واضح آرشیو وب فارسی:پرشین وی: تحقيقات - فرنوش صفويفر: گزارشي از کنگره بينالمللي باروري و ناباروري رويان. کنگره بينالمللي باروري و ناباروري رويان كه روزهاي پاياني هفته گذشته برگزار شد، مثل همه سمينارها و کنگرههاي علمي، بخشهاي ثابتي داشت؛ يک افتتاحيه، چند سخنراني، خوشامدگويي و جلسات علميتخصصي، انتخاب تعدادي از شرکتکنندگان به عنوان برترينها و سپس مراسم اختتاميه. همه اينها در كنار غرفههايي از شرکتهاي واردکننده داروها و تجهيزات پزشکي، به اضافه كميپذيرايي و بينهايت گفتوگوهاي کريدوري. اين اتفاقات شايد در هر سمينار و کنگرهاي بيفتد، اما اين بار، در کنگره هشتم، بخشي وجود داشت که در کنار ساير رشتههاي معمول مربوط به باروري و ناباروري، از زاويه ديگري به اين موضوعات نگاه ميكرد؛ اخلاق پزشکي. موضوع اخلاق، در حوزهاي مانند سلولهاي بنيادي، شبيهسازي و روشهاي مصنوعي باروري، يکي از چالشهاي جدي محافل علميدر دنياي امروز محسوب ميشود؛ چالشي كه فقط مربوط به باورهاي مذهبي نيست. «آيا ميتوان جنيني را که هنوز در مرحله چند سلولي قرار دارد، تنها براي استفاده از سلولهاي آن، که هنوز بنيادي محسوب ميشوند، از بين برد؟ آن هم با اين دليل که ميخواهيم از اين سلولها در درمان بيماريهاي مختلف استفاده کنيم؟ آيا جنين در اين مراحل اوليه، روح دارد يا نه؟ مذاهب گوناگون در اينباره چه نظري دارند؟» «آيا ميتوان براي درمان زوجهاي نابارور، از تخمک زنان ديگر استفاده کرد؟ اهداي جنين از ديد اديان مختلف چه حکميدارد؟» «آيا ميتوان در طرحهاي تحقيقاتي، فراخوان عموميداد و از تخمک يا اسپرم افراد استفاده کرد؟ در اين صورت آيا اخلاقي است که براي اين سلولهاي جنسي، پول پرداخت کرد؟» «آيا اگر ضرورت پزشکي خاصي وجود نداشته باشد، حق داريم جنسيت جنين را آگاهانه به سمت خاصي هدايت کنيم؟» اينها سوالاتي است که در حيطه باروري، ناباروري و نيز سلولهاي بنيادي وجود دارد. چالشهايي که به موازات پيشرفت طرحهاي تحقيقاتي در اين باره، بايد درباره آنها هم بحث و تبادل نظر کرد. گفتوگوي تمدنها در کنگره رويان «حضور اقوام، مليتها و مذاهب گوناگون در جلسه اخلاق، باعث تضارب آرا و همفکري بين تفکرهاي گوناگون شد». اين جملهاي است که دکتر وثوق، معاون پژوهشکده رويان، با اشاره به حضور مسلمانان سني و شيعه، مسيحيان کاتوليک و پروتستان و نمايندگان ساير مذاهب در اين جلسه بيان ميکند. جمع شدن اين طيف فکري در کنار هم، ميتواند راه را براي حل درستتر چالشهاي بشري در مورد شبيهسازي، اهداي جنين يا تخمک، استفاده از سلولهاي بنيادي و مانند آن هموار کند. دکتر ساماني، مسئول روابط عموميو امور بينالملل رويان هم اعتقاد دارد يکي از فايدههاي مهم اين جلسات، آشنا شدن محققان غيرمسلمان در مورد ديدگاههاي مترقي اسلام درباره مسائل گوناگون در حيطه پژوهشهاي باروري، ناباروري و سلولهاي بنيادي بود. پيوند علم و دين در مجامع علميو دانشگاهي، عادت نداريم کسي را با لباس روحانيت ببينيم؛ به همين دليل با ديدن حجتالاسلام دکتر سيد حسن اسلامي، خيلي زود ميشد حدس زد که سخنراني ايشان در گروه اخلاق قرار دارد. ايشان در سخنراني خود، به موضوع شبيهسازي انساني، به معناي ساختن يک موجود انساني جديد، از يک خزانه ژنتيکي به اضافه يک سلول سوماتيک، از زاويه جديدي نگاه ميکند و ميتوان گفت روش حمله يا رهيافت او به موضوع، صرفنظر از اين که شبيهسازي انساني را تاييد يا رد ميکند، جديد و قابلتامل است. دکتر اسلامي، سخنراني خود را حول اين محور ارائه کرد: «آيا ميتوان شبيهسازي انساني را ممنوع دانست، تنها با استناد به اين که با کرامت