واضح آرشیو وب فارسی:پرشین وی: ايران - ياسر مرادي: ديوار آجري قرمز رنگ باغي كه در اذهان عموم مردم بيشتر با نام «باغ قلهك» معروف است، در خيابان شريعتي، حد فاصل خيابان دولت و پل صدر با چند درب بزرگ و كوچك و با سيم خاردارهايي بر بالاي خود، حامل خاطرات فراواني از بيش از يكصدوهفتاد سال تاريخ ايران است. ساكنان محله قلهك و خيابان دولت، سالهاي سال است كه با اين باغ و رويدادهاي آن مانوس هستند. چند سالي است كه با پيگيري برخي جريانهاي رسانهاي موضوع بازپسگيري اين باغ، جديتر شده و پس از فعاليتهاي گسترده چند نماينده مجلس بالاخره طرح دو فوريتي الزام دولت به اقدام در تعيين وضعيت و تبديل باغ قلهك به پارك استعمارشناسي و استعمارستيزي 27خردادماه با 20 امضاء تقديم هيأت رييسه شد اما در عين ناباوري وبرخلاف آيين نامه در دستوركارجلسه علني قرارنگرفت. در اين گزارش خواهيم كوشيد ضمن اشاره به تاريخچه اين باغ، فعاليتهاي پارلماني صورت گرفته در اين راستا را برشماريم. داستان باغ قلهك شايد در بين مردان و زنان كهنسال قريه قلهك، هنوز هم بتوان افرادي را يافت كه خاطرات جنگ جهاني اول و دوم و سالهاي حضور انگليسيها در اين باغ و قريه قلهك را به خاطر آورند. اما داستان اين باغ و حضور انگليسيها در آن چيست؟ از ديرباز قريه قلهك از شماليترين و زيباترين قريههاي تهران بوده و آب و هواي خنك و فرحبخش اين منطقه، زبانزد همه ناظران بوده است. در سال 1251 قمري كه «سرجان كمپبل» وزير مختار انگليس در ايران بود، محمدشاه اين باغ را كه جزو «تيول» شاهي بوده، به دولت انگلستان اجاره داد و سفارت انگليس ييلاق خود را در قلهك بنا كرد. پس از چندي، شاه از درآمد اجاره آن نيز صرفنظر نمود و اين محل را تلويحاً به طور رايگان در اختيار هيأت سياسي انگليس نهاد. مالالاجاره اين محل در آن زمان ماهي 30 تومان يا 15 ليره بيشتر نبود، ولي اين مرحمت شاهانه اعتبار فراواني براي وزير مختار انگلستان به ارمغان آورد و باعث افزايش شخصيت و اعتبار او در بين ديگر عوامل كشورهاي خارجي در ايران شد. اين وضع بدين منوال ادامه داشت تا آنكه سالها بعد، با لغو حق كاپيتولاسيون، امتيازات ويژه انگليسيها از بين رفت و دست آنان از قريه قلهك كوتاه شد. اما سايه شوم استعمار بر اين باغ زيبا باقي ماند. انگليسيها از گذشته با استقرار در رزيدانس (اقامتگاه تابستاني)قلهك در ماههاي گرم سال، برخي امور سفارتخانه خود را نيز در اين محل انجام ميدهند. اين باغ و محفلها و تصميمات گرفته شده در آن، تأثيرات فراوان بر تاريخ سياسي، اجتماعي و فرهنگي ايران داشته است. باغ قلهك و انقلاب مشروطه در دوره انقلاب مشروطه و درپي به توپ بستن مجلس توسط «لياخوف» روسي، از آنجا كه دولت انگليس مخالف سياستهاي روسيه در ايران بود، به آزاديخواهاني كه از مجلس جان سالم به در بردند، مثل دهخدا، تقيزاد و معاضدالملك پناه داد. همچنين به نظر مرحوم بهبهاني، شمار زيادي از روحانيون و بازاريان و مردم ديگر در باغ قلهك بست نشسته و درخواست كردند تا سفير انگليس به آنها امان دهد و در حمايت از آنان