شايد فردا نتوان همين خاطرات را بازگفت

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: اندكي بعد، پله هاي سنگي روبه حياط دربرابرم بود.اين سرا،خانه خاطراتم بود. خانه اي كه مادربزرگم در آن عطراميد مي افشاند.از پنجره مشبك رو به كوچه خانه را پيداكرده بودم. روي اولين پله ايستادم.خبري از ابهت پنجره هاي چوبي با شيشه هاي سبز، قرمز و آبي نبود.باغچه ها ، هيچ اثري از باغچه هايي كه هميشه پدربزرگ دورآنها راه مي رفت و گل هاي خشكيده شمعداني و لاله عباسي را مي چيد، نبود. فقط چند درخت خرمالو و نارنج قديمي از آن باغچه هاي باصفا به جا مانده بود.حوض سنگي و بزرگ حياط ، به انباري از صندوق هاي شكسته و آهن هاي فرسوده تبديل شده است. زيرزمين ها و سردابه ها كه تابستان ها درآنها فرش پهن بود و خنكاي لذتبخش آن تا عمق وجودمان نفوذ مي كرد، شاه نشين، ارسي و پنجدري همه از ابهت افتاده بودند . ازپنجره هاي باز شاه نشين، بخاري گچبري شده كه از گل و بلبل پربود و قشنگ ترين لحظه ها را به ياد مي آورد، ديگر خبري نبود و صاحبان بي ذوق امروزش طاقچه هارا خراب كرده بودند، گل و بلبل ها از آنجا فراري شده بودند. سقف شاه نشين كه با نقاشي هاي بي نظير شكارگاه بهرام و شكارهايش پر بود، مخروبه بود و آثاري از نقاشي در آن ديده نمي شد. از مطبخ كنار حياط كه با اجاق هاي سنگي، خاطره ميهماني هاي باصفا ، بوي برنج و بوي معطر خورشت سبزي را در ذهنم تداعي مي كند، خبري نيست. به خود آمدم. زن افغان، نگاه خيره اش را برچهره ام افكنده بود.در اين خانه كه پيش از اين ساكنانش يكرنگ و صميمي در كنار هم زندگي مي كردند، اينك بيش از 10 خانواده افغان زندگي مي كنند. از سرپله بيرون آمدم، خاطرات را در صندوقچه دل به امانت نگه مي دارم و قفلي بر آن مي زنم ، در اين كوچه، دوران بچگي ام را جاي گذاشته ام اما رهگذري آشنا نمي بينم. در كوچه، آرامگاه سيبويه اديب و دانشمند ايراني كه صرف و نحو زبان عربي را سامان داد ، روبه رويم بود. روبه روي مسجد سياووشان در برابر آرامگاه سيبويه ايستادم و خاطراتم را مرور كردم. اين كوچه ها و اين مسجد، سال 1350 به كلاس اول رفته بودم، مادربزرگ چادر سفيد باگل هاي ريز را روي سرم انداخت و براي نمازظهر مرا به اين مسجد آورد و من روي آجرهاي حياط با دست خيس نوشتم خدايا مادربزرگ را سلامت نگه دار. درعمق خاطراتم پرسه مي زدم كه ديدم دستي شانه ام را تكان مي دهد، پيرزني بود، پرسيد : غريبه اي؟ تا بخواهم بگويم نه غريبه و نه آشنا، گفت : اينجا محل خوبي نيست، اينجا نايست. كوچه هنوز راه را بر روي ماشين ها بسته است و اجازه عبور به هيچ ماشين سواري نمي دهد ، كوچه حرمت خود را حفظ كرده است. به جلو خانه حاج آقا سمتي مي رسم،نمونه تالارآيينه كاري آن رافقط در تصويربرخي كاخ ها ديده بودم ، از در باز و رهروان بي اعتنايش پيداست كه از آن هم اثري نيست. در گوشه و كنار دالان تاريكي كه انتهايش خانه زبرجد بود، چند نفر در حال تزريق افيون بودند كه متوجه حرف پيرزن شدم كه گفته بود اينجا نايست. با اين حال و روز، از گشتن در محله قديمي و نقب خاطرات صرفنظر كردم و بر بي تفاوتي ها افسوس خوردم و بر صفحه سفيد كاغذم نوشتم: يادتان بخير. به سراغ مسوولان و صاحبنظران رفتم اما باز هم حرف هاي هميشگي، نويدهايي نوشته شده بر دل كاغذ. رييس دانشكده هنرو معماري دانشگاه شيراز گفت: بافت تاريخي ، فرهنگي شهر شيراز ثمره قرن ها تجربه است و تقويم خاطرات فرهنگي و تاريخي شهر به حساب مي آيد. دكتر علي سلطاني معتقد است:مالكيت اين بافت مربوط به فرد يا گروه خاصي نيست بلكه متعلق به ملت است و هويت اصلي شهر به حساب مي آيد.