انساني منافات دارد و آن را مخدوش ميکند؟» او مخالفتهاي اکثر مسيحيان غربي را با شبيهسازي، بر مبناي اين 3 دليل ميداند: اول اين که کرامت انساني در گرو نحوه بارور شدن و زاده شدن فرد است؛ دوم اين که کرامت انساني در گرو حفظ خزانه ژنتيکي اوست و سوم اين که شبيهسازي باعث ميشود به انسان به چشم سوژه آزمايشهاي علمينگاه شود و اين کرامت او را مخدوش ميکند. دكتر اسلاميدر مقالهاش تلاش داشت نشان دهد که چگونه هيچکدام از اين 3 دليل، براي رد و محکوم کردن شبيهسازي انساني کفايت نميکند. مهمترين استدلال ايشان هم اين بود که تمامياين 3 اتفاق، در موارد ديگر تکرار ميشود و کليسا يا ساير مذاهب مخالفتي با آن نکردهاند؛ کودکاني که به روش IVF متولد ميشوند، نحوه باروري متفاوتي با افراد عادي دارند، در حالي که کليسا غسل تعميد آنها را بدون اشکال دانسته است. همچنين کسي مخالفتي با اين موضوع نکرده است که خزانه ژنتيکي انسانها، براي درمان بيماريهايشان، دستکاري شود و «ژندرماني» به عنوان تنها راهحل درمان برخي بيماريها، به خوبي از طرف همه مجامع علميو مذهبي پذيرفته شده است. در مورد دليل سوم نيز بايد گفت هماکنون بسياري از آزمايشهاي علميروي نمونههاي انساني انجام ميشود و در صورت رعايت ضوابط و شروط خاص آن، اين موضوع نيز کاملا پذيرفتهشده و قابلقبول است. ترويج علم؛ ترويج اخلاق يکي از سخنرانان روز دوم کنگره، که هم از سوي محققان ايراني و هم از سوي مهمانان خارجي، با استقبال گرميمواجه شد، دکتر باقر لاريجاني، رئيس مرکز تحقيقات اخلاق پزشکي دانشگاه تهران بود. موضوع سخنراني ايشان، ملاحظات اخلاقي و ديني در پژوهشهاي مربوط به سلولهاي بنيادي بود. البته اين سخنراني، بيشتر يک چارچوب کلي از موضوع وپرسشهاي موجود در آن را طرح ميکرد تا اين که پاسخي به آنها بدهد؛ با اين حال، چند نکته مهم در آن وجود داشت که باعث شد حاضران در جلسه هم وارد بحث شوند و تجربيات خود را درباره آن مطرح کنند. يکي از اين نکات، تهيه دستورالعملهاي اخلاقي براي پژوهشها، به خصوص در حوزه پژوهشهاي زيستي و سلولهاي بنيادي بود. دکتر لاريجاني از راهاندازي کميتههايي در دانشگاهها خبر داد که قرار است ملاحظات اخلاقي پژوهشها را کنترل کنند. يکي از شرکتکنندگان در کنگره، دکتر مصطفي کاظم، اهل مصر و ساکن دانمارک، اشاره کرد که در مصر، صحبت از اخلاق در پژوهش بسيار ميشود، با اين حال يک دستورالعمل روشن و شفاف و از پيش تعيين شده براي رعايت آن وجود ندارد. در حالي که چنين دستورالعملي در دانمارک به وضوح هست و پژوهشگران ميدانند که چه خط قرمزهايي هست که بايد آنها را رعايت کنند. دکتر لاريجاني، از شکلگيري اصول کلي اخلاقي که بايد در پژوهشهاي پزشکي رعايت شود سخن گفت و وعده داد که چنين دستورالعملي، بر پايه اصول اخلاقي اسلام، در مرکز تحقيقات اخلاق پزشکي تهران درحال تدوين است. دکتر لاريجاني، تاکيد داشت که اين اصول اخلاقي وقتي ضمانت اجرا خواهد داشت که عموم مردم از اتفاقاتي که در حوزههاي جديد علمي، مثلا درباره سلولهاي بنيادي، ميافتد، باخبر باشند و آنها را درست بفهمند. ضمن اين که بايستي مردم را در جريان اصول و ضوابطي که براي پژوهشگران تعيين ميشود، قرار داد. به اين ترتيب محققان در آزمايشگاهها و مراکز تحقيقاتي، نگاه مردم را روي خود و فعاليتهايشان حس خواهند کرد و امکان سهلانگاري يا انحراف آنها از اين اصول، کمتر خواهد شد. آموزش به اضافه چالش دکتر مرقاتي خويي، از اعضاي هيأت رئيسه روز دوم و يکي از سخنرانان چالشبرانگيز اين بخش بود که حاضران در کريدورها و حين پذيرايي هم به دور ايشان حلقه زده بودند تا بتوانند