واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: مساجد تاريخي آذربايجان شرقي مسجد جامع(جامع كبير)
مسجد جامع تبريز يكي از بناهاي تاريخي و باستاني تبريز است. تاريخ دقيق بناي اين مسجد به درستي معلوم نيست اما وجود مسجد جامع كبير در محل فعلي در زمان اتابكان آذربايجان كه سعد الدين وراويني به آن اشاره كرده است به دلايل زير مي تواند مستند باشد: -1 از نخستين سال هاي فرمانروايي رواديان، اين مسجد درون قلعه تبريز وجود داشت و جزء قسمت معمور شهر به شمار مي رفت-2 در زمان حكومت رواديان، سلاجقه و اتابكان، اين ناحيه از قسمت هاي مقدس شهر بود و بسياري از سلاطين، امرا و وزرا در كنار معابد و مساجدي كه شايد خود ساخته بودند، به خاك سپرده شده اند-3 همان مسجدي كه در قرن ششم و هفتم به نام مسجد جامع كبير خوانده مي شد و قبر "شمس الدين عثمان طغرايي "در جانب غربي آن قرار داشت، در قرن دهم هجري آباد بود و"حافظ حسين كربلايي"به راي العين آن راديده و از آن به نام مسجد جامع كبير ياد كرده است. در زمان حكومت تركمنان و صفويه نيز همان مسجد آباد بود."حاج طالب خان، "پسر "حاج اسحاق خان تبريزي "مدرسه طالبيه در سال 1087 هجري قمري در وقف نامه مدرسه طالبيه ،از اين مسجد با عبارت "مسجد جامع كبير"نام برده است. در اثر زلزله هاي نيمه اول و دوم قرن دوازدهم هجري، چند طاق اين مسجد شكست و فروريخت.اين بخش ها بعدها به وسيله "احدخان"و پسر او "حسين قلي خان دنبلي"مرمت و تجديد بنا شد. در بالاي در شمالي مسجد جامع، سنگ نبشته اي به ابعاد 1 *1 مشتمل بر فرماني از شاه سلطان حسين صفوي وجود دارد كه به خط محمد مومن تبريزي در 15 سطر به خط ثلث بسيار زيبا در تاريخ شوال 1106 هجريقمري روي سنگ رخام نصب شده است. درون مسجد نيز سنگ نبشتهِ ديگري به ابعاد 172 در 112 سانتيمتر از سنگ رخام به ديوار يكي از طاق هاي غربي مسجد نصب شده است و از روياي شاه طهماسب صفوي براي القاي رسومات تمغا حكايت دارد. اين لوح به خط علاءالدين محمد تبريزي از خوشنويسان دربار شاه طهماسب اول است كه در 12 سطر در تاريخ شوال 972 هجري به خط ثلث نگاشته شده و از آثار گرانقدر هنري آن استاد نامدار محسوب مي شود. مسجد عليشاه ( ارك )
بناي شكوهمند ارك تبريز بازمانده مسجدي است كه در فاصله سال هاي 716 تا 724 هجري قمري به همت تاج الدين عليشاه جيلان تبريزي، وزير اولجايتو و بهادر خان از ايلخانان مغول، ساخته شد. قسمت جنوبي اين مسجد داراي طاق بزرگي بود و مورخان نوشته اند: < به علت فرونشستن بنيان و تعجيل در اتمام آن، طاق مذكور شكسته و فرو ريخته است.> بنايي كه اكنون به صورت سه ديوار بلند به شكل ايوان ديده مي شود، قسمت مسقف مسجد بود كه عرض و ارتفاع آن هر يك حدود 30 متر است. در حفريات اخير دريافتند كه 7 متر از ديوارها در زير خاك مانده است. عرض ديوارها حدود 10 مترمي باشد و در داخل مركب از دو ديوار عريض و مستحكم است كه در چند مرحله به وسيله طاق هاي متعدد متصل شده اند. اين مسجد سه در دارد كه هر كدام طاقي به عرض 40 و بلندي 20 پا دارد. ستون هاي دو سوي درها از سنگ مرمر نيست بلكه از سنگ هاي الوان ساخته شده است . بقيه طاق با گچ مقرنس كاري و تزئين شده است. در اوايل حكومت پهلوي، صحن ارك به صورت گردشگاه عمومي در آمد و باغ ملي نام گرفت. در حال حاضر در محوطه ارك، مصلاي جديد امام و مجموعه فرهنگي بزرگي در دست احداث است. مسجد حسن پادشاه اين مسجد را سلطان حسن آق قويونلو بنا كرده است. بناي اين مسجد يكي از شاهكارهاي هنر معماري است. گنبدهاي آن همه كاشيكاري شده و از چهار سو داراي منافذي هستند كه با سنگ هاي مرمرين مزين و مشعشع گرديده اند." او در تشريح تزئينات مسجد مي افزايد: "روي هر چهار ديوار اين مسجد بزرگ را با اسليمي ها، ترنجها، گل ها و بوته هاي گوناگون و كتيبه هاي متعدد حجاري وگچبري شده زينت بخشيده اند.بالاي درها و پنجره ها نيز سنگ نبشته هايي با خط ثلث جلي وجود دارد كه بي شباهت به خط زيباي ياقوت مستعصمي نيست. در طرفين محراب اين مسجد دو پارچه ستون سنگي زرد رنگ قرار داردكه گويا اين ها كهرباست و نظيرشان در هيچ جاي دنيا پيدا نمي شود." مسجد سنگي تركمسجد جامع ترك يكي از زيباترين مساجد سنگي آذربايجان است. تاريخ تاسيس بناي اوليه آن معلوم نيست ولي با توجه به شيوه معماري شبستان قديمي مي توان آن را به دوره ايلخانان نسبت داد. بر ديوار مسجد تاريخ 1016 هجري قمري مقارن با حكومت شاه عباس صفوي ديده مي شود. اين مسجد داراي صحني با دو ورودي، شبستان و مناره اي كه گلدسته و قسمت فوقاني آن منهدم شده ، مي باشد. يك گنبد بزرگ بر فراز جلو خان محراب و 12 گنبد كوچك تر بر روي ستون هاي سنگي حجاري شده است.
