واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: برخوردهاي فرازميني-قسمت اولسنگ شگفت انگيزي که در پرو فرو افتادحدودا ظهر بود و آفتاب سوزان حاره اي بر دشت هاي سخت و ناهموار پرو مي تابيد. سکنه مناطق کارانکاس و دساگوئادرو به کار روزانه خود مشغول بودند که ناگهان متوجه نور درخشاني در آسمان شدند که به روشني خورشيد بود و از شمال شرقي آسمان به سوي سرحدات ساحلي پيش مي رفت. چند ثانيه بعد صداي مهيبي در سرتاسر دشت طنين انداز شد و زمين به لرزه درآمد.
اهالي روستا به سرعت خود را به سر صحنه برخورد رساندند و در کمال حيرت با گودالي بس عظيم که در خاک سرخ و صخره اي آن منطقه پديدار شده بود مواجه شدند؛ گودالي به عمق حدودا 2 متر و و عرض 13 متر. آبي که به درون گودل سرازير شده بود مي جوشيد و بخار مي شد و بوي بسيار بدي نيز از آن به مشام مي رسيد. در طي چند روز بعد از اين واقعه، ده ها نفر از کسانيکه به صحنه حادثه رفته و آن را مشاهده کرده بودند بيمار شدند و همين امر باعث شد تا خبر اين واقعه به سرعت در سراسر جهان بپيچد.براي زمين شناسان، ستاره شناسان و ديگر افرادي که به طور تخصصي بر روي برخورد اجرام فرازميني کار مي کنند، اين اصابت که در 15 سپتامبر 2007 به وقوع پيوست و منجر به ايجاد دهانه برخوردي شد واقعه اي بود که ممکن بود تنها يک بار در زندگي آنان اتفاق بيفتد. اما اين داستان و مسائل پيرامون آن از ابتدا گيچ کننده و باور نکردني مي نمود. گزارش هاي اوليه از صحنه واقعه متناقض بود و برخي از موارد با عقل جور در نمي آمد: مواردي از قبيل آب جوشان و بيماري اسرارآميز، بيشتر به مواد مرتبط با يوفو شباهت داشت تا يک برخورد حقيقي. واکنش اوليه اغلب پژوهشگران در رابطه با اين مسئله توام با شک و ترديد بود. اما در طول چند ماه بعد از برخورد، به واسطه افزايش شواهد دال بر وقوع يک برخورد شهاب سنگي، آرام آرام اين شک و ترديد ها جاي خود را به پذيرش داد. اين مرحله دقيقاً همان جايي بود که اسرار را بيشتر و عميق تر مي کرد. در ماه دسامبر "پيتر شولتز" از دانشگاه براون واقع در رود آيلند که يکي از متخصصان برخوردهاي شهاب سنگي است، به همراه تعداد ديگري از زمين شناسان از محل برخورد بازديد کردند. آنان نتيجه گرفتند که اندازه و ترکيب اين شهاب سنگ، بنيان مدل هاي پذيرفته شده کنوني را به لرزه در مي آورد. شولتز برآورد خود را از بررسي اين واقعه اين چنين بازگو مي کند: "برخورد کارانکاس نبايد اتفاق مي افتاد."
