واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: امام سجاد علیهالسلام و نهضتخدمت رسانى
قسمت پنجم: دعوت و تشویق به خدمت رسانى آنچه گذشت: قسمت چهارم: دعاى توفیق خدمتبه خلق حضرت زینالعابدین علیه السلام كه چنین مشتاقانه از خداوند توفیق براى خود مىخواهد، دیگران را نیز متوجه این وظیفه اجتماعى و دینى مىسازد و با برشمارى ثوابهاى زیاد آن، مؤمنان را براى خدمت رسانى بیشتر به هم برمىانگیزد. برخى از تلاشهاى حضرت در تبلیغ و ترویج این سنتحسنه را مرور مىكنیم:اهل خیر شویدامام سجاد علیه السلام به فرزندش امام باقر علیه السلام مىفرمود: «افعل الخیر الى كل من طلبه منك فان كان اهله فقد اصبت موضعه و ان لم یكن باهل كنت انت اهله; (26) هر كس از تو انجام كار خیرى را خواست، برایش انجام بده; اگر اهلش بود، درست عمل كردى و گرنه تو خود اهل خیر شدهاى.» در تفسیر آیه 15 سوره توبه «... و یقبل التوبة عن عباده و یاخذ الصدقات» ; «توبه بندگان را مىپذیرد و صدقات را مىگیرد.» محمد بن مسلم از امام صادق، از امام سجاد علیهما السلام نقل كرد: «در پیشگاه خدا تعهد مىكنم كه صدقه به دستبنده خدا نمىرسد مگر آنكه پیش از آن در دستخدا قرار بگیرد.» آن حضرت هر گاه مىخواست صدقه بدهد، اول آنچه را در دست داشت، مىبوسید و مىبویید، سپس به دست فقرا مىداد و مىفرمود: «براى هر چیزى فرشته واسطهاى هست، جز صدقه كه بى واسطه به دستخدا مىرسد.» (27) هر كس مؤمنى را تا حد سیر شدن غذا بدهد، جز خدا كسى از پاداش اخروى آن خبر ندارد; نه فرشته مقرب و نه پیامبر مرسل.خوش به حال انفاق گران! ابوحمزه ثمالى مىگوید: امام على بن الحسین علیه السلام فرمود: «طوبى لمن طاب خلقه و طهرت سجیته و صلحتسریرته و حسنت علانیته و انفق الفضل من ماله و امسك الفضل من قوله و انصف الناس من نفسه (28) ; خوش به حال كسى كه خویى خوش و درونى پاكیزه و نهادى شایسته و ظاهرى آراسته دارد; زیادى مالش را انفاق مىكند و سخن بیهوده را ترك مىكند و با مردم منصفانه رفتار مىنماید.» درجه خود را ارتقا دهید! آن حضرت خطاب به شیعیان مىفرمود: «اى شیعیان ما! بهشت دیر یا زود از دستشما نمىرود اما براى ارتقاى درجات آن كوشش كنید و بدانید میان شما بالاترین درجات و زیباترین كاخها و سراها و بناها در بهشت از آن كسانى است كه در پاسخ دادن به نداى مؤمنان نیكوتر باشند و همدردیشان با فقراى مؤمن بیشتر باشد. بدانید خداوند گاهى یكى از شما را به سبب یك سخن پاك كه با برادر تنگدستش بگوید، بیشتر از مسافتیك صد هزار سال كه با گامهایش بپیماید، به بهشت نزدیك مىكند، اگر چه از عذاب شدگان به آتش جهنم باشد. پس نیكى كردن به برادر خود را كوچك نشمارید زیرا آن نیكى، روزى براى شما سودمند است كه هیچ چیز جایش را نمىگیرد.» (29) اطعام نیازمندانابوحمزه ثمالى مىگفت: على بن حسین علیه السلام مىفرمود: «هر كس مؤمنى را تا حد سیر شدن غذا بدهد، جز خدا كسى از پاداش اخروى آن خبر ندارد; نه فرشته مقرب و نه پیامبر مرسل. (بعد فرمود) از چیزهایى كه سبب آمرزش مىشود، غذا دادن به فرد مسلمان گرسنه است (و بعد این آیه را تلاوت كرد: ) «او اطعام فى یوم ذى مسغبة یتیما ذا مقربة او مسكینا ذا متربة» (30) ; یا اطعام دادن در روز گرسنگى به یتیمى از خویشان یا به تنگدستى نیازمند.» (31) نمونههایى براى خدمت
خدمت، اقدامى است كه به خاطر اداى حقوق متقابل (مستقیم یا با واسطه) انجام مىشود و گسترهاى به وسعت تمام عوامل دخیل در جامعه بشرى دارد; از انسان تا خدا و از حیوان تا جهان طبیعت. فهرست رساله حقوق امام سجاد علیه السلام را به یاد آوریم تا به وسعت این گستره، عمیقتر بنگریم; «1 - حق خدا (تمام حقوق از آن ناشى مىشود) 2 - حق خود (الف: جوارح: زبان، گوش، چشم، پا، دست، شكم، فرج; ب: افعال و كارها: نماز، روزه، صدقه، قربانى،) 3 - حق ائمه (رهبر حكومت، معلم، مالك، همسر، خدمتگزار) 4 - حق خویشاوندان و... (مادر، پدر، فرزند، برادر، منعم، (دهنده نعمت آزادى)، آزادكرده، نیكى كننده، اذان گو، پیشنماز، همنشین، همسایه، رفیق، شریك، مال، طلبكار، دوست معاشر، مدعى، فرد مورد ادعا، مشورت كننده، مشورت دهنده، نصیحتخواه، نصیحت كننده، بزرگتر، كوچكتر، سائل، فرد درخواستشونده، فرد خشنود كننده، توده