مسجد مولانا (سيد المحققين)اين مسجد تاريخي در سال 1322 هجري قمري از طرف حاج ميرزا محمد رفيع طباطبايي ملقب به نظام العلما ، بزرگ خاندان ديبا ساخته شد.طول اين مسجد نزديك به 25 متر و عرض آن حدود 15 متر است و داراي هشت ستون سنگي قطور مي باشد كه 15 گنبد يكنواخت آجري را نگه داشته اند. مسجد مجتهددر سمت غربي بازار مسجد جامع ،روبروي بازار نجاران يكي از بزرگترين و جالب ترين مساجد تبريز واقع شده است، اين مسجد 63 ستون سنگي دارد كه در هفت رديف قرار گرفته اند. سقف مسجد با هشتاد گنبد ضربي آجري پوشيده شده است. پنجره هاي اين مسجد به شمال و غرب باز مي شوند. نادر ميرزا، بناي مسجد را به حاج ميرزا باقر مجتهد نسبت داده است. مسجد زرگرانمسجد زرگران شهر بناب از مساجد دوره صفوي و از نظر معماري و تزئينات ستون و سر ستون هاي چوبي تقريبا مشابه مسجد اسماعيل بناب است. اين مسجد داراي هشت ستون چوبي منقوش مي باشد كه نماي خارجي آن آجر كاري زيبايي دارد. مسجد كبود بناب از مساجد تاريخي بناب، مسجد كبود متعلق به دوره صفويه است كه بر يازده ستون چوبي با سر ستون هاي مقرنس كاري استوار شده است. اين مسجد در يكي از كوچه هاي قديمي بنا به نام سيف العلما و مجاور حمام تاريخي قاضي واقع شده است. مسجد ميداناين مسجد در كنار ميدان معروف گزواشت در شهر بناب ساخته شده و از بنا هاي تاريخي و ديدني بناب محسوب مي شود. از خصوصيات اين مسجد ستون ها و سرستون هاي چوبي با تزئينات بسيار جالب و پوشش زيباي سقف كاذب چوبي آن است. نقوش گل و بوته و ترنج هاي سطح صندوق ها و تخته كوبي سر ستون ها چنان زيباست كه توجه هر بيننده اي را به خود جلب مي نمايد كه بر اساس ويژگي هاي معماري مي توان زمان ساخت اين مسجد را دوره صفويه دانست. مسجد ملارستماين مسجد در ميدان ملارستم در خيابان اوحدي شهر مراغه واقع شده است. سر در بلند ورودي مسجد داراي قوس جناغي و مقرنس كاري هاي گچي است. در حاشيه سر در مسجد از گچبري هاي شبكه اي و تزئينات هندسي استفاده شده و كتيبه اي از سنگ مرمر در كنار اين سر در ورودي به چشم مي خورد. شبستان مسجد ملارستم داراي 35 ستون چوبي در 5 رديف است كه سقف چوبي مسجد را نگه داشته اند. ستون ها و سرستون هاي چوبي مسجد از تزئينات زيبايي برخوردار است. مسجد ملارستم كتيبه تاريخي ندارد. در كتاب دافع الغرور، بناي مسجد ملارستم به حاجي عليخان مقدم مراغه اي (حاجب الدوله ) نسبت داده شده است ولي مي توان بناي آن را متعلق به دوره صفويه دانست كه در دوره قاجاريه نيز بازسازي شده است. مسجد معزالدين
اين مسجد در خيابان خواجه نصير شهر مراغه واقع شده ،بناي آن مربوط به دوره صفويه است. به موجب كتيبه مرمري موجود در ديوار جنوبي ،مسجد در دوره شاه طهماسب اول در تاريخ 976 هجري قمري باز سازي شده و سپس در دوره قاجار نيز مجددا مرمت گرديد.مسجد بزرگ اين بنا، 36 ستون چوبي در چهار رديف دارد كه از ديوار شمالي وارد محوطه مقبره شيخ معز الدين مي شود.سنگ قبر هاي موجود در محوطه حياط و مقبره داخل مسجد داراي كتيبه هاي تاريخي نفيسي هستند.ازاين ميان مي توان به سنگ قبر مرمرين شيخ معز الدين اشاره نمود كه در حياط شمالي جاي دارد. منبع:روزنامه آفتاب يزد
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 378]