واضح آرشیو وب فارسی:پرشین وی: بيماری - دكتر محمدعلي نيلفروش زاده: پوست ما اگرچه حساسترين عضو بدن ما نيست، اما ما نسبت به آن بيش از هر عضو ديگر حساسيم. خيليها هستند كه آنقدر كه به سلامت پوست خود اهميت ميدهند، به سلامت قلبشان توجه نميكنند. يكي از شايعترين مشكلات پوست، لكههاي تيرهرنگي است كه ممكن است آقايان يا خانمها را در هر سني گرفتار، نگران و حتي افسرده كند. دكتر محمد علي نيلفروش زاده، متخصص پوستو مو و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران در اين مقاله به ريشهيابي و بررسي علل و راههاي درمان اين معضل پرداختهاست: اگرچه رنگ طبيعي پوست به سه عامل هموگلوبين، كاروتنوئيد و پيگمان ملانين موجود در سلولهاي پوست بستگي دارد، اما عامل سوم، عامل اصلي تعيين كننده رنگ پوست است و اختلافات نژادي و جغرافيايي در رنگ پوست مربوط به اين رنگدانه است. تغييرات رنگ پوست در افراد هم به دو صورت است؛ يا تغيير رنگ ذاتي پوست است كه ناشي از تغيير ميزاني از پيگمانتاسيون ملانين است كه به صورت ژنتيكي تعيين شده و در غياب هرگونه تماس با نورخورشيد يا تاثيرات ديگر وجود دارد؛ يا تغيير رنگ اكتسابي است كه در نتيجه تماس با نور آفتاب ايجاد ميشود. سلولهاي حاوي رنگدانههاي پوست در نقاط مختلف بدن تراكم متفاوتي دارند ولي بيشتر در صورت وبعضي نواحي ديگر ديده شده و تعداد آنها در نقاط در معرض نور 2 برابر نقاط پوشيده است. عمل اصلي ملانين در انسان حفاظت از لايههاي تحتاني پوست عليه نور خورشيد و جذب سلولهاي تخريب شده است. البته نظر عموم درباره پيگمانتاسيون پوست يكسان نيست؛ مثلا بيماري پيسي در بين مردم اسكانديناوي چندان مورد توجه نيست در حاليكه اين بيماري نزد هنديها و سياهپوستان نشانه ناخوشايندي است. اگر چه تشخيص نقصان رنگدانه در پوست كسانيكه پوست بدنشان روشن است تا حدودي مشكل است ولي عكس آن صادق نيست و تشخيص پيگمانتاسيون هر قدر هم پوست تيره باشد، باز قابل شناسايي است. بعلاوه رابطهاي مابين پيگمانتاسيون پوست و نزديكي به خط استوا وجود دارد. پررنگي يا سياه بودن پوست ممكن است در مواردي مفيد نباشد. مثلا سياهپوستان 30 درصد بيشتر از سفيدپوستان از آفتاب گرما دريافت كرده و اين گرما با تعريق بيشتر خنثي ميشود در حالي كه در آب و هواي سرد، پوستهاي روشن گرماي كمتري از طريق تابش از دست ميدهند. عيب ديگر پيگمانتاسيون يا پر رنگي پوست ممانعت از ساخت ويتامين D است. به طوري كه در نواحي فقيرنشين اطفال سياه پوست بيشتر از سفيدها مستعد به ريكتز(راشيتيسم) يا كمبود ويتامين D هستند. البته با توجه به اين واقعيت كه در سياه پوستان مقاومت بيشتري نسبت به مالاريا، بيماريهاي انگلي و بيماريهاي عفوني علي رغم اشعه آفتاب شديد و سوء تغذيه وجود دارد، به نظر ميرسد تيرگي پوست يك پديده ثانوي در ازدياد ذاتي ايمني طبيعي در آنها است. تغييرات رنگ پوست باعث ايجاد مشكلات روحي و اجتماعي در افراد شده و به خصوص در كساني كه به دليل نوع شغل خود تماس چهره به چهره و مستمر دارند ميتواند موجب افسردگي يا تاثيرگذاري بر فعاليت فرد شود. از اين رو شناخت علل اين اختلالات رنگدانهاي و درمان صحيح آنها بسيار مهم است و گاه درمانهاي ناصحيح ميتواند مشكل بيمار را زيادتر كند. پررنگ يا كمرنگ؟ تغييرات رنگ پوست به دو صورت است: يكي پر رنگي يا لك تيره صورت و دوم كم رنگي يا سفيد شدن صورت. در لكهاي تيره پوست افزايش در پيگمان ملانين يا افزايش سلولهاي رنگدانهساز ديده ميشود. عوامل مختلفي ميتوانند روي ميزان و كيفيت رنگدانهها و سلولهاي رنگدانهساز تاثير گذاشته و باعث تغيير رنگ پوست و ايجاد لكهاي تيره صورت شوند كه عبارتند از: بيماريها و اختلالات ارثي و ژنتيكي، بيماريهاي سوخت و ساز سلولي، بيماريهاي هورموني، بيماريهاي التهابي، عفونتهاي موضعي پوست،عوامل شيميايي، داروها، علل تغذيهاي شامل كمبود ويتامينها، سوء تغذيه و بالاخره بدخيميهاي پوستي. افزايش رنگ پوست همچنين ممكن است به علت هورمونال باشد همانند حاملگي و يا در بعضي بيماريها مثل ملاسما و آديسون كه در اثر هر دو عامل يعني تداخل بين عوامل هورمونال و نور آفتاب بوجود ميآيد. در موقع تماس با نور آفتاب دو نوع تيرگي پوست در انسان اتفاق ميافتد: تيرگي فوري پوست كه بيشتر در افراد سبزه بوجود آمده و موقتي است و همانگونه كه بسرعت ايجاد ميشود به زودي هم ناپديد ميشود؛ افزايش تيرگي پوست متعاقب قرمزي پوست كه 48 تا 72 ساعت پس از در معرض نور آفتاب قرار گرفتن به وجود ميآيد. بد نيست بدانيد بسته به واكنش پوست به نور آفتاب شش نوع پوست وجود دارد. پوست نوع يك و دو مربوط به نژاد اروپايي است كه پوست بسيار روشن و چشمهاي آبي بوده و اين افراد در مقابل آفتاب به هيچ وجه برنزه نميشوند و پوست سوختگي سريع پيدا ميكنند. پوست نوع سوم و چهارم، افراد سبزه و آسيايي هستند كه در مقابل آفتاب برنزه شده و سوختگي كم يا متوسط است و پوست نوع پنجم و ششم به طور عميق پيگمانته و معمولا در مقابل آفتاب مقاوم هستند. حاملگي؛ عامل ايجاد لك صورت ملاسما يا لك ناشي از حاملگي، يكي از شايعترين علل ايجاد لك صورت است و اغلب در خانمهاي مراجعهكننده براي درمان لك صورت ديده ميشود. يك لك اكتسابي قهوهاي رنگ صورت است كه به صورت آهسته و قرينه به وجود ميآيد. علت اصلي ملاسما مشخص نيست ولي در بيشتر موارد ارتباط واضحي با فعاليت هورموني فرد دارد چون اين لك بيشتر در بارداري و با مصرف قرصهاي جلوگيري از بارداري ديده ميشود. اما بايد بدانيد كه اين لك در خانمهاي مجرد و حتي به ندرت در مردان نيز ميتواند ديده شود. ساير علل آن استفاده از داروهاي حساس كننده به نور آفتاب و اختلال فعاليت تيروئيد يا تخمدان است. اين لكها بيشتر درگونهها، پيشاني و چانه ديده ميشود و در سبزهها مشخصتر است. تيرگي يا لك پوست معمولا پس از زايمان ناپديد ميشود، اما ممكن است براي ماهها يا سالها باقي بماند. اين نوع لك صورت ممكن است بدون علت مشخص يا به صورت فاميليال مخصوصاً در افرادي كه در تماس با نور آفتاب خفيف تيره ميشوند، ديده شود. دو عامل مهم در ايجاد ملاسما، ژنتيك و تغييرات هورموني در تركيب با اشعه ماوراء بنفش هستند. درمان لك جهت سرعت بخشيدن به روند بهبودي، لايه برداري خفيف با كمك پيلينگهاي شيميايي سطحي انجام ميشود. با اين روش فعاليت رنگدانهسازي با كمك تركيبات بي رنگ كننده كاهش يافته و ترميم پوست سريعتر ميشود، كه اين روش مطمئن تر و مؤثرتر است. از جمله تركيبات بيرنگكننده، هيدروكينون است كه در تركيب با كرمهاي لايه برداري مثل ترتينوئين ميتواند مؤثر باشد. درمان ليزر خصوصا در موارد ملاسماي نوع اپيدرمال استفاده شده ولي عود بلافاصله پس از قطع درمان معمولا اتفاق ميافتد. نقش ليزر در درمان ملاسما تا كنون به اثبات نرسيده است. جلوگيري از تماس با نور آفتاب بهترين عامل در درمان ملاسماست و اين مهم با استفاده از كرمهاي ضد آفتاب امكان پذير است. كك و مك بيخطر اين مشكل كه بيشتر در افراد با پوست روشن، موهاي قرمز يا بلوند و چشمان آبي ديده ميشود و از سن 5 سالگي شروع ميشود، بصورت لكهاي كوچك قهوهاي روشن در مناطق باز بدن مثل صورت، شانه و پشت افراد ديده ميشود. در تابستان، تعداد، اندازه و عمق كك و مك افزايش مييابد و در زمستان، كوچكتر، روشنتر و كمتعدادتر ميشود. اين نوع پيگمانتاسيون ممكن است از نظر زيبايي آزار دهنده باشد ولي خطري ندارد. در افراد مبتلا به اين اختلال، شيوع خالهاي بدن افزايش مييابد و كك و مكهايي