اين واقعه و تبعات آن، لزوم نگاه دوباره به اين مسئله را نمايان ساخت که کدام نوع از اجرام مي توانند تهديدي براي سطح زمين باشند؟ دو سال پيش، دستوري توسط کنکره آمريکا صادر شد که مبني بر آن سازمان فضايي ايالات متحده (ناسا) موظف به آغاز تحقيقي براي تعيين تمامي اجرام نزديک به زمين شد که بيش از 140 متر قطر دارند. در اين حکم، قطر اجرامي که بايد مورد بررسي قرار گيرند نسبت به گذشته که قطر بيش از يک کيلومتر را شامل مي شد، بسيار کاهش يافت. پيش از اين تصور مي شد که اين اجرام نمي توانند برخورد شديدي را در زمين ايجاد کنند، اما از آن زمان تا به امروز به طور مداوم بر اهميت اين پرسش که پيش تر مطرح شد، افزوده شده است. پژوهشگران تا کنون موفق به يافتن صدها جرم با قطرهاي مختلف شده اند که برخي از آنها تنها چند متر قطر دارند و به طور قطع در سال هاي پيش رو نيز ده ها هزار جرم ديگر از اين دست را خواهند يافت.دهانه هاي برخوردي بر روي زمين بسيار نادرند. زمين برخلاف ماه، مريخ و عطارد که سطوحي آبله رو دارند، تنها 190 اثر برخوردي تائيد شده را بر سطح خود دارد که البته بسياري از آنها بزرگ و بسيار قديمي اند. دليل اين امر نيز حرکت صفحات زمين و فرسايش است که باعث از بين رفتن آثار مربوط به دهانه هاي برخوردي شده است، و در ضمن، اين که عمده سطح زمين را آب فراگرفته است. علاوه بر اين نبايد نقش اساسي جو متراکم زمين را در اين ميان ناديده گرفت. در حالي که هر روز و به طور متناوب زمين آماج برخوردهاي اجرام آسماني است، اغلب اين اجرام پيش از آن که به سطح زمين برسند در جو مي سوزند (ميزان اين مواد در روز به حدود 100 تن مي رسد).در طول تاريخ بشري تعداد انگشت شماري از وقايع وجود دارند که مي توان آنان را در زمره برخوردهاي درون زميني شديد قرار داد (در قسمت بعد آنها را ذکر خواهيم کرد).
اگر بخواهيم به طور کلي در رابطه با شهاب سنگ هايي که به زمين برخورد کرده اند سخن بگوييم، مي توانيم آنان را به دو گروه عمده "کوندريتي" (که صخره اي و رگه رگه هستند) و "فلزي" تقسيم کنيم. هر يک از اين دو نوع در هنگام برخورد با زمين امضاي خود را پاي دهانه اي که ماحصل سفر سخت و طولاني آنها بوده است مي گذارند. تاکنون هيچ مورد تاييد شده اي از برخورد شهاب سنگ هاي کوندريتي با زمين گزار نشده است، که توانسته باشد دهانه نيز ايجاد کند. دليل اين امر نيز احتمالا آن است که اين اجرام شکننده تر از آن هستند که مقدار قابل توجهي از آنها به سطح زمين برسد تا امکان ايجاد دهانه اي برخوردي را پيدا کند. تصور بر اين است که تمامي دهانه هاي شناخته شده، توسط شهاب سنگ هايي تشکيل شده اند که حاوي نيکل و آهن بوده اند. اين اجرام نسبت به نوع ديگر نادرترند، اما پايداري شان بيشتر است.با اين اوصاف مي توان فهميد که چرا برخورد واقع شده در پرو تا اين حد موجب حيرت شده است. دليل اين امر آن است که شهاب سنگ فرو افتاده در پرو از نوع کوندريتي عادي بود ه است. فراتر از اين، هنگامي که در مي يابيم که پژوهشگران اندازه اين شهاب سنگ را بين 5/0 تا 2 متر تخمين زده اند، تعجب ما دوچندان خواهد شد. بر اساس مدل هاي برخوردي مرسوم، چنين جرمي بسيار کوچک تر از آن است که بتواند "جو زمين را پشت سر بگذارد. شولتز مي گويد: " اين شهاب سنگي شکننده بايد در هنگام ورود به جو زمين تکه تکه مي شد." در آن صورت زمين اطراف محل سقوط با تکه هاي سنگي تيرباران مي شد، اما هيچ بخشي از آن قدرت ايجاد حفره در زمين، حتي خيلي کوچک تر از دهانه اي 13 متري (که در اين برخورد ايجاد شده است) را نمي داشت. وي در ادامه مي افزايد: "اکنون زمان آن فرا رسيده است که ما مدل هاي موجود در رابطه با ورود اجرام شکننده به جو زمين را مورد بازنگري قرار دهيم. "به جز گروه شولتز زمين شناساني از پرو، بوليوي، اوروگوئه و کانادا نيز منطقه برخورد را مستقيماً مورد بررسي قرار داده اند و چندين کيلوگرم از شهاب سنگ پخش شده را جمع آوري کرده اند. (حتي چند تکه از اين شهاب سنگ در پايگاه فروش اينترنتي e-bay به معرض فروش گذاشته شده است!) اين برخورد تا به امروز بيش از آن که پاسخي براي سوالات بي جواب باشد، خود تبيدل به منبعي براي طرح سوالات تازه شده است. در ميان انبوهي از سوالات، آنچه بيش از همه ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است، آن است که اين شهاب سنگ چطور توانسته از جو زمين عبور کند. شولتز اين طور مي پندارد که احتمالا يک جرم شکننده در طي عبور از جو، شکل خود را طوري تغيير مي دهد که بتواند تاثير اصطکاک جو زمين بر روي خود را کاهش دهد.
