زخم‌هاي چركين زباله بر پيكر جنگل‌هاي شمال، تهديدي كه بايد جدي گرفت

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: جنگل هاي شمال به دليل سودجويي برخي افراد تاكنون از تخريب و دستبرد در امان نمانده و انتخاب جنگل به عنوان جايگاه زباله هاي شهري نيز به گفته كارشناسان خسارت جبران ناپذيري را بر پيكره اين منابع وارد كرده است. جمعيت هشت ميليون نفري و رو به افزايش استان‌هاي گيلان و مازندران و گلستان و ورود انبوه گردشگران به اين مناطق از يك طرف و كمبود زمين و فاصله كم دريا و جنگل از طرف ديگر، سامان‌دهي امور شهري، از جمله دفع بهداشتي زباله را به يكي از مشكلات بغرنج اين استان‌ها تبديل كرده است. طبق آمار رسمي هم اكنون 42 واحد بزرگ دفع زباله به وسعت 300 هكتار درجنگل‌هاي شمال وجود دارد كه روزانه به طور متوسط حدود 2000 تن زباله در آن انباشته مي‌شود. از اين 42 واحد دفع زباله، 28 مركز در جنگل و ‎ 11مركز در مناطق تالابي و سه مركز در مرتع قرار دارد. اين مراكز دفع زباله در واقع قطعه زمين‌هاي بزرگي است كه دورش ديوار كشيده شده است و زباله‌ها در آن ريخته و با لودر و بولدوزر جابه‌جا مي‌شود. در بعضي كشورها زباله‌ها را در معادن متروكه زغال سنگ در زيرزمين دفن مي‌كنند ولي آنچه در شمال كشور رخ مي دهد، دفع زباله در بالاي كوه و وسط جنگل است. از طرف ديگر ساخت كارخانه‌هاي كمپوست و زباله‌سوزي نيز كند پيش مي‌رود و بعيد به نظر مي‌رسد معضل انباشت زباله در جنگل به اين زودي حل شود. به گفته كارشناسان، دفع زباله در جنگل باعث تخريب جنگل و آلودگي خاك و آب مي‌شود، بخصوص آنكه برخي مواد، نظير جيوه موجود در بعضي باتري‌ها، آلايندگي شديدي دارد و نفوذ شيرابه زباله در خاك جنگل، تبعات درازمدتي خواهد داشت. اين كارشناسان مي گويند هر تن زباله به طور ميانگين 500 تا 600 ليتر شيرابه و 400 مترمكعب گاز گلخانه‌اي توليد مي‌كند. مي‌توان گفت نفوذ شيرابه‌هاي ناشي از زباله به سفره‌هاي آب زيرزميني كه آب آشاميدني شهروندان را تأمين مي‌كند، خطرناك‌تر از فاضلاب است. به طور دقيق و علمي معلوم نيست انباشت چندين ساله زباله در جنگل‌هاي شمال، چه پيامدهايي داشته زيرا پژوهش‌هاي كمي در اين زمينه صورت گرفته، با اين حال خشك شدن برخي درختان اطراف محل دفع زباله و اطمينان از نفوذ شيرابه زباله به درون خاك و سفره‌هاي آب زيرزميني، تصويري نگران‌كننده از وضع موجود ترسيم مي‌كند. عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد چالوس كه تحقيقي در همين زمينه انجام داده است به ايرنا مي‌گويد : انباشت زباله در جنگل باعث افزايش عناصر سنگين مانند سرب، كادميم، سلنيم، روي و آرسنيك مي‌شود. توفيق احمدي مي‌افزايد: همچنين ديگر تركيبات آلاينده كه هم خاك و هم آب‌هاي زيرزميني را آلوده مي‌كند در خاك وارد ‌شده و موجب سمي شدن بخش كنترل رطوبتي خاك مي‌ شود. اين خاك‌ شناس درباره تاثير نفود شيرابه زباله در خاك جنگل بيان داشت: بعضي درختان مثل ممرز خيلي حساس‌هستند و سريع خشك مي‌شوند و در محل‌هاي انباشت زباله، درختان ممرز خشك شده به وفور ديده مي‌شود ولي بلوط تا حدي مقاوم است. احمدي تاكيد ‌كرد : شيرابه زباله اغلب، ميزان اسيديته خاك را تغيير مي‌دهد كه شدت آن بستگي به نوع زباله دارد و بر روي ميكرو