سه دهه با شوك درماني؛ آيا ژاپن مقصد بعدي است؟

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: يكي از مهمترين انتقادهاي بنيادي نسبت به راهبرد برخي نهادهاي اقتصادي بين المللي مانند بانك جهاني و صندوق بين المللي پول براي حل بحرانهاي ناشي از بلاياي طبيعي و ...، سياست شوك درماني است. سياستي كه در آن مهندسي اجتماعي – اقتصادي جامعه پس از حادثه و از اولين لحظات بحران آغاز مي شود و دست اندركاران دكترين شوك با استفاده از فضاي رواني و بحران بوجود آمده در سطح جامعه، كار خود را شروع مي كنند. به بيان ديگر سرمايه داران فاجعه، نسبت به بازگشت به قبل از واقعه تمايلي ندارند و روندي كه به نام بازسازي انجام مي گيرد در واقع با تكميل فاجعه اصلي آغاز مي شود . به اين معنا كه آنچه را از عرصه عمومي و بعد از حادثه برجاي مانده، با سرعت هر چه تمامتر ويران و آنچه خود مي خواهند، جايگزين همه اين ويراني ها مي كنند. همه اين اقدامات پيش از آن كه قربانيان جنگ يا فاجعه طبيعي به خانه هاي خود برگردند و آنچه را به آنان تعلق داشته مطالبه كنند، صورت مي گيرد. نومي كلاين روزنامه نگار آمريكايي در كتاب دكترين شوك بهترين تعريف اين وضعيت را چنين ارايه كرده است: ترس و بي نظمي نويد بخش وضعيت مطلوب است. در واقع شعار سرمايه داري جديد چنين است كه ترس و بي نظمي عواملي تسريع كننده براي هر جهش جديد به جلو است. كارشناسان معتقدند بسياري از وقايع 35 سال گذشته در جهان يا به صورت عامدانه به قصد ارعاب مردم انجام شده است يا فعالانه براي زمينه سازي اعمال اصلاحات ريشه اي بازار آزاد مورد بهره برداري قرار گرفته است. اين ديدگاه ناشي از تسلط اعتقادات گروهي موسوم به مسيحيان صهيونيست است كه به باور خود و بر اساس خوانشي كه بر مبناي ظاهري بخش هاي پيشگويانه انجيل استوار است، اعتقاد راسخ دارند كه جهان به سوي جنگي نهايي و سرنوشت ساز، موسوم به جنگ آرماگدون حركت مي كند. به باور آنان جنگ در خاورميانه مشيت الهي براي اين منطقه است. اين يك ايدئولوژي سياسي با قدمت 400 ساله است و برخلاف تصور رايج به دوران معاصر منحصر نمي شود. حدود 15 تا 20 ميليون آمريكايي حامل چنين ديدگاهي هستند. علاوه بر اين از هر سه آمريكايي يك نفر باور دارد كه خداوند به عنوان مقدمه اي براي جنگ آرماگدون و بازگشت دوباره مسيح، اسراييل را به مسيحيان داده است. سياست خارجي آمريكا در منطقه خاورميانه شديدا متاثر از ديدگاه هاي مسحيان صهيونيست است. از ديد مسيحيان صهيونيست همه چيز كاملا بديهي و ساده است جنگي كه آمريكا در دهه اخير به نام جنگ عليه تروريسم راه انداخته جنگي اسطوره اي بين نيروهاي خير و شر است و در اين دوران كشورهاي ايران و سوريه مظهر نيروهاي اهريمني اند. ميلتون فريدمن به عنوان مبدع نظريه شوك و نهادهاي مالي بين المللي‌ مثل صندوق بين‌المللي پول و بانك جهاني مجريان اين نظريه هستند. فريدمن معتقد بود سرعت، ناگهاني بودن و گستره دگرگوني هاي اقتصادي واكنش هايي رواني را ميان مردم برخواهد انگيخت كه تعديلات اقتصادي را تسهيل خواهد كرد. او اين راهكار دردناك را شوك درماني اقتصادي ناميد و در سال هاي بعد برخي حكومت ها براي تحميل برنامه هاي فراگير بازار آزاد همواره از روش درماني شوك آور سريع و ضربتي يا شوك درماني استفاده كردند. در دوره اي كه اقتصاد آمريكا بر پايه مكتب كينزي اداره مي شد براي مقابله با ركود اقتصادي و انجام اصلاحات، بيشتر هزينه ها از دولت مطالبه مي شد اما ديدگاه ميلتون فريدمن بر پايه دو مساله اساسي در مقابل مكتب كينز بود كه عبارت بود