واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: به گزارش ايرنا ،برخي از كارشناسان معتقدند ذخيرهگاههاي جنگلي شمشاد در شمال ايران كه با هدف حفاظت از اين درخت ارزشمند احداث شدهاند به دليل نقص در اجراي طرحهاي ذخيرهگاهي ، نتوانسته است به خوبي باعث حفظ اين گونه شمشاد هيركاني شود. كمبود اعتبار و نيروي انساني نهادهاي متولي، افزايش روز افزون قيمت زمين در شمال كشور، افزايش جمعيت و فشار به پارك ها و ذخيره گاه هاي جنگلي از جمله عواملي است كه به گفته كارشناسان باعث تصرف اراضي جنگلي و رويشگاه هاي شمشاد شده است. ذكر اين نكته لازم است كه ذخيرهگاه جنگلي، به قسمتي از جنگل گفته مي شود كه به دليل داشتن گونههاي گياهي نادر يا در خطر انقراض يا داشتن رويشگاه خاص، با سيم خاردار يا فِنس (fence) يا نظاير آن محصور و محافظت شده است تا از انقراض گونه يا تخريب رويشگاه جلوگيري شود. برنامههاي اجرايي حفظ گونه نادر شمشاد، ظرافت و پيچيدگي خاصي دارد و چه بسا كه هزينه نگهداري و مديريتِ آن خيلي بيشتر از جنگل تجاري باشد زيرا نوعي مديريت حفاظتي در اين جنگلها اعمال ميشود. شمشاد با نام علمي Buxus hyrcana Pojark درختي است از تيره شمشاد (Buxaceae) كه بومي و انحصاري جنگلهاي شمال ايران است. اين درخت، در مناطق مختلف استانهاي گيلان و مازندران و گلستان ميرويد و اوج رويش آن در نوشهر و اَسالِم گيلان است. اين گونه از درختان هميشه سبز ساحلي است و در قسمتهاي پايين و كم ارتفاع جنگلهاي شمال ميرويد. در جلگههاي خزر تا ارتفاع 1100 متري سطح دريا، در جنگلهاي نور بالا ميرود و از آستارا تا مياندره گرگان امتداد دارد. هم اكنون هشت ذخيرهگاه جنگلي شمشاد در شمال كشور وجود دارد كه شامل ذخيره گاههاي جنگلي دكتر درستكار (گيسُم) در رضوانشهر (200 هكتار)، سيسنگان در نوشهر (400 هكتار)، تُوسكاتُك در نوشهر (104 هكتار)، جيسا (jisa) در عباس آباد (97 هكتار)، ميرزا كوچك خان در آمل (250 هكتار)، خيبوس در طرح جنگلداري چوب و كاغذ مازندران (604 هكتار)، حاشيه رودخانه مهربانرود (100 هكتار)، ليوان و بنفشهتپه (چشمه بلبل) در بندر گز (385 هكتار) است. استاد منابع طبيعي دانشگاه تهران درباره اهميت درخت شمشاد گفت: شمشاد از گونههاي شاخص جنگلهاي هيركاني در شمال ايران است و در بين جوامع جنگلي شمال ايران جامعه بلوط ـ شمشادستان از جمله جوامع گياهيي است كه تخريب زيادي در آن شده است. محمدرضا مروي مهاجر در گفت و گو با ايرنا افزود: شمشاد در شمال كشور در بهرهبرداري سنتي مانند گونههاي بلوط و گردو به صورت انفرادي مورد توجه بود و قطع ميشد. وي با بيان اينكه شمشاد با راش و نَمْدار و آزاد و تُوسكا نيزتشكيل جامعه ميدهد،يادآور شد: اين گونه از درختان جنگلهاي سبز تابستاني يا جنگلهاي پهنبرگ خزان كننده مناطق معتدل است. اين جنگلشناس ادامه داد: اين جنگلها اغلب در نيمكره شمالي و بين عرضهاي 30 تا 50 درجه ظاهر ميشود و در حقيقت حد فاصل بين جنگلهاي سوزنيبرگ شمالي هستند و اشكوب بالايي چنين جنگلهايي هميشه يك گونه خزان كننده است ولي اشكوب زيرين در مواردي از گونه هميشه سبز از جمله شمشاد تشكيل ميشود. مروي مهاجر اظهار داشت : از نظر سرشت نوري، شمشاد درختي سايهپسند محسوب ميشود و براي رشد و نمو نور زيادي نميخواهد و در اشكوب زيرين جنگل است. استاد منابع طبيعي دانشگاه تهران تصريح كرد : شمشاد نشانه آب و هواي معتدل دريايي است و به دليل سايهپسندي زياد و كندي رشد، حداكثر به 20 متر ارتفاع ميرسد. كارشناسان ميگويند: چوب شمشاد، سنگين و سخت و تلخ مزه است. خوب پرداخت ميشود و به خوبي لاك و الكل ميپذيرد. كار با آن مشكل است و «همكشيدگي» و دوام بالايي دارد. چوب اين گونه ، با