و تحقق خواستههايشان اقدام كند. اين جمعيت تعدادشان تا حدود چهارده هزارنفر نيز روايت شده است كه عمدتاً اهل بازار بوده و باغ سفارت را پركردند. از ديگر ارتباطات اين باغ با پيشينه تاريخي ايران، حضور سفير و عوامل سفارت انگليس در ماههاي گرم سال در اين باغ سبز و خرم و به رسميت شناختن حكومت و وليعهد ايران بود. دولت ايران در اين سالهاي تاريك، قدرت، سلطهاي بر دو قريه قلهك و زرگنده نداشت و در باغ دو سفارتخانه، نبض سياست ايران، البته در فصل تابستان، ميتپيد و هيچ اقدامي در ايران نبود كه بدون جلب موافقت و هماهنگي ساكنان اين دو محل ييلاقي به سرانجام برسد. در ضلع شمالي اين باغ، موسسه ايرانشناسي بريتانيا و مركز فرهنگي و آموزشي بريتانيا واقع است. موسسه ايرانشناسي بريتانيا در ايام مختلف و به دفعات، با برپايي جلسات گوناگون و نشر مطالب مختلف سعي در بازشناسي ايران و فرهنگ بومي ايرانيان كرده است. در جنوب اين باغ و ضلع شمالي خيابان دولت نيز گورستان باغ قلهك با دربي چوبي و قديمي و وسعتي چند هزار متري خودنمايي ميكند. گورستان قديمي اين باغ در بين اهالي محل با نام «گورستان دولت» نيز معروف است. از سردر گورستان و از روي صليبهاي نصب شده بر روي قبور و نيز تواريخي كه روي سنگها منقوش شده چنين به نظر ميرسد كه اين گورستان صرفاً به اجساد سربازان انگليسي در ايران، در جريان سالهاي 1914 تا 1918 ميلادي - 1293 تا 1297 هـ.ش(جنگ جهاني اول)، همچنين سالهاي 1939 تا 1945 ميلادي 1318 تا 1324 هـ.ش(جنگ جهاني دوم) اختصاص دارد. اما اين گورستان، سالها پيش از سال 1293 هـ .ش، در محوطه روبروي كليساي سفارت انگليس و در حقيقت نمازخانه سفارت احداث شده و اجساد عدهاي از انگليسيها در آن دفن شدهاست. برخي ديگر از دفن شدگان اين گورستان، افسران و نظاميان انگليسي هستند كه در جبهههاي جنگ با مسلمانان ترك عثماني، در جريان جنگ اول جهاني كشته شدند و اجساد آنان به گورستان قلهك حمل و در آنجا دفن شده است. درخواست 62 نماينده 62 نماينده مجلس در نامهاي در تاريخ سوم خرداد85 خطاب به غلامعلي حداد عادل در اولين حركت پارلماني خواستار آزادسازي باغ قلهك شدند.در اين نامه آمده است:طبق اسناد و مدارك موجود باغ قلهك در سال 1278 هجري توسط ناصرالدين شاه قاجار جهت نشيمن ييلاقي به سفارت وقت انگلستان به صورت سكني واگذار شده است. اين عقد صرفاً حق انتفاع به نحو خاص را افاده ميكند نه انتقال عين و ملكيت و يا حتي استفاده در غير مورد اشاره شده در عقد. ضمن آنكه با فوت يكي از متعاقدين آن عقد نيز عملاً باطل شده است. نمايندگان در نامه خود تاكيد كرده بودند:در سال 1309 هجري شمسي سفارت دولت انگلستان بر خلاف قوانين موجود تقاضاي ثبت محل را ميكند كه اين امر طبق ماده 107 قانون ثبت كلاهبرداري بوده كه متاسفانه بر اثر تباني با ماموران وقت ثبت در سال 1313 باغ و عمارت قلهك را با پلاك 2241 به نام دولت انگلستان به ثبت مي رساند. در ادامه اين نامه با بيان اينكه در بررسي كارشناسانه پرونده ثبتي پلاك فوق و فعاليتهاي دولت انگلستان در اين باغ تخلفاتي