از: الف: محرك پولي وراي حد معيني، منجر به تورم مي شود و نه رشد بيشتر. ب: اتحاديه كارگري و مقررات، مانع رشد اقتصادي مي شوند زيرا در قدرت سحرآميز خودسامان بازار دخالت مي كنند. در دهه 1970 ميلادي كه غرب با مسايل اقتصادي مبتلا به ركود تورمي درگير بود روي كردن به نظريه هاي بديع و نوآور فريدمن ميلتون كه بعدها به سياست هاي نوليبرالي مكتب اقتصادي شيكاگو شهرت يافت مورد استقبال بسياري از دولت ها قرار گرفت كه البته با هزينه هاي زيادي هم همراه بود. فريدمن به عنوان تاثيرگذارترين اقتصاددان نيمه دوم قرن بيستم براي پيشبرد الگوي افراطي بنيادگرايانه سرمايه داري غرب و براي كامل كردن راهبرد خود، حدود سه دهه در انتظار وقوع يك بحران عمده نشسته كه پس از آن با به حراج نهادن و فروش اجزاي دولت به بازيگران بخش خصوصي و در حالي كه هنوز مردم از شوك و سرگيجه حادثه بيرون نيامدند با سرعت هرچه تمامتر به اصلاحات مورد نظر خود اقدام كرده و آن را دائمي كنند. كارشناسان معتقدند در پس زمينه بسياري از اقدامات به ظاهر اصلاحي دولت آمريكا در داخل و خارج كشور ستاد فكري فريدمني در آمريكا فعال است و در هر رويداد و حادثه اي طبيعي يا غيرطبيعي بايد رگه هاي حضور و اعمال نفوذ آنها را ديد. فريدمن معتقد بود كه سرعت، ناگهاني بودن و گستره دگرگوني هاي اقتصادي، واكنش هايي رواني را ميان مردم برخواهد انگيخت كه تعديلات اقتصادي را تسهيل خواهد كرد. فريدمن بنيانگذار مكتب اقتصادي شيكاگو و نويسنده كتاب سرمايه داري و آزادي معتقد است؛ ممكن است مردم در برابر تغييرات تدريجي واكنش هايي نشان دهند. اما اگر به يك باره از هر سو با ده ها تغيير مواجه شوند، احساس مي كنند همه تلاش ها عبث است به همين علت امكان تحرك از آنها سلب مي شود. اين توصيه فريدمن بيان ديگري از توصيه نيكولو ماكياولي در كتاب شهريار است كه مي گويد: صدمات را بايد سريع و ضربتي وارد كرد. نومي كلاين در اين رابطه مي نويسد: دكترين شوك اين گونه عمل مي كند: فرض بر اين است كه در اثر فاجعه اصلي مثلا يك كودتا، حمله ترورريستي، فروپاشي بازار، جنگ، سونامي يا توفان يك حالت شوك همگاني بر تمام جمعيت مستولي مي شود. درست همان گونه كه موزيك كر كننده و ضربات سلول بازجويي زنداني را سست مي كند و به راه مي آورد. فرو ريختن بمب ها، موج ترور، توفان هاي درهم كوبنده نيز در خدمت سست كردن و به راه آوردن كل جامعه قرار مي گيرد. جوامع شوكه شده نيز غالبا از چيزهايي كه در حالت عادي سرسختانه از آنها محافظت مي كردند دست بر مي دارند. نظريه پردازان و مجريان دكترين شوك يقين دارند كه آن لوح سپيد و نانوشته اي را كه در آرزويش هستند، فقط گسستي بزرگ مي تواند براي آنها ايجاد كند. فقط در برهه هايي اين چنيني يعني لحظات انعطاف كه مردم براي ترك مواضع قبلي آمادگي رواني پيدا مي كنند و از نظر جسماني از شيوه سابق زندگي يا محيط زندگاني خود ريشه كن مي شوند، دست اندركاران سرمايه داري فاجعه، آستين ها را بالا مي زنند و كار ساختن دنيا را از نو آغاز مي كنند. بهره برداري از بحران ها و فجايع مهمترين شيوه عمل ميلتون فريدمن بود. تجربه هاي جسورانه سرمايه داريِ بنيادگرا در حادثه يازده سپتامبر، طوفان نيو اورلئان، سيل سريلانكا، و بهره برداري از بحران ها نقطه اوج سه دهه تبعيت مطلق از دكترين شوك بوده است. دكترين شوك در عراق هم نخست با جنگ آغاز شد تا به گفته طراحان دكترين نظامي عمليات شوك و ارعاب، اراده، ادراكات و فهم دشمن را مهار كند و به معناي واقعي كلمه دشمن را عقيم سازد. سپس شوك درماني ريشه اي اقتصاد