون اجرایی نخستوزیر وقت، پس از سالها بحث و تبادل نظر آییننامه محدود شدن چاپ نشریات دولتی را ابلاغ کرد. این آییننامه، محدودیتهای فراوانی برای دولتی شدن رسانهها اختصاص داده بود که البته در آییننامهها و قوانین بعدی نیز مورد تأکید قرار گرفت. با این حال مسئله رسانههای پر هزینه دولتی، همچنان پا برجاست. پورمحمدی رئیس سازمان بازرسی کل کشور نیز که 9 روز پیش سخنران پیش از خطبههای نماز جمعه تهران بود، نارضایتی خود از این وضعیت را اعلام کرد. او با اشاره به ضرورت اصلاحالگوی مصرف پرسید: «طبق کدام قانون، برخی دستگاههای دولتی روزنامه دارند؟» هماکنون دستکم 10 روزنامه پرهزینه حکومتی منتشر میشوند که فقط یکی از آنها پشتوانه قانونی دارد. انتشار روزنامه رسمی کشور نه فقط در قوانین عادی، بلکه در قانون اساسی نیز مورد تأیید قرار گرفته است. با این حال روزنامههای ایران، همشهری، کیهان، تهران امروز، اطلاعات، قدس، خراسان، جامجم، فرهیختگان و حمایت به ترتیب با بودجه وزارت ارشاد، شهرداری تهران، بنیاد مستضعفان، سازمان تبلیغات اسلامی، بنیاد مستضعفان، آستان قدس رضوی، کمیته امداد، سازمان صداوسیما، دانشگاه آزاد اسلامی و سازمان زندانها منتشر میشوند. تا چند ماه پیش سازمان تأمیناجتماعی نیز روزنامه خورشید را با هزینه چندمیلیارد تومانی منتشر میکرد. نکته جالب توجه آن است که اگر حمایتها و انحصارهای دولتی برداشته شود، اکثر این روزنامهها ضررده هستند و در واقع به اتلاف منابع عمومی میپردازند. طبیعی است روزنامههایی که خود هدردهنده بودجه عمومی کشور هستند، با دشواری میتوانند به ترویج رعایت الگوی مصرف بپردازند. روزنامه مستضعفاندر دهه 60 کسی به فکر توسعه روزنامههای دولتی نبود، سهام دو روزنامه کیهان و اطلاعات نیز بدون برنامهریزی قبلی به بنیاد مستضعفان انتقال یافت. در آن سالها حتی ایده ادغام این دو روزنامه برای کاهش هزینهها نیز مطرح بود. آنطور که سیدمحمود دعایی مدیرعامل مؤسسه اطلاعات به ایسنا گفته است: «حضرت امام(ره) تأکید داشتند که از امکانات مطبوعاتی این مؤسسه برای خدمت به مستضعفان جامعه بهرهبرداری شود و بیطرفی کامل حفظ شود.» آیا میتوان از رعایت چنین توصیهای در همه روزنامههای دولتی کنونی مطمئن بود؟ نمیتوان این را ننوشت که این روزها، یکی از دغدغههای فکری روزنامهنگاران، حضور برخی از همکارانشان در زندان است. زندان اقامتگاه خوبی برای روزنامهنگاران نیست، چون آنها اگر هم اقدام مجرمانهای انجام داده باشند، با اهدافی شرافتمندانه مرتکب آن شدهاند. سیاستمدارانی هستند که برای آزادی روزنامهنگاران میکوشند و نام نیک آنها در تاریخ معاصر ایران باقی میماند. بالاخره یک روزی، خبرنگاران خاطرات خود را از این روزهای ویژه خواهند نوشت. سایه سنگین دولت بر اقتصاد نشرهماکنون بخش مهمی از گردش مالی رسانههای گروهی غیر دولتی نیز در انحصار شرکتهای دولتی است. به عقیده کارشناسان مطبوعاتی، با جدایی دولت از مطبوعات، اقتصاد رسانهها به اوج و شکوفایی خواهد رسید. ناصر بزرگمهر مدرس دانشکده خبر در این خصوص میگوید: چنانچه دولت دست از سر رسانهها بردارد، رسانهها میتوانند در زمینه فعالیتهای اقتصادی و همچنین جذب منابع مالی موفق عمل کنند. وی افزود: دست از سر مطبوعات برداشتن به مفهوم این که باور کنیم نشریات و رسانههای دولتی هرگز نمیتوانند بخشی از مطبوعات به حساب آیند. او با اشاره به شانزدهمین نمایشگاه بینالمللی مطبوعات و خبرگزاریها اظهار میدارد: متأسفانه در این نمایشگاه 80 درصد غرفهها در اختیار مجلهها، روزنامهها و خبرگزاریهای مرتبط با دولت است و این رسانهها در واقع نقش روابط عمومی بخشهای دولتی را برعهده دارند. پشتوانه مالی دولت از این رسانهها موجب شده که رسانههای خصوصی و بدون پشتوانه مالی نتوانند در بازار رقابت با رسانههای دولتی موفق عمل کنند. این امر موجب ورشکستگی و یا زیان مالی رسانههای خصوصی شده و بازار موجود را غیررقابتی میکند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 11926]