نظير نقض ماده 48 قانون مدني ماده 5 آئيننامه استملاك اتباع بيگانه، نقض مواد 23 و 24 و 57 و 72 آئيننامه قانون ثبت و عدم رعايت ترتيبات مقرره در مواد 22 قانون ثبت (در ارتباط با اظهارنامه اعلانات، تحديد و حدود و ...) و 1287 قانون مدني، مشهود ميباشد تصريح شده است: شمول ماده 107 قانون ثبت مواد 308، 310، 1288و 1293 و مفهوم ماده 309 قانوني مدني، عدم شمول ماده 140 قانون مدني در ارتباط با اسباب تملك و بند الف ماده 31 كنوانسيون وين، تخلف از ماده 41 كنوانسيون وين در ارتباط با موارد استفاده از اماكن ماموريت از ديگر تخلفات ميباشد. نمايندگان مجلس تاكيد كردند: با عنايت به مراتب فوق و بهمنظور پاسداري از بيت المال مسلمين (تحقق ماده 1 قانون ديوان محاسبات كشور) و براساس اختيارات قانوني در مفهوم ماده 2 و تصريح ماده 6 قانون فوق در خصوص حفظ حقوق بيتالمال و نيز گزارشات و استنادات موثق و مستدل در ارتباط با باغ قلهك و نيز مستنداً به بند هـ ماده 23 قانون مزبور با توجه به تسامح و غفلت انجام شده كه موجب تضييع بيتالمال مسلمين و خروج دويست هزار متر مربع از اموال دولت جمهوري اسلامي ايران بدون رعايت تشريفات قانوني از عداد دولت شده است، با عنايت به موارد مطروح و با استناد به ماده 25 ديوان محاسبات از رئيس كل محترم آن ديوان درخواست شود كه عاجلاً رسيدگي به موضوع تصرف غيرقانوني دولت انگلستان بر باغ قلهك را در دستور كار قرار دهد. طرح دو فوريتي نمايندگان پس از نامه فوق، نمايندگان چندين بار در اين خصوص تذكراتي را در صحن علني به مسئولين اجرايي كشور دادند و نهايتاً طرح دو فوريتي الزام دولت به اقدام در تعيين وضعيت و تبديل باغ قلهك به پارك استعمارشناسي و استعمارستيزي 27خردادماه با 20 امضاء تقديم هيأت رييسه شد اما در عين ناباوري وبرخلاف آيين نامه در دستوركارجلسه علني قرارنگرفت. حميدرضا حاجيبابايي، عضو هيأت رييسه مجلس در اين راستا گفت: با توجه به مستندات متقن و غيرقابل انكار موجود در مورد تصرف غيرشرعي و غيرقانوني باغ قلهك توسط دولت انگلستان و مصوبه جلسه مورخ 30/8/85 كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس در حضور وزير امور خارجه و نمايندگان سؤالكننده مبني بر پيگيري باغ قلهك در كميسيون، بررسي جامع آن در كميسيون مذكور مطرح شد. به گفته وي، با استناد به اصل 67 قانون اساسي و سوگند نمايندگان براي دفاع از حقوق ملت و استيفاي حقوق ملت و اعاده 200 هزار متر مربع از خاك ميهن و مستند به اصل 71 قانون اساسي در ارتباط با اختيار مجلس براي وضع قانون در همه امور و اصل 83 قانون اساسي مبني بر غيرقابل انتقال بودن بناهاي تاريخي كه از نفايس ملي ميباشد و با توجه به اينكه باغ قلهك با شماره 10405 در آثار ملي ثبت شده است اين طرح با قيد دو فوريت تقديم مجلس شد. اين عضو هيأت رييسه مجلس شوراي اسلامي، با تاكيد بر اينكه دولت موظف است ظرف مدت پنج ماه تمهيدات لازم را جهت تبديل باغ قلهك به پارك استعمارشناسي و استعمارستيزي به عمل آورد، گفت: وزارت امور اقتصادي و دارايي نيز مكلف است تا با