از راه رسيد و در حالي كه كشور درگير جنگ بود خصوصي سازي گسترده، تجارت خارجي كاملا آزاد، وضع نرخ ثابت مالياتي 15 درصدي و دولتي كه به شكلي چشمگير كوچك شده بود، از سوي آمريكا آغاز شد. توصيه هاي فريدمن به حكومت ها همواره شوك درماني سريع و ضربتي بوده است و سياست هاي مورد نظر بايد بين 6 تا 9 ماه از زمان فراهم آمدن يك فرصت مناسب يعني پيش از آن كه مردم به خود آيند، اعمال شود. فريدمن بنيانگذار مكتب اقتصادي شيكاگو با ناديده گرفتن حق حيات و ابتدايي ترين حقوق مدني مردم مدعي بود آرمانش رسيدن به ناب ترين شكل دموكراسي مشاركتي است زيرا با آزادي انتخاب مصرف كننده در بازار آزاد هر فردي مي تواند راي بدهد. شكنجه و به كارگيري جوخه هاي اعدام و شكنجه هاي غيرجسماني نظير سركوب نظام مند نهادهاي دموكراتيك و استفاده صندوق بين المللي پول از ابزار وام براي گوشمالي كشورها، از جمله ابزارهاي مورد استفاده براي اجراي نهضت تهاجمي بازار آزاد جهاني بوده است. هنري كيسنجر در دهه هاي هفتاد و هشتاد به فدرال رزرو توصيه كرد تا جايي كه امكان دارد زمينه هاي پرداخت وام به كشورهاي جهان سوم را فراهم كند. ** فريدمن كيست؟ ---------------------- ميلتون فريدمن تاثيرگذارترين اقتصاددان نيمه دوم قرن بيستم بود كه با ارايه ديدگاه هاي اقتصادي خود در دهه 70 توانست نهضتي بزرگ در علم اقتصاد و به تبع آن در جهان سياست به راه اندازد. اين پروفسور پر انرژي و كوتاه قد(157 سانتيمتري) مقررات اقتصاد جهاني معاصر را تدوين كرده و با حمايت از جنبش سرمايه داري بي قيد و شرط، راهبردهاي خود را در سه بخش اساسي مطرح كرده است: - نشستن در انتظار بحراني عمده - سپس به حراج نهادن و فروش اجزاي دولت به بازيگران بخش خصوصي در حالي كه هنوز شهروندان از شوك حادثه دچار سرگيجه بودند. - آنگاه دايمي كردن اصلاحات موردنظر با سرعت هرچه تمامتر. فريدمن در سن 94 سالگي در 16 نوامبر 2006 فوت كرد. ** تاكتيك اصلي سرمايه داري معاصر ------------------------------------------ به باور فريدمن فقط يك بحران – چه بحراني واقعي و چه رويدادي كه درست يا نادرست بحران تلقي شود- به تغيير واقعي مي انجامد. آنگاه كه چنين بحراني روي دهد اقداماتي كه صورت مي گيرد به آرا و عقايدي كه پيرامون ما مطرح هستند، بستگي خواهد داشت. به باور من وظيفه اساسي ما اين است كه براي سياست هاي اقتصادي موجود (يعني سياست هاي اقتصادي سوسياليستي يا سياست هاي مبتني بر قواعد مكتب اقتصادي كينز در كشورهاي غربي و سياست هاي اقتصادي توسعه گرايي در كشورهاي رو به توسعه) بديل هايي بپرورانيم و آنها را حي و حاضر و در دسترس نگه داريم تا زماني فرا رسد كه آنچه از نظر سياسي تاكنون ناممكن بوده به لحاظ سياسي اجتناب پذير شود. اين استاد شيكاگو معتقد بود: آنگاه كه بحراني فرا رسد فوق العاده مهم است كه اقدام عاجل صورت گيرد و پيش از آن كه جامعه بحران زده ديگر بار اسير وضع موجود(پيش از بحران) شود. تغييري سريع و غيرقابل بازگشت بر جامعه مزبور تحميل شود. دولت جديد حدودا 6 تا 9 ماه وقت دارد تا تغييرات عمده را عملي كند و اگر از فرصت استفاده نكند و ظرف آن مدت قاطعانه دست به اقدام نزند ديگر فرصت مشابهي نخواهد يافت. اين توصيه يكي از ماندگارترين ميراث هاي راهبردي فريدمن است. فريدمن پيش بيني مي كرد: سرعت، ناگهاني بودن و گستره دگرگوني هاي اقتصادي واكنش هايي رواني را ميان مردم برخواهد انگيخت كه تعديلات اقتصادي را تسهيل خواهد كرد. عبارت شوك درماني اقتصادي را فريدمن بر همين اساس انتخاب كرد. نمونه هايي زيادي از