واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
گاندو نويسنده: مسعود ابراهیم تهرانی خزندگان از جمله جانوران ارزشمندي هستند كه نقش مهمي را در تعادل چرخه طبيعت به عهده دارند. از ميان حدود 200 گونه خزنده كه در كشورمان شناسايي شده گونه كروكوديل از ارزش خاصي برخوردار است.راسته كروكوديلسانان (Crocodylia) در ايران تنها داراي يك خانواده به نام كروكوديليا (Crocodyliae) و يك گونه تمساح پوزه كوتاه ايراني يا تمساح تالابي (Crocodyluc Palustris) ميباشد. اهميت اين گونه منحصر به فرد از آن جهت است كه تنها زيستگاه آن محدود به منطقه جنوب شرقي بلوچستان ميشود و چون اهالي محل نام «گاندو» را براي اين حيوان برگزيدهاند، سازمان حفاظت محيط زيست جهت حراست و مراقبت از زيستگاههاي طبيعي آن، مناطق فوق را تحت عنوان «منطقه حفاظت شده گاندو» تحت مديريت خود دارد. وسعت اين منطقه بر اساس جديدترين اطلاعات ماهوارهاي بالغ بر 465 هكتار بوده و داراي رودخانههاي مهمي همچون سرباز، باهوكلات و كلاجو ميباشد. در اين روخانهها بركههايي وجود دارد كه هر كدام توسط يك يا چند تمساح اشغال شده و با توجه به موقعيت آن، اسم خاصي دارد. معروفترين بركههاي موجود در منطقه عبارتاند از:بركه فيروزآباد، بركه آزادي، بركه درگس، بركه كهير برز، بركه هوت كت، بركه شيرگواز، بركه باهو كلات، بركه پير سهراب، بركه زير سد پيشين، بركه جنگل، بركه پلنگي و ... و درياچه سد پيشين. بسياري از گودالهاي آب كه اهالي روستايي به نام «هوتك» ميگويند. در خلال سالهاي 77 تا 83 به دليل بحرانهاي خشكسالي، خشك شد و منجر به مرگ و مير تعدادي از اين جانوران ارزشمند گرديد به طوري كه مامورين محيط زيست مجبور به زندهگيري و انتقال تعدادي از آنها به مكانهاي مناسب شدند. بر اساس سرشماري كه در سال 82 انجام گرديد. تعداد كروكوديلهاي ايراني را نزديك به 300 عدد تخمين زدهاند كه پر تراكمترين بخش، منطقه پيشين و جكيگور بوده كه در درياچه سد پيشين نزديك به 100 عدد مشاهده شده است.به هر حال آنچه كه داراي اهميت ميباشد آن است كه اتحاديه بينالمللي حفاظت از طبيعت و منابع طبيعي اين گونه را به لحاظ ارزش و تعداد نادرشان در آخرين طبقهبندي خود در سال 2005 جزو گونههاي آسيبپذير اعلام نموده است. البته اين گونه به جز در جنوب شرقي ايران در كشورهاي نپال، پاكستان، هندوستان، بنگلادش، سريلانكا و احتمالاً بخشهايي از چين نيز وجود دارد كه بيشترين تعداد آن از شبه قاره هند گزارش شده است. (شكل 1).زيستگاه طبيعيدر نواحي رودخانهاي به ويژه در بركههايي كه آب آن عميقتر باشد. تا كنون شواهدي مبني بر زيست كروكوديل ايران در آبهاي شور به دست نيامده است.تغذيه اغلب شبها به شكار ميپردازد و شبها در اطراف رودخانه به منظور تهيه غذا جستجو ميكند، از ماهيها، پرندگان و پستانداران اطراف رودخانه تغذيه ميكند. البته گهگاهي به دامها، سگهاي گله و حتي انسان نيز گريزي ميزند. چند سال پيش كشته شدن يك كودك 6 ساله توسط تمساح در ايران گزارش شده است و بر خلاف جثهاش به غذاي زيادي احتياج ندارد، شايد در روز به 500 گرم گوشت نيز قناعت مينمايد. شكار را بعد از گرفتن به طور كامل با آروارههاي قوي ميفشارد و سپس آن را كاملاً به داخل آب ميبرد يا اين كه آن را در جوار رودخانه يا بركه مخفي ميكند.جفتگيري و زاد و ولدتمساح ايراني معمولاً بين 5 تا 10 سالگي بالغ ميشود، اما تعداد محدودي از آنها به سن بلوغ ميرسند. پرندگان شغالها، روباهها بزرگترين آفات بچههاي تمساح هستند. در شروع فصل بارندگي تمساح ماده هنگام شب در حاشيه شني رودخانه گودالي به عمق تقريبي نيم متر حفر مينمايد و در آن 20 تا 60 تخم ميگذارد و روي آن را با شن ميپوشاند. هر تخم در حدود 5/6 سانتيمتر طول و 4 سانتيمتر عرض دارد. تمساح اين حفره را معمولاً هم سطح بالاترين ميزان قابل پيشبيني آب رودخانه حفر ميكند. پس از تخمگذاري، كروكوديل ماده اغلب اوقات خود را براي حفاظت از تخمها در اطراف اين حفره ميگذارند. پس از حدود 60 روز كه زمان از تخم بيرون آمدن نوزادان است، مادر براي اين كه احتمالاً شنهاي روي تخمها براي آنها سخت و سنگين نباشد به كمك آنها ميشتابد. لازم به توضيح است كه اين گونه تنها خزنده ايراني است كه تا اين اندازه از نوزادان خود مراقبت به عمل ميآورد.