پيدايش فضاي باارزش تاريخي تصادفي نيست بلكه حاصل مناسبات اجتماعي و تاريخي هر دوره است كه مجموعه اي از شرايط اجتماعي ، اقتصادي و فرهنگي در پيدايش آنها دخيل بوده است. وي در گفت و گو با ايرنا افزود: بافت تاريخي و فرهنگي بايد با همت مردم و مسوولان دست اندركار حفظ شود تا براي آيندگان آثاري از گذشتگان ما به جاي بماند. يكي از استادان دانشگاه شيراز گفت: تا دو دهه قبل 187 خانه باستاني در بافت قديم شيراز وجود داشت كه چهار واحد از دوران زنديه و بقيه از دوره قاجاريه به جاي مانده بودند. دكتر جمشيد صداقت كيش اظهار داشت: با ايجاد خيابان بين الحرمين تعدادي از اين خانه ها از بين رفت و خراب شد. اين تاريخ پژوه از فرهنگ حاكم بر انديشه ها گله مند است.او گفت: متاسفانه فرهنگ تخريب بر فرهنگ توليد و نگهداري ارجح است.به عنوان مثال در انگلستان خانه مربوط به 500 سال پيش با شكل ظاهري خود حفظ شده ، كليه امكانات جديد را در آن ايجاد كرده اند و مردم در آن زندگي مي كنند . شهر شيراز با چنين دور نماي تاريخي و قدمت، هيچ اثري از خانه هاي دوره هاي قبل در آن بجاي نمانده و حتي از دوران صفويه هم كه نزديكتر است بنايي نداريم . اگر چه از 25 سال پيش شهرداري بافت قديم در شيراز بوجود آمد باز هم از تخريب ها جلوگيري نشده است . برخي از مكان ها به دليل اينكه محل تجمعي براي معتادان نباشد تخريب شده و خيلي از آثار بدين گونه از بين رفته است. دكتر صداقت كيش از يك همايش بين المللي نقل كرد كه در اين همايش يك مهندس ايراني كه سالهاست از ايران خارج شده، شركت داشت وقتي از شهر خود ديدن كرده بود با تاسف گفته بود شهر من خانه ها و مغازه هاي قديمي داشت، همه تخريب شده ، اين شهر، شهر من و شهر خاطراتم نيست. اين استاد گفت: فرهنگ تخريب بناهاي قديمي در همه شهرستان هاي فارس مشهود است و كسي حرمتي براي بافت قديم و بناهاي قديمي قائل نيست. اين مورخ افزود: در شهر فلورانس ايتاليا هنوز بافت قديمي به همان صورت گذشته حفظ شده است و جالب توجه اينكه تا 35 سال پيش شهردار فلورانس اجازه احداث فرودگاه در اين شهر را نمي داد، براي اينكه فضاي سنتي و قديمي آن حفظ شده باشد. صداقت كيش گفت: در بافت قديم شيراز ، در منطقه سردزك ، قبرستاني به نام باهليه وجود داشته كه در منابع تاريخي از آن بسيار ياد شده ، قبرستان كه ساختمان نبوده، اما نگهداري نشده است.حدود 50 سال پيش قبرستان باهليه تخريب شد و بر روي آن مدرسه ساخته اند.