اقدامات سرمايه داري فاجعه در تاريخ معاصر كشورها وجود دارد كه شيلي پس از كودتاي پينوشه، آرژانتين در دهه 1970، چين در سال 1989 و قتل عام ميدان تيان آن من، روسيه در سال 1993 در زمان بوريس يلستين، جنگ فالكلندز در سال1982 در زمان مارگارت تاچر و حمله نيروهاي ناتو به بلگراد در سال 1999 نمونه هايي از نقطه آغاز خصوصي سازي دموكراسي غربي بوده اند. واقعيت اين است كه اقتصاد به هيچ وجه تنها محرك اين جنگ ها نبوده، بلكه در هر يك از اين موارد شوكي عمده و همگاني براي زمينه سازي شوك درماني اقتصادي بهره گرفته شده است. ** هماهنگي نهادهاي بين المللي و شوك درماني ------------------------------------------------------ در برابر اعتراض ها و فشار افكار عمومي دنيا سازمان تجارت جهاني و صندوق بين المللي پول تدابير و راهكارهاي ويژه اي را براي اعمال فشار و تحميل شروط خود به كار مي برند كه بر اساس آن اعمال فشار و تحميل شروط براي اعطاي وام هاي صندوق پول بر كشورها وارد مي كنند. صندوق بين المللي پول سه خواست خود مبني بر سياست هاي خصوصي سازي، حذف مقررات دولتي و كاهش شديد هزينه اي خدماتي اجتماعي دولت را جزو شروط اصلي بر كشورها تحميل مي كند. اما اين نهادهاي بين المللي بدون نياز به ظاهرسازي و توجيه رفتارهاي خود پس از بروز يك بحران يا فاجعه طبيعي مثل جنگ يا طوفان يا سيل و ... به زورگويانه ترين شيوه ممكن خواسته هاي خود را بر كشورها تحميل مي كنند. بحران بدهي در دهه 1980 برخي از كشورهاي آمريكاي لاتين و آفريقا را به خصوصي سازي اقتصاد يا مرگ واداشت. در شرايطي كه در اثر تورم عنان گسيخته، اقتصاد درهم شكسته بود و دولت هاي اين كشورها آنقدر بدهكار بودند كه نمي توانستند به شروط مرتبط با وام هاي خارجي نه بگويند، شوك درماني را به اين اميد پذيرفتند كه كشورشان را از فاجعه اي عميق تر نجات دهند. در آسيا بحران مالي سال هاي 1997 - 1998 به اصطلاح ببرهاي آسيا را رام كرد و بازارهايشان را به روي بزرگترين حراج ناشي از تعطيلي يا ورشكستگي شركت ها گشود. واقعيت جهان امروز دنياي ما اين است كه با گذشت چند سال گستره بازار مجموعه سرمايه داري فاجعه از مبارزه با تروريسم به ماموريت هاي حفظ صلح، پليس شهري و مديريت موارد بلاياي طبيعي بسط يافته است. هدف نهايي ابر شركت هايي كه استخوان بندي مجموعه مزبور را تشكيل مي دهند اين است كه مدلي براي دولت هاي حامي سودجويي ارايه كنند تا علاوه بر شرايط غيرعادي كه چنين دولتي فوق العاده سريع رشد مي كند در شرايط عادي نيز وظايف معمول و روزمره حكومت را به دست گيرد، يعني عملا دولت را خصوصي سازي كند. كلام آخر اين كه فرايند دكترين شوك در مناطق بحراني و برخي كشورها تاكنون توانسته است نتايج مثبت و موثري براي سرمايه داري فاجعه فراهم آورد. به طوري كه در ديدگاه فريدمن هم مورد تاكيد قرار گرفته است، طرفداران مكتب اقتصادي شيكاگو منتظر بروز يك حادثه طبيعي يا غيرطبيعي هستند تا فورا در آنجا حاضر شده و همه چيز را در اختيار خود گرفته و وانمود كنند در فكر بازسازي و ياري رساندن به آسيب ديدگان حادثه هستند و در پي آن سرمايه گذاري هاي كلان بر منابع اقتصادي انجام داده و كنترل اوضاع را هم در دست خود گيرند. روي ديگر سكه ديدگاه دكترين شوك اين است كه قدرتهاي بزرگ و سرمايه داران فاجعه زمينه بروز بحران يا حتي جنگ را فراهم مي كنند تا بتوانند در جهت رشد اقتصادي و اشتغال زايي فعاليت و گردش سرمايه و منافع خود را تامين كنند. اين روند در همه رويدادها و حوادث به خوبي قابل مشاهده است. پژوهش**1353**9123**1358