ظاهر كليتوله با طولي برابر 20 تا 25 سانتيمتر به دنيا ميآيد. آنها به رنگ زيتوني و با نوارهاي تيره بر روي دمشان و نقاط تيره رنگ در طول دو طرف بدنشان ديده ميشوند. در حين رشد به تدريج اين علائم محو ميگردد. كروكوديلهاي مسنتر به رنگ قهوهاي روشن با علائم تيره پراكندهاي بر بدنشان هستند. در آرواره بالا 19 دندان و در آرواره پايين 15 دندان دارند (در مجموع 68 عدد ميباشد). چهارمين دندان آرواره پايين بزرگتر از باقي است، كه در يك حفره در بالاي فك جاي ميگيرد. ساختمان دندان گاندو براي جويدن مناسب نيست، اما شيره گوارشي آنها اسيد فراوان دارد كه ميتواند در عرض چند دقيقه هر چيزي را آب نمايد. سوراخ چشم او مانند گربه بيضي شكل است و عمودي كه نشاندهنده سازش او با طبيعت يك روكش بيرنگ (پلك سوم) جهت زير آب، و مجهز به دانههي نورافشان جهت شكار در شب. در سوراخ بيني ماهيچهاي وجود دارد كه آن را در زير آب محافظت مينمايد. گوش او به صورت شكاف باريك در عقب چشم واقع شده و پوستهاي متحرك جهت محافظت از آن در زير آب دارد.در قسمت پشت او 4 يا 6 رديف صفحه استخواني قرار دارد كه در هر رديف بين 16 تا 18 استخوان صفحه غضروفي و محكمي را ايجاد نمودهاند و همچون زرهي (پشت او را از شانه تا كمر) ميپوشانند. قسمت زيرينه تمساح، پوشيده از فلسهاي غضروفي ريز هستند.در حدود نيمي از كل بدن كروكوديل را دم قوي اين حيوان تشكيل ميدهد. دم مانند سكان كشتي پهن و انتهاي آن را صفحات دندانهدار استخواني فرا گرفته است (33 قطعه) همچنين زاييدهاي نيز در جلوي آن قرار دارد كه به جلو بردن او در آب كمك ميكند. دست و پا بسيار كوتاه است. 5 انگشت در هر دست و 4 انگشت در هر پا كه با پرده نازكي نيز پوشيده شده است. تمساح پوزه كوتاه ايراني از نظر اندازه و قد يك تمساح با جثه متوسط است. اين كروكوديل ميتواند با طول 4 متر نيز رشد كند اما در محل، تمساحهاي 3 متري نيز ندرتاً ممكن است ديده شوند. بزرگترين گاندو كه تا كنون مشاهده شده حدود 6/3 متر بوده است و در منطقهاي به نام كافه يوسف در نزديكي گرم بيت ديده شده.يك گونه يوزپلنگ آسيايي در جنوب شهرستان گناباد مشاهده شدمدير كل اداره حفاظت محيط زيست خراسان رضوي گفت: يك گونه يوزپلنگ از نوع آسيايي كه نسل آن در حال انقراض است، در منطقه حفاظت شده جنوب شهرستان گناباد و بجستان مشاهده شد. حسين آقا ميري افزود: شناسايي اين يوزپلنگ پس از ردگيري و بررسيهاي به عمل آمده توسط گروه كارشناسان اعزامي صورت گرفت و گمان بر اين است كه در اين منطقه سه تا پنج قلاده يوزپلنگ آسيايي وجود داشته باشد. وي در خصوص ويژگيهاي اين نوع يوزپلنگ گفت: جثه اين يوزپلنگ كه خالهايي سراسر بدنش را پوشانده، از پلنگ كوچكتر است و وزن آن در حدود 80 كيلوگرم ميباشد. به گفته وي، اين نوع يوزپلنگ گوشهگير بوده و معمولاً به انسان حمله نميكند و از گونههاي بسيار موثر در پاكسازي طبيعت است. آقا ميري افزود: اين گونه يوزپلنگ تا كنون در مناطق حفاظت شده طبس، جاجرم و سمنان مشاهده شده است. وي به مساعدت مالي موسسات علاقمند به حفظ گونههاي در حال انقراض جهاني اشاره كرد و افزود: اين اقدامات با فعاليت تشكلهاي زيست محيطي و با همكاري تشكلهاي غير دولتي انجام ميشود.منبع: http://www.irandeserts.comتصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 306]