هماهنگي سازمان ثبت اسناد و املاك سند باغ قلهك را به نام دولت جمهوري اسلامي ايران صادر نمايد و اعتبارات آن را نيز از محل برنامههاي 30214 و 30263 ذيل رديف 111420 تامين كند. تهدید سفیر انگلیس به دنبال ارائه اين طرح ،سفیر انگلیس در تهران، نمایندگان ملت را به بازپس گیری مراکز فرهنگی جمهوری اسلامی در لندن به ویژه باغ منچستر در صورت تغییر وضعیت باغ قلهک تهديد کرد. جفری آدامز برای نمایندگان ملت، پیام ارسال نموده و آنها را تهدید کرد در صورتی که طرح دو فوریتی الزام دولت به تبدیل باغ قلهک به پارک موزه استعمار شناسی و استکبار ستیزی تصویب شود، دولت انگلستان اقدام متقابل را حق خود میداند. سفیر انگلیس این اقدام متقابل را بازپس گیری مراکز فرهنگی جمهوری اسلامی در لندن بویژه باغ منچستر که به دولت ایران تعلق دارد، عنوان کرده است. حسین اسلامی عضو کمیسیون اصل نود مجلس هم ، در واکنش به تهدید برخی مقامات انگلیسی در راستای اقدام متقابل در صورت تصویب طرح دو فوریتی الزام دولت به تبدیل باغ قلهک به پارک و موزه استعمارشناسی و استکبارستیزی، در صورت این طرح دو فوریتی، افزود: سفیر انگلیس نمیتواند برای نمایندگان ملت خط و نشان بکشد و برای نمایندگان ملت بزرگ ایران پیغام بفرستد که چه کار کنند وچه کار نکنند. وی افزود: جفری آدامز تصور می کند سفیر بریتانيا در ایران زمان قاجاریه است که این طور برای ما پیغام میدهد. عضو فراکسیون اصولگرایان گفت: بحث باغ قلهک در کمیسیون اصل نود هم پیگیری شده و باید این باغ پس گرفته شود و با توجه به اینکه تملک ایران بر برخی مراکز فرهنگی لندن از جمله باغ منچستر قانونی است آنها نمی توانند دست به اقدام مشابه بزنند. در همين راستا مخبر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: در خصوص باغ قلهک هیچ خلاء قانونی وجود ندارد که نیاز به قانونگذاری باشد. جلالی خاطر نشان کرد: به عقیده من به لحاظ تاریخی در خصوص باغ قلهک و اینکه این ملک در اختیار انگلیسیها باشد خدشه جدی وجود دارد و آنچه که واقعیت است بر این مبناست که این باغ به عنوان یک باغ ییلاقی برای مدت زمانی در اختیار انگلیسیها توسط ناصرالدین شاه قرار گرفت. نماینده مردم تهران هم درباره بازپس گیری باغ قلهک گفت: باید حقوق ملت ایران احقاق و کانون توطئهای که به مرکز فساد و توطئه علیه مصالح نظام و ملت ایران تبدیل شده بسته شود. الیاس نادران، نماینده تهران با بیان این مطلب اظهار داشت: بر اساس اسنادی که به کمیسیون ارائه شد و مذاکراتی که صورت گرفته است ، دولت انگلیس هیچ حق مالکیتی بر باغ قلهک ندارد و اسناد جعلی است و جعلی بودن آن نیز محرز شده است. با مطرح شدن موضوع باغ قلهك و مخدوش بودن اسناد مالكيت انگليسيها بر آن در كميسيون اصل 90 مجلس شوراي اسلامي، رسانههاي انگليسي گاردين، بي.بي.سي و ديلي تلگراف واكنشهاي تندي از خود در قبال اين موضوع نشان دادند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: پرشین وی]
[مشاهده در: www.persianv.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 287]