سوالات و ابهامات خود را درباره موضوع پرچالش ايشان، يعني موضوع آموزش سلامت جنسي، مطرح کنند. دکتر عفتالسادات مرقاتي خويي، دکتراي سلامت جنسي از استراليا دارد و موضوع سخنرانياش «الگوي تفصيلي براي آموزش سلامت جنسي در ايران» بود. ايشان در اين سخنراني، ابتدا به زمينه نگرشهاي موجود در ايران درباره مسائل آميزشي و جنسيت اشاره کرد؛ به اين صورت که اگر روابط جنسي را به صورت يک هرم فرض کنيم، در قاعده آن يک خصوصيت مهم وجود دارد و آن اين که اين روابط بسيار «مردمحور» است. به گفته او، اکثريت زنان ايراني تصور ميکنند مردان محور و هدف اصلي رابطه زناشويي هستند و رضايت و احساس آنها در اين رابطه اصلا اهميتي ندارد. اين نگرش، باعث ميشود که آنها به نوعي خودشان خودشان را ناديده بگيرند. همچنين کمبود آموزشهاي مربوط به رفتارهاي جنسي، باعث ميشود نوجوانان يا جوانان نتوانند در اين باره محافظت لازم را از خود بکنند و به اين ترتيب در معرض سوءاستفادههاي جنسي قرار گيرند. دکتر مرقاتي براي آموزش سلامت جنسي، پيشنهاد يک مدل تکاملي را ميکند؛ مدلي که در آن در هر سن، متناسب با همان سن اطلاعاتي به کودک يا نوجوان داده شود تا او در دوران بلوغ با انبوهي از اطلاعات عجيب و تازه روبهرو نشود؛ به عنوان مثال مباحثي همچون شناخت بدن، لزوم محافظت از آن در برابر افراد ديگر و به خصوص افراد بيگانه، درک صحيح حريم خصوصي افراد و اين که بايد اين حريمها به درستي رعايت شود و مواردي مانند اين. مهمترين محور مدل پيشنهادي ايشان، اين بود که در هر پيشنهادي بايستي زمينههاي فرهنگي و اعتقادي آن جامعه خاص در نظر گرفته شود و نسخه پيشنهادي يک کشور، به هيچوجه قابل استفاده در ساير کشورها و جوامع نيست. به گفته ايشان، شکست برنامههاي آموزش جنسي در کشورهايي مانند آمريکا و استراليا، ناشي از همين نکته است؛ چرا که اين کشورها، جامعهاي چندفرهنگي دارند که در آن فرهنگهاي کاملا متفاوت در کنار هم زندگي ميکنند و نميتوان براي همه آنها نسخه واحدي پيچيد. دکتر مرقاتي، استفاده از زمينههاي ديني، مشورت و همفکري با مراجع ديني و مذهبي و نيز استفاده درست از انگارههاي مذهبي و فرهنگي مردم ايران را شرط موفقيت اينگونه برنامهها ميداند. اين سخنراني، با چالشهاي زيادي از سوي شرکتکنندگان، هم ايرانيها و هم خارجيها، روبهرو بود، که البته قابلانتظار بود. به نظر ميرسد طرح اين چالشها، پرسشها و نيز تجربيات گوناگون، لازمه رسيدن به پاسخهاي درست در اينباره باشد. پايان نمايشگاه ملل در دنياي امروز، لباس اکثر افراد از کشورهاي متفاوت شبيه به هم شده، اما باز هم ميتوان نمايندگان ملل مختلف را، با چهره و لهجهشان، به خوبي شناخت. اينجا تقريبا از همه جاي دنيا مهمان هست؛ از ژاپن و چين گرفته تا برزيل و مکزيک، اروپا و آمريکا. آنها را ميبيني كه در هر گوشه سالن کنار هم ايستادهاند، با هم بحث ميکنند، ميخندند و چاي و قهوه ميخورند؛ علم ميتواند دوستي ملتها را محکمتر کند. نكته آخر اينكه حضور نمايندگاني از 48 کشور جهان هم تاييدي بر بيتاثير بودن تحريمهاي بيمورد جهاني عليه ايران است. دکتر حميد گورابي، رئيس پژوهشکده رويان، تاکيد ميکند که دانش و دانشمند، مرز نميشناسد و به همه مردم جهان تعلق دارد:«در چنين فضايي است كه بخشنامههاي سياستمداران غربي در خصوص نپذيرفتن مقالات دانشمندان ايراني براي چاپ درمجلات علميبينالمللي بهيكباره با انتقاد جهاني روبهرو ميشود».
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: پرشین وی]
[مشاهده در: www.persianv.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 191]