اين معما مي تواند مفاهيمي اساسي در خود داشته باشد. "کلارک چپمن" از موسسه تحقيقاتي ساوث وست واقع در بولدر، ايالت کلرادو، که متخصص در زمينه برخوردهاي شهاب سنگي و دنباله داري است، مي گويد: "فرض کنيد جرمي کشف شده است که در 10 سال آينده به زمين خواهد رسيد. تفسير مرسوم آن است که هر جرمي که کمتر از 50 متر قطر داشته باشد، بي خطر است. حال اگر اخترشناسان پيش بيني کنند که يک جرم 20 متري به زمين برخورد خواهد کرد، آيا در آن صورت شما مردم را تنها به پناه گرفتن در خانه هاي خود فرا مي خوانيد يا اين که منطقه اي به وسعت 100 کيلومتر را از سکنه تخليه مي کنيد؟"چپمن مي گويد که اين جرم 20 متري به طور متوسط هر يکصد سال يکبار از راه مي رسد، و حال اين سوال مطرح مي شود که: "آستانه امنيت کجا است؟" دهانه برخوردي پرو نشان مي دهد که پاسخ به اين سوال از هميشه نامعلوم تر است. اما بررسي اين برخورد مي تواند ما را در مسير تعيين عوامل تعيين کننده در رابطه با برخورد ياري رساند.برخورد واقع شده در پرو مي تواند در نهايت بصيرت عميقي را در رابطه با برخوردهاي فرازمين به ما بدهد. با تجميع گزارش هاي محلي، ممکن است بتوانيم راستا و زاويه ورود جرم را معين کنيم و حتي ممکن است بتوانيم منطقه اي در فضا را که منشأ اين جرم بوده است، تعيين کنيم. در همين راستا، گروهي که در دسامبر سال 20-07 بر روي محل برخورد کار مي کرد، با شاهدان عيني مصاحبه کرده است.دانشمندان علوم سياره اي اکنون مي توانند اميدوار باشند که پس از دهه ها استفاده از شبيه سازي هاي رايانه اي، آزمون هاي آزمايشگاهي و تحليل ساختارهاي بزرگ تر برخوردي، بتوانند رابطه ما بين دهان ها و اجرامي را که آنها را به وجود آورده اند، تعيين کنند. مورد اتفاق افتاده در پرو، تخمين بهتري را در رابطه با اندازه و نوع اجرامي که مي توانند از "جو زمين عبور کنند و به سطح برخورد کنند در اختيار ما قرار مي دهد. "بني پايزر" از دانشگاه جان مورز ليورپول واقع در کشور انگلستان، که يک انسان شناس است و تخصص وي بر روي نتايج و تاثيرات فجايع طبيعي است، مي گويد: "اين يافته مي وتواند در حکم يک چوپ ذرع [معيار] عمل کند."در حال حاضر، تمرکز بررسي ها بر اين مدار است که آيا برخوردهاي ديگري از اين دست به وقوع پيوسته است يا خير. شولتز مي گويد: "ممکن است دهانه هاي مشابهي در مقياس دهانه برخوردي کارانکاس وجود داشته باشد. مشکل اينجا است که شهاب هاي سنگي در هنگام برخورد خاکستر مي شوند و همين مسئله، تشخيص آنها را با مشکل مواجه مي کنند. و عبور از اين مانع، ذکاوت ما را مي طلبد." منبع: مجله دانشمند
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 213]