كه در سنين پايين شروع شده و در زمستانها هم باقي ميماند و يا كك و مكهايي كه در محلهاي غيرمرتبط با اشعه آفتاب ديده ميشود، بايستي حتما توسط پزشك بررسي گردد. كك و مك به ندرت نياز به درمان دارد، ولي جهت درمان ميتوان از ليزر استفاده كرد. تركيبات موضعي مثل رتينوئيك اسيد هم ميتواند در دراز مدت مؤثر باشد. در مواردي كه درمان موضعي سودمند نباشد، ليزر كاربرد درماني دارد. لكهاي پيري يا لنتيگو اين لكها در اثر تماس حاد يا مزمن با نور آفتاب و افزايش سن بوجود ميآيد. لكهاي قهوه اي رنگ مسطح به اندازه يك سانتي متر يا بيشتر كه روي صورت و پشت دستها در سنين 30-40 سالگي شروع ميشود و با افزايش سن، گسترده تر، پررنگ تر و با تعداد زيادتر نمايان ميشوند. اين ضايعات هر چند در نمونهبرداري تغييرات بدخيمي ندارند ولي ميتوانند در سالهاي بعد تبديل به ضايعات بد خيم شوند لذا بايستي درمان شوند. كرايوسرجري درمان سادهاي براي لنتيگوهاي منفرد است كه اين عمل غالبا موفقيت آميز است. بعلاوه ليزر هم در درمان انواع مختلف لنتيگومؤثر است. لكهاي ناشي از سوء تغذيه و داروها اين لكها در اثر كمبود ويتامين12 B اتفاق افتاده در نژادهاي با پوست تيره شايعتر است. اين لكها در كمبود ويتامين A هم ديده ميشوند. همچنين در كمبود اسيد فوليك، كمبود اسيد اسكوربيك و در انواع كم خونيها نيز لكهاي مشابه ديده ميشود. بعضي داروها سبب تغيير رنگ در پوست ميشود كه ممكن است بصورت افزايش رنگدانه ملانين باشد: مصرف قرصهاي ضد بارداري ايجاد ملاسما ميكند؛ داروهاي ضد مالاريا باعث رنگدانه قهوهاي يا آبي تيره ميشود كه خصوصا در صورت و سقف كام ميشود؛ كلرپرومازين باعث ايجاد رنگدانه قهوهاي يا آبي تيره در مناطق در معرض نور و همينطور باعث حساسيت به نور و رنگدانههايي در قرينه يا لنز چشم شود؛ داروهاي شيمي درماني تغييرات رنگدانهاي ايجاد ميكند؛ سيكلوفسفامايد ميتواند باعث تغييرات رنگ ناخن و دندان شود؛ متوتروكسات ايجاد رنگدانه در مو، داروي طلا ايجاد رنگدانه آبي- خاكستري در مناطق در معرض نور ميشود؛ بعلاوه مصرف طولاني مدت مانيوسايكلين در درمان جوش و غرور جواني در نواحي جوشهاي ملتهب و قرمز نيز باعث تيرگي پوست ميشود. لك هاي پس از التهاب پوست و بيماريها اين نوع لك پس از التهابهاي پوستي در اثر بيماريهايي مثل ليكن پلان، لوپوس اريتماتو يا بعد از سوختگي پوست در اثر آفتاب سوختگي يا سوختگي خفيف با عوامل ديگر، جوش غرور جواني دستكاري شده، سائيدن پوست براي برطرف كردن اسكار و فرو رفتگي پوست در همان محل ايجاد مي شود. اين لكها كه در نژادهاي تيره و افراد سبزه شايعتر است ودر هر سني قابل رؤيت است، بيشتر در نواحي باز بدن مثل صورت رخ ميدهد. موارد ديگر مانند آسيب پوست يا ضربه به پوست، كشيدن كيسه و ليف زبر در حمام بطور شديد و يا مالش پوست رانها روي يكديگر در افراد چاق هم ميتواند باعث ايجاد لك در همان محل شود. درمان تيرگي پس از التهاب مشكل و طولاني است و براي حصول نتايج مورد قبول 12-6 ماه وقت لازم است. استفاده روزانه از ضد آفتابهاي با طيف وسيع بخش مهم درمان است. انواع متفاوتي از كرمهاي موضعي در درمان تيرگي پس از التهاب استفاده ميشود. استفاده از پيلينگهاي شيميايي هم در بدست آوردن نتايج عالي مؤثر است. ساير درمانها شامل استفاده از تري كلرواستيك اسيد و كرايوتراپي سطحي با نيتروژن مايع است كه البته در افراد با پوست تيره به دليل احتمال ايجاد اسكار بهتر است انجام نشود. نكته ديگر اينكه افزايش رنگدانه در طيف وسيعي از بيماريها ديده ميشود
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: پرشین وی]
[مشاهده در: www.persianv.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 548]