در حقيقت در اين فرهنگ تخريب نمي توان مقصر را شهرداري يا ديگري اعلام كرد بلكه همه مقصرند. وي بيان داشت: چند سال پيش روي امامزاده اي در بافت قديم كار تحقيقاتي داشتم ، متاسفانه سقف اين امامزاده تخريب شده بود و پاكبانهاي محل، فضاي اين امامزاده را به محل پاركينگ گاري هاي خود تبديل كرده بودند. در باستانشناسي دو تئوري وجود دارد كه بناي تاريخي بايد همان گونه كه هست نگهداري شود و اگر ديواري كج شده و احتمال فروريزي دارد بايد آن را مقاوم سازي كرد، دوم اينكه اگر بنايي را با مقاوم سازي نمي توان نگه داشت ، قسمتهاي تخريبي را از نو بنا كرد. قبرستان دارالسلام شيراز كه چندين امامزاده نيز در آن است در طول ساليان بخشهاي زيادي را از دست داده و بخشي كه مانده است نيز چندان مورد توجه نيست. اين استاد بازنشسته گفت: امسال انجمن معماران جوان كنگره اي را ترتيب داده بودند تا بافت قديم شيراز را نقشه كشي كنند ، نتايج اين گونه كنگره ها بايد در جايي ثبت و ضبط شود تا كارآيي لازم را داشته باشد. براي تهيه نقشه جامع بافت قديم بايد مورخان ، معماران شهرساز حضور داشته باشند تا بخشهايي كه در ساختمانهاي قديمي وجود داشته و براي معماران جوان ناآشناست ، ثبت گردد تا اگر نياز به بازسازي بود اين موارد حذف نشود. معماراني كه علاقه مند هستند بر روي بافت قديم كار كنند بايد با معماري سنتي و قديمي و اجزا آن آشنايي كامل داشته باشند و تجديد بناها بدون اطلاعات انجام نشود. شهردار منطقه تاريخي ، فرهنگي شيراز گفت: مشكلات و معضلات اجتماعي درون بافت قديم گريبان بافت تاريخي را گرفته، چندسالي است كه مسوولان بسيج شده اند تا مشكلات را كاهش دهند. محمد فاضل صارمي زاده افزود: ساكنين كنوني بافت تاريخي، مالكين اصلي ساختمانها نيستند و مالكان اصلي در نقاط ديگر شهر شيراز ساكن شده اند.جمعيت بافت تاريخي نامتعادل شده، مهاجرين روستايي ، شهرستاني و عمدتا افغان 90 درصد از ساكنين اين منطقه را تشكيل مي دهند.از سوي ديگر عمدتا افراد خلافكار در اين بافت ساكن شده اند و بيشترين كارهاي خلاف و جرم در اين منطقه رخ مي دهد. شهردار منطقه تاريخي فرهنگي شيراز گفت: اين اقشار براي بافت تاريخي كه شناسنامه هويتي شهر شيراز است هيچگونه دلسوزي ندارند، از سوي ديگر مالك اصلي بناها نيز به حساب نمي آيند تا آنها را در حفظ بافت مشاركت داد. صارمي زاده بيان كرد: در بافت قديم، قربانيان مواد مخدر زندگي مي كنند، فروش افيون و كارهاي ناهنجار وجود دارد و هيچ سرمايه گذاري رغبت به فعاليت در اين بافت ندارد.مشكلات اجتماعي، مسايلي را در بافت تاريخي بوجود آورده و مالكان اصلي بناها نيز از بازسازي و احداث بناهاي جديد در آن خودداري مي كنند. صارمي زاده گفت: افغان ها درست در قلب شهر شيراز منطقه اي كه به حرمت آن عنوان سومين حرم اهل بيت را به خود گرفته است، زندگي مي كنند ، مسوولان بايد براي اين معضل چاره انديشي كنند. شهردار بافت تاريخي ، فرهنگي شيراز در مورد ديگر مشكلات بافت قديم گفت: در سده هاي قبل در شيراز زلزله هاي مخربي رخ داده كه اثرات زيانباري بر روي اراضي شهر بويژه محدوده اي كه بافت قديم شهر شيراز در آن بنا شده برجاي گذاشته است.بناها و ساختمانهاي بافت قديم عمدتا بر روي ضايعات زلزله و تل خاك احداث شده و بدليل جذب آبهاي سطحي و نوع چاههاي فاضلاب فرسودگي بيشتري را متحمل شده است.ساختمانهاي موجود در بافت قديم عمدتا مخروبه به حساب مي آيند و مرمت آنها ارزشمند نيست بلكه بايد تخريب و دوباره سازي شوند. صارمي زاده اضافه كرد: دولت براي هر واحد مسكوني كه در بافت قديم دوباره سازي شود ، 200 ميليون ريال تسهيلات بانكي ، 10 ميليون ريال براي حمل ضايعات و وديعه مسكن در نظر گرفته است.