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 395]

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب

صفحات پیشنهادی

سه دهه با شوك درماني؛ آيا ژاپن مقصد بعدي است؟
سه دهه با شوك درماني؛ آيا ژاپن مقصد بعدي است؟ يكي از مهمترين انتقادهاي بنيادي نسبت به راهبرد برخي نهادهاي اقتصادي بين المللي مانند بانك جهاني و صندوق بين ...

تماشاگران يزدي ما را تنها نگدارند
سه دهه با شوك درماني؛ آيا ژاپن مقصد بعدي است؟ توافق درباره سرمربي تيم ملي فوتبال · «روی» و تاثيرات آن در بدن · sms : عمرن اگه لنگمو پیدا کنی ...

شغل آينده بلر
سه دهه با شوك درماني؛ آيا ژاپن مقصد بعدي است؟ تحليل گفتمان، تحليل ارتباطات غير كلامي · های فرزان اطهری، مانکن بین المللی ایران! گفتگو با باران كوثري ...

گوناگون

کمپ ترک اعتیاد نیاوران

مشاوره خرید پرینتر سه‌بعدی با گارانتی و خدمات پس از فروش ا...

کفپوش بتنی یا موزاییک؟ کدام بهتر است و چرا؟

دسترسی رایگان به تریدینگ‌ ویو پریمیوم در بروکر اپوفایننس ف...