ارگانيسم‌هاي خاك نيز تاثير منفي مي‌گذارد. استاديار دانشگاه آزاد اسلامي واحد چالوس مي‌گويد: پلاستيك‌ها تجزيه ناپذيرند و به طبيعت بر نمي‌گردند و صدها سال در خاك باقي خواهند ماند. احمدي درباره عمق نفوذ شيرابه اظهار ‌داشت : عمق نفوذ بستگي به بافت خاك دارد و هر چه خاك سنگين‌تر باشد نفوذ شيرابه كمتر است، ضمن آن‌كه هر چه شيب تندتر باشد، نفوذ بيشتر و سريع‌تر مي‌شود. وي با ذكر اين‌كه يكي از عوارض انباشت زباله در جنگل، افزايش جمعيت حشرات و بروز آلودگي در محيط زيست است ، گفت : جانوراني نظير گوزن ، آهو و شغال ممكن است از زباله تغذيه كنند كه نتيجه آن تجمع مواد سمي در كبد جانور است كه احتمال دارد جانوران نادر در خطر انقراض قرار گيرند. براساس آمارها، ميزان توليد زباله در كشور 18ميليون تن در سال است و ايران با توليد روزانه حدود 700 گرم سرانه توليد زباله در رديف كشورهاي اول جهان است. ميزان توليد زباله در جهان براي هر نفر حدود 300 تا 400 گرم برآورد مي‌شود و اين يعني ميانگين توليد زباله در ايران دو برابر متوسط جهاني است. در استان مازندران روزانه بيش از 753 هزار ليتر شيرابه توليدي ناشي از زباله ها بوجود مي ايد. در استان گيلان نيز به ازاي هر تن زباله تر 500 ليتر شيرابه توليد مي‌شود كه با احتساب توليد روزانه بيش از 900 تن زباله در روستاهاي اين استان و يك هزار و 500 تن زباله در شهرها مي‌توان تصور كرد كه چه خطري محيط‌ زيست را تهديد مي‌كند. نزديكي محل انباشت زباله به شهرها نيز از ديگر مسايلي است كه محيط زيست شهري را آلوده و احتمال بيماري‌هاي مختلف را بيشتر مي‌كند. مركز دفع زباله شهرستان چالوس به مساحت هفت هكتار در هشت كيلومتري اين شهر قرار دارد و محل انباشت زباله شهرستان نوشهر با مساحت 5/6 هكتار در چهار كيلومتري اين شهر واقع است و بخصوص در فصل تابستان، بوي زباله ساكنان حاشيه شهرها را آزار مي‌دهد. حسين عمويي سرپرست اداره حفاظت محيط زيست نوشهر و چالوس مي‌گويد : وضعيت دفع زباله اين منطقه در حالت بحران قرار دارد و در اين دو شهرستان روزانه 100 تن زباله به محل‌هاي انباشت منتقل مي‌شود. وي با تاكيد بر اين‌كه پيشرفت صنعت باعث افزايش توليد زباله شده است، ادامه ‌داد: زماني بود كه در روستاها زباله توليد نمي‌شد و يا اگر توليد مي‌شد به مصرف دام و طيور مي‌رسيد ولي اكنون روستاييان نيز از توليد كنندگان زباله‌ محسوب مي‌شوند. عمويي در گفت و گو با ايرنا افزود : آنچه اكنون در شمال كشور انجام مي‌شود فقط تلنبار زباله در جنگل است نه دفع بهداشتي و به توصيه‌ها و راه حل‌هاي ادارات محيط زيست هم كمتر توجه مي‌شود. وي تصريح مي‌كند : البته به تذكرات ما براي اصلاح روش حمل زباله و انتقال آن به مراكز انباشت تا حدي عمل شد و مسيرهاي حمل زباله وصع بهتري يافته است و كمتر از قبل باعث انتشار آلودگي مي‌شود. سرپرست اداره حفاظت محيط زيست نوشهر و چالوس يادآور ‌شد : هم اكنون در حدود 70 درصد زباله‌ها را ظروف يك بار مصرف تشكيل مي‌دهد و لازم است ظروف يك بار مصرف بتدريج حذف و به جاي آن از ظروف بازيافت‌پذير و ساخته شده از الياف گياهي استفاده شود. به گفته صاحب‌ نظران، بررسي‌ها نشان مي‌دهد حدود 80 درصد زباله‌هاي استان‌هاي شمالي، شامل مواد فسادپذير است كه با رونق گرفتن صنعت