همچنين شهرداري اين بناها را معاف از عوارض اعلام كرده و نقشه هاي آن نيز بايد به تاييد ميراث فرهنگي برسد. مشكل ديگر بناهاي جديد در بافت قديم ، قوانين دست و پاگيري است كه رغبت سرمايه گذاران را از بين برده است ، ارتفاع بناهاي جديد نبايد بيش از 5/7 متر باشد و سرمايه گذار حاضر نيست براي دو طبقه سرمايه گذاري كند. شركت عمران و بهسازي كه زير نظر مسكن و شهرسازي متولي ساخت و ساز در بافت قديم است ، نيز نتوانسته به دليل بالا بودن هزينه ها و نبود صرفه اقتصادي در اين بافت كاري انجام دهد. اين مسوول گفت: در سفر دوم رييس جمهوري (هفتم و هشتم ارديبهشت 88)به استان فارس مصوبات خوبي براي پيگيري حريم ميراث فرهنگي در بافت قديم اعلام شد كه بر لزوم بازنگري قوانين تاكيد كرده است.معابر و كوچه ها در بافت قديم بايد به شكل سابق خود باقي بماند و جاهايي كه براي خدمات رساني نياز است تعريض و بازسازي شود. همچنين 55 هكتار از اراضي اطراف شاهچراغ (ع) براي توسعه آن در نظر گرفته شده كه به تصويب شوراي عالي شهرسازي نيز رسيده است. شهردار بافت قديم از اقدامات انجام شده در اين منطقه گفت: كوچه هاي بافت تاريخي آسفالت و جدول گذاري شده و مشكل آب گرفتگي هاي سطحي از بين رفته و مناطقي كه گذر آثار تاريخي است بدنه سازي مناسب شده است.پياده روهاي بافت قديم به گونه اي مناسب و در شان بافت تاريخي بازسازي و مرمت شده است. اما صارمي زاده اين را هم گفت: تا مردم خودشان اقدام به بهسازي ، نوسازي و دوباره سازي بافت قديم نكنند ، اين بافت از شكل مخروبه و نامتعادلي كه دارد خارج نخواهد شد. معاون شركت عمران و مسكن سازان استان فارس در جمع مردم يكي از محلات شيرازگفت: بافت هاي فرسوده به دليل مشكلات گسترده زيست محيطي، كالبدي، اجتماعي و اقتصادي از تسهيلات و حمايت هاي خوب دولتي برخوردار هستند. مهندس سيد حميد اشرفي در جلسه آموزشي ساكنان محله هفت تنان شيراز اظهار داشت: شركت مادر تخصصي از سال 76 با تصدي دولتي به منظور ساماندهي بافت هاي فرسوده آغاز به كار كرد و تاكنون قدمهاي مؤثري را در جهت نوسازي و بهسازي بافت هاي فرسوده شهري برداشته است. وي شاخصه هاي بافت فرسوده را ريزدانگي (قطعات كمتر از 200 متر)، عرض معابر كمتر از شش متر و فرسودگي كالبدي بناها عنوان كرد و گفت: اين موارد به همراه درآمد كم ساكنان اين محلات و مهاجرت افراد بومي ساكن در محله باعث كم شدن انگيزه سرمايه گذاران براي سرمايه گذاري در بافت هاي فرسوده شده است. او افزود: اين عوامل باعث توجه بيشتر دولت به بافت هاي فرسوده شده و بسته هاي حمايتي را در اختيار ساكنان و مالكان گذاشته كه وام هاي 20 و 25 ميليون توماني يكي از اين گزينه ها است. وي ضمن تشويق مردم و ساكنان اين محلات به تجميع خانه هايشان ادامه داد: قطعات 100 متري حتي در صورت نوسازي دوبار در چند سال آينده تبديل به معضل خواهند شد اما مي توان با تجميع و استفاده از تسهيلات خاص تجميع كنندگان مانند وام وديعه مسكن كه ازسال آينده ابلاغ مي شود خانه هايي با متراژهاي مناسب ونوسازي شده داشت. امروز، بافت قديم شيراز مرور خاطراتمان را برايمان به ارمغان مي آورد ولي فردا شايد مجالي و مكاني نباشد تا بتوان همين خاطرات را بازگفت. ك/4 680 /675

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 455]