مردم، اهل ذمه) از بین 50 مورد، ما به چند مورد اشاره مىكنیم كه امام سجاد علیه السلام در مورد خدمتبه آنها رهنمودى ارائه فرمودهاند. نوع خدمتبه سائل (نیازمندان) «حق السائل فاعطاؤه اذا تهیات صدقة و قدرت على سد حاجته والدعاء، له فیما نزل به و المعاونة له على طلبته و ان شككت فى صدقه و سبقت الیه التهمة له و لم تعزم على ذلك لم تامن ان یكون من كید الشیطان اراد ان یصدك عن حظك و یحول بینك و بین التقرب الى ربك فتركته بستره و رددته ردا جمیلا و ان غلبت نفسك فى امره و اعطیته على ما عرض فى نفسك منه فان ذلك من عزم الامور; حق سائل آن است، كه اگر صدقهاى آماده دارى، به او بدهى و اگر توان برآوردن نیاز او را دارى، برآورى و براى گرفتاریش دعا كنى و به خواستهاى كه دارد، به او كمك كنى و اگر در راستگویى او تردید كنى و زود او را متهم كنى، در صورتى كه یقین ندارى، بعید نیست كه شیطان مىخواهد تو را فریب داده و از اجر و ثواب بى بهره كند و تو را از نزدیكى به خدا باز دارد; در این صورت، آبروى او را حفظ كن و با روى خوش او را از خود دور كن. اما اگر بر نفس خود غلبه كنى و على رغم چیزى كه در دلت گذشته، به او كمك كنى، از امور مهم و حاصل اراده استوار است.» (32) امام سجاد علیهما السلام نقل كرد: «در پیشگاه خدا تعهد مىكنم كه صدقه به دستبنده خدا نمىرسد مگر آنكه پیش از آن در دستخدا قرار بگیردحق مال; صرف در راه خدمت«و اما حق المال فان لا تاخذه الا من حله و لا تنفقه الا فى حله و لا تحرفه عن مواضعه و لا تصرفه عن حقائقه و لا تجعله اذا كان من الله الا الیه و سببا الى الله و لاتؤثر به على نفسك من لعله لا یحمدك و بالحرى ان لا یحسن خلافته فى تركتك و لا یعمل فیه بطاعة ربك فتكون معینا له على ذلك او بما (احدث فى مالك) احسن نظرا لنفسه فیعمل بطاعة ربه فیذهب بالغنیمة و تبوء بالاثم و الحسرة و الندامة مع التبعة و لاقوة الا بالله; اما حق مال آن است كه جز از راه حلال به دست نیاورى و به جز راه حلال خرج نكنى و مبادا بى مورد در غیر راههاى درستبه كار ببرى و چون مال از آن خداست، نباید جز در راه خدا و جایى كه وسیله تقرب به اوست، به كار بندى. و كسانى را كه شاید از تو تشكر هم نكنند، بر خود مقدم دار. میراث گذاردن آن را براى دیگران صحیح ندانى كه در راه نافرمانى خدا به كار برده شود و تو نیز در این گناه، كمك كار باشى و یا از تو بهتر به سود خود منظور دارد و در اطاعتخدا مصرف كند و غنیمت را او ببرد اما بار گناه و افسوس و پشیمانى با عقوبت و كیفر نصیب تو گردد. و هیچ نیرو و توانى غیر خدا نیست.» (33) خدمت رسانى به همه «و اما حق اهل ملتك عامة فاضمار السلامة و نشر جناح الرحمة و الرفق بمسیئهم و تالفهم و استصلاحهم و شكر محسنهم الى نفسه و الیك فان احسانه الى نفسه احسانه الیك اذا كف عنك اذاه و كفاك مؤونته و حبس عنك نفسه فعمهم جمیعا بدعوتك و انصرهم جمیعا بنصرتك و انزلتهم جمیعا منك منازلهم. كبیرهم بمنزلة الوالد و صغیرهم بمنزلة الولد و اوسطهم بمنزلة الاخ فمن اتاك تعاهدته بلطف و رحمة و صل اخاك بما یحب للاخ على اخیه; اما حقوق توده مردم آن است كه با حسن نیت و محبت و مدارا با بدیهایشان رفتار كنى و با دلجویى در صدد اصلاح حالشان برآیى. و از كسانى كه به ایشان و شما نیكى مىكنند، سپاسگزار باشى; زیرا احسان كسى نسبتبه خود، در حقیقت احسان به تواست، به خاطر آنكه آزارى به تو نرسانده و زحمتى بر دوش تو ندارد و جلوى هواى نفسش را گرفته است. وانگهى همه را دعا كن و به همه كمك نما و هر كدام را در حد خود محترم شمار; بزرگترها را به منزله پدر و كوچكترها را به منزله فرزند و میان سالها را همچون برادرت بدان. هركس نزد تو آمد، با او به مهر و محبتبرخورد كن و با برادرت با رعایتحقوق برادرى، رابطه برادرانه داشته باش.» (34) تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه – حسین عسگری26. تحف العقول، ص 282. 27. تفسیر صافى، ص 223 و برهان، ج 1، ص 441 به نقل از عیاشى. 28. كافى، ج 2، ص 156. 29. تفسیر برهان، ج 1، ص 44. 30. بلد/14 - 16. 31. وافى، ج 3، ص 120، (باب اطعام مؤمن). 32. تحف العقول، ص 270. 33. همان، ص 267. 34. همان، ص 271.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 162]