كمپوست‌سازي، مي‌توان به خوبي از آن بهره گرفت. كاغذ، پلاستيك، آهن و شيشه در مجموع ‎ 17درصد زباله‌هاي توليدي را تشكيل مي‌دهد كه با تفكيك زباله از مبدا، ضمن كاهش توليد زباله، صنعت بازيافت نيز زمينه رشد مي‌يابد. در زمينه تفكيك زباله در كشور كار زيادي انجام نشده و فقط 8 درصد زباله‌هاي شهري بازيافت و بقيه نيز به صورت غير بهداشتي دفع مي‌شود. شهرداري‌ها مي‌گويند كه از اين كار ناراضي‌اند ولي هيچ جاي ديگري را براي دفع زباله نمي‌يابند و چاره‌اي ندارند. بنابراين بهترين راه در وضع فعلي، كاهش زباله توليدي از يك طرف و دفع و دفن بهداشتي و علمي زباله از طرف ديگر است. مراكز انباشت زباله كه اغلب در بهترين مناطق جنگلي قرار دارند، نه تنها به اندازه مساحت خود، خاك جنگل را آلوده مي‌كنند بلكه توان رويش زمين‌هاي اطراف نيز بر اثر نفوذ شيرابه كم مي‌شود. بنابراين حتي در صورت توقف انباشت زباله در جنگل، احياي اين مناطق و جنگل‌كاري در آن، كاري دشوار و ظريف است. محمدعلي هدايتي مديركل سابق دفتر جنگل‌كاري و پارك‌هاي جنگلي سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور ‌گفت: نخستين گام آن است كه پاكسازي انجام شود و شيشه و فلز و پلاستيك از آن خارج گردد. وي در گفت و گو با ايرنا ‌افزود : در بعضي از مراكز انباشت زباله، فعاليت لودر و بولدوزر به گونه‌اي بوده است كه خاك به طور كامل كنار رفته و سنگ بستر نمايان شده و به رويشگاه آسيب جدي وارد شده است. هدايتي تاكيد مي ‌كند : مكان هاي انباشت زباله اغلب داراي خاك اسيدي هستند؛ بنابراين در جنگل‌كاري بايد از گونه‌هاي مقاوم به خاك اسيدي استفاده كرد. وي يادآور مي‌شود : اگر آسيب‌ديدگي خاك جنگل زياد نباشد از گونه‌هاي معمولي مانند توسكا و افرا مي‌توان استفاده كرد و نمونه موفق آن در ساري با درخت توسكا انجام شد ولي اگر نتوانستيم از اين گونه‌ها استفاده كنيم و خشك شدند بايد سوزني‌برگ كاشته شود. هدايتي تصريح ‌كرد : در بعضي از مناطق كه عمليات احيا انجام شد فقط سرو نقره‌اي كه گونه‌اي سوزني‌برگ و مقاوم است توان رويش پيدا كرد. مديركل سابق دفتر جنگل‌كاري و پارك‌هاي جنگلي سازمان جنگل‌ها درباره امكان تعويض خاك مراكز انباشت زباله با خاك سالم تصريح كرد : اين كار بسيار پرهزينه است و براي ده هكتار، 100 هزار متر مكعب خاك نياز است و از نظر زيست محيطي نيز كار درستي محسوب نمي‌شود، چون به هر حال بايد اين خاك را از جايي فراهم كنيم و منطقه‌اي ديگر تخريب مي‌شود. هدايتي ‌بيان داشت : بازگشت مراكز انباشت زباله به جنگل سال‌ها طول مي‌كشد زيرا در ابتدا بايد خاك اصلاح شود و پس از اصلاح خاك، زمينه براي رويش گياهان مختلف فراهم مي‌شود. در گذشته، مديريتي در موضوع پسماند نبود و قانوني براي موظف كردن شهرداري‌ها وجود نداشت. قانون مربوط به پسماند در سال 1383 در مجلس شوراي اسلامي تصويب شد. با اين حال سرعت اقدامات براي حل اين معضل، كم است و بيم آن مي‌رود انباشت زباله در جنگل‌هاي شمال به قدري گسترش يابد كه عرصه‌هاي وسيعي از خاك جنگل بر اثر آلاينده‌هاي مختلف، توان رويش را از دست بدهد. در جنگل هاي 9/1 ميليون هكتاري شمال 211 گونه درختچه اي و 90 گونه درختي وجود دارد.ك/4. 621/1234/506

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 133]