ارزش است و در گذشته، يكي از مهمترين گونههاي صادراتي ايران بود. در ساخت مبلهاي درجه يك، منبتكاري، وسايل تزييني، خراطي، وسايل مهندسي، آلات موسيقي، مهرههاي شطرنج استفاده ميشود. پژوهشگر مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مازندران، ايستگاه نوشهر به خبرنگار ايرنا گفت: با وجود گسترش شمشاد در شمال كشور، ضروري است به صورت ذخيرهگاه از آن حمايت كنيم. يوسف گرجي بحري ادامه داد: شمشاد در جنگلهاي شمال به صورت خالص نيست بلكه با گونههاي مختلف آميخته ميشود و تشكيل جامعه ميدهد، بنابراين براي حفظ آن بايد به گونههاي همراه نيز كه در اشكوب (طبقه ) بالا قرار دارد، توجه شود. وي اظهار داشت : براي اين كه بدانيم تعداد ذخيرهگاههاي ما در شمال كشور براي حفظ شمشاد كافي است يا نه بايد ببينيم ذخيرهگاههاي موجود چه مونههايي را در بر ميگيرد. گرجي بحري تاكيد كرد: براي مثال بايد در «ليرسر» تنكابن كه شمشاد با راش تشكيل جامعه داده است ذخيرهگاه تشكيل شود زيرا چنين جامعهاي منحصر به فرد است. اين پژوهشگر بيان داشت : شمشاد همچنين با درختاني ديگر از جمله پَلَت و مَمْرَز و بُلَندمازُو تشكيل جامعه ميدهد كه در اين مناطق نيز به دليل كمياب بودن بايد ذخيرهگاه جنگلي احداث شود. وي درباره وضعيت فعلي ذخيرهگاههاي شمشاد در شمال كشور ميگويد : در ذخيرهگاه شمشاد سيسنگان وضعيت اين درخت زياد خوب نيست. گرجي بحري توضيح ميدهد : رها كردن تودههاي شمشاد به حال خود اقدام پسنديدهاي نيست بلكه ذخيرهگاه بايد مديريت شود زيرا حوادثي همچون برف سنگين باعث تلف شدن پايههاي شمشاد ميشود. وي در گفت و گو با ايرنا افزود : شمشادهاي منطقه سيسراي كلارآباد نيز وضع مطلوبي ندارند و بسياري از پايههاي آن بر اثر مراقبت نشدن خشك شده و از بين رفته است. پژوهشگر مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مازندران، ايستگاه نوشهر گفت: در انتخاب ذخيرهگاه جنگلي بايد به سطح و تنوع گونه و محدودهاي كه تغييرات مُونه رخ ميدهد توجه شود. صاحبنظران ميگويند: بعضي از واريتههاي شمشاد براي تزيين حاشيههاي گلكاري به كار ميرود و در مصارف روستايي، براي ساخت شانه و قاشق و چنگال و امثال آن استفاده ميشود. از نظر تركيبات شيميايي، در برگ و پوست ريشه آن، علاوه بر اسانس و صمغ، چهار آلكالوئيد مشخص شده است كه بيشتر در برگهاي آن وجود دارد و آلكالوئيد «بوكين» براي درمان تبهاي نوبهاي تجويز ميشود. مديركل سابق دفتر جنگلكاري و پاركهاي جنگلي سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور به ايرنا گفت : احداث ذخيرهگاه جنگلي بهترين راه براي حفظ گونههاي باارزش است و لازم است در قالب ذخيرهگاه جنگلي حفظ شود. محمدعلي هدايتي افزود : استفاده سنتي از شمشاد كه در گذشته رواج زيادي داشت و اكنون نيز تا حدي وجود دارد خسارت زيادي به اين گونه وارد كرده است. وي بيان داشت : به دليل ارزش ويژهاي كه شمشاد دارد از نظر قانوني قطع آن ممنوع است و بنابراين قطع اين درخت در هر جايي كه باشد غير قانوني است. به گفته هدايتي ممنوعيت بهرهبرداري از درخت شمشاد در جنگلهاي شمال، دستگاههاي اجرايي را مكلف ميكند تا در برنامهريزيهاي خود اقدامات لازم را براي محافظت از اين گونه ارزشمند انجام دهند. وي با اشاره به كمبود اعتبار دستگاههاي اجرايي براي محافظت موثر از ذخيرهگاههاي جنگلي افزود : بدون اعتبار مناسب و كافي نميتوان چتر حمايتي گستردهاي براي حفاظت از شمشاد ايجاد كرد. جنگلهاي هيركاني در شمال ايران داراي 90 گونه درختي و 211 گونه درختچهاي است كه چند گونه آن از جمله شمشاد، فقط در اين جنگلها ميرويد. ك/4. 7517/621/402
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 280]