واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: در هر خانهاي ميتوان انواع و اقسام آنها را ديد. در رنگهاي گوناگون؛ در شكلهاي مختلف؛ و حتي گاهي جذاب و وسوسهكننده؛ داروهايي كه به ظاهر خيلي از ما آنها را بيخطر تلقي ميكنيم و با كوچكترين دردي به سراغ آنها ميرويم، بدون آنكه بدانيم اين داروهاي به ظاهر بيخطر ميتوانند اثراتي را از خود به جا بگذارند كه شايد چندين سال بعد خود را نشان دهد. در همه كشورها بين يك تا 5/1 درصد مسموميتهاي دارويي با مرگ و مير همراهند. خوب است بدانيد در كشور آمريكا شايعترين علت پيوند كبد، مسموميت با استامينوفن است يا در كشور انگلستان، دومين علت پيوند كبد همين است؛ همين دارويي كه فكر ميكنيم اينقدر بيخطر است و هيچ عارضهاي ندارد... درحالي كه هفته پيش، وزارت بهداشت ضمن هشدار نسبت به خطرات مصرف بيرويه دارو، اعلام كرد داروخانهها ديگر اجازه فروش استامينوفن كدئين را بي نسخه پزشك ندارند. دكتر شاهين شادنيا دبير انجمن سمشناسي و مسموميتهاي ايران و رئيس بخش مسمومين بيمارستان لقمان در اين گفتوگو در رابطه با عوارض غيرقابل جبران اين داروها بيشتر توضيح ميدهد. *** آقاي دكتر، گاهي از مسموميت ناشي از مصرف دارو ميشنويم و گاهي مسموميت ناشي از سوءمصرف مواد گفته ميشود. بين اين دو تفاوتي وجود دارد؟ بله اين دو كاملا با هم متفاوتند. به طور كلي استفاده از داروها در دو حالت است، يك حالت اين است كه فرد به مصرف داروهاي شيميايي به منظور به دست آوردن حالتهاي روحي و يا جسماني خاص خارج از چيزي كه در عرف شناخته شده است و يا اينكه كاربرد پزشكي دارد، روي ميآورد. به عنوان مثال الكل مادهاي است كه مصرف پزشكي دارد؛ حال اگر كسي اين ماده را براي به دست آوردن حالات نشئگي و يا سرخوشي استفاده كند و يا از تركيباتي مثل كدئين و مورفين كه مصرف پزشكي دارند براي كسب سرخوشي استفاده كند، ما آن را به عنوان سوءمصرف مواد ميشناسيم. يا مثلا كوكائين به عنوان يك ماده بيحسكننده در خيلي از اعمال جراحي به خصوص در اعمال جراحي نواحي بيني، چشم و گوش به كار ميرود، ولي بعضي افراد آن را به عنوان يك عامل محرك استفاده ميكنند. پس مسموميت ناشي از مصرف دارو به چه صورت است؟ بعضي از افراد يك سري از تركيبات دارويي بهخصوص داروهايي كه به عنوان داروهاي OTC يعني داروهاي بدون نسخه شناخته ميشوند، يعني بيمار ميتواند بدون تجويز پزشك و به راحتي از داروخانهها تهيه كند را به صورت خودسرانه براي هر مشكلي كه دارند استفاده ميكنند. متاسفانه مصرف خودسرانه اين داروها در جامعه ما بسيار زياد شده و مردم هيچ توجهي به عوارض غير قابل برگشت اين داروها نميكنند. اين مصرف بيرويه، آگاهانه يا ناآگاهانه، گاهي هم مسموميت ايجاد ميكند. شايعترين داروهايي كه از آنها سوءاستفاده ميشود كدامند؟ تركيبات دسته مسكنها، استامينوفن و آسپيرين و مسكنهاي ضدالتهاب غيراستروئيدي مثل پروفن، ديكلوفناك و... اينها داروهايي هستند كه به صورت روتين و رايج افراد با كوچكترين درد عضلاني، درد پهلو و درد اندام استفاده ميكنند. گروه دوم داروهاي اعصاب هستند به خصوص داروهاي آرامبخش كه سردسته اين داروها خانواده بنزوديازپينها هستند، مثل ديازپام، اگزازپام، لورازپام و... كه بعضي از افراد براي آنكه خواب راحتي داشته باشند خودسرانه آن را مصرف ميكنند و يا اينكه اضطراب و تنش موجود در زندگي خود را با اين داروها از بين ميبرند بدون اينكه بخواهند به پزشك مراجعه كنند. گفتيد كه اين استفادههاي خودسرانه عوارضي دارند، در مورد اين عوارض توضيح ميدهيد؟ مصرف اين داروها در درازمدت ميتواند منجر به عوارض ناخواسته دارويي از جمله مسموميتهاي دارويي در نتيجه مصرف دوزهاي بالا شود. به عنوان مثال همين قرص استامينوفني را كه ما خيلي راحت به عنوان مسكن روزمره مصرف ميكنيم، دوزهاي درمانياش شايد براي يك فرد عادي مشكلي ايجاد نكند ولي در افرادي كه دچار سوءتغذيه هستند و يا يك سري بيماريهاي زمينهاي دارند كه كبدشان را دچار مشكل كرده، ممكن است باعث ايجاد سيروز كبدي شود، يعني در اين افراد به علت سابقه مشكل كبد همان دوز درماني استامينوفن نيز ميتواند سمي تلقي شده و باعث تخريب كبد شود. اما گذشته از اينها، بعضي داروها وابستگي ايجاد ميكنند. مثلا داروي ديازپام كه خيلي بيخطر تلقي ميشود مصرف آن در درازمدت ايجاد وابستگي ميكند. به طور كلي مصرف داروهاي خانواده بنزوديازپينها و حتي ضدافسردگيها مصرفشان در درازمدت باعث ايجاد وابستگي جسمي و رواني ميشود و فرد بعد از مدتي ديگر نميتواند مصرف دارو را قطع كند، چون با قطع دارو يك سري از علائم در بدنش ايجاد شده و دچار مشكلات روحي ميشود، به طوري كه براي جبران اين حالت ممكن است به مصرف دوزهاي شديدتر آن دارو روي بياورد. در واقع فرد به اين داروها معتاد ميشود. الان در فصل زمستان هستيم و در صورت ابتلا به سرماخوردگي آنتي بيوتيك تقريبا در هر خانهاي پيدا ميشود. آيا مصرف اين داروها هم بدون تجويز پزشك خطري دارد؟ بله مسلما، خيلي از افراد با كوچكترين نشانه سرماخوردگي بدون اينكه به پزشك مراجعه كنند اقدام به مصرف اين داروها ميكنند. در ظاهر ممكن است براي بيمار هيچ مشكلي ايجاد نشود ولي سادهترين چيز اين است كه آنتيبيوتيك باعث ايجاد مقاومت ميشود. يعني ميكروبي كه اصطلاحا ميگوييم به صورت «فلور طبيعي» در بدن همه وجود دارد، حالا با مصرف آنتيبيوتيك، ما آن را از بين ميبريم و اجازه ميدهيم ميكروبهايي كه براي بدن طبيعي تلقي نميشوند و در عين حال به آنتيبيوتيك مقاوم هستند، در داخل بدن رشد كنند. يعني ما خودمان عفونتي را ايجاد ميكنيم كه نسبت به آنتيبيوتيك مقاوم شده و به راحتي نميتوان آن را از بين برد و طبعا در اين مرحله فرد به داروهاي قويتري احتياج پيدا ميكند. در ضمن، همين آنتيبيوتيكها ميكروبهايي كه در داخل روده بزرگ وجود دارد و در توليد ويتامين B در بدن نقش دارد را از بين ميبرند، يعني ما عملا به علت مصرف خودسرانه دارو در توليد اين ويتامين در بدن اختلال ايجاد ميكنيم. اخيراً فروش استامينوفن كدئين بدون نسخه پزشك ممنوع شده در حاليكه اين دارو هم به سهولت در دسترس همه قرار دارد. در مورد خطرات اين دارو هم توضيح ميدهيد؟ متابوليسم و سوخت و ساز استامينوفن در كبد است. يعني مستقيم وارد اين قسمت ميشود و در نتيجه اين تجزيه شدن هم، متابوليتهاي سمي ايجاد ميكند كه بلافاصله سلولهاي كبد را از بين ميبرد. در افراد نرمال اين متابوليتهاي سمي توسط سيستم دفاعي بدن خيلي سريع از بين ميرود، ولي وقتي مقدار استفاده از آن افزايش پيدا ميكند، اين متابوليتها حتي ميتواند منجر به مرگ شود، چون كبد در مراحل پيشرفته تخريب ديگر قابل ترميمشدن نيست. مصرف بيرويه اين دارو به علت اينكه بدون نسخه به راحتي در دسترس است در جامعه ما خيلي بالا رفته و خيلي از افراد نيز كه قصد خودكشي دارند به راحتي مقدار بسيار زيادي از آن را از داروخانه تهيه ميكنند. شايد همين عوامل علت ممنوع كردن فروش استامينوفن بدون نسخه باشد. چرا اين داروها با توجه به مضراتشان بدون نسخه در اختيار بيمار قرار ميگيرند؟ ببينيد، در اينجا بحث آموزش اهميت زيادي دارد شايد در كشورهاي ديگر از طريق آموزش به مردم ياد ميدهند كه دارو چه خطراتي ميتواند داشته باشد. يعني اين جوامع فرهنگ بهداشتي خود را در جهتي سوق دادهاند كه خود فرد بدون دليل هيچگاه اقدام به مصرف دارو نميكند، اگرچه اين دارو به صورت OTC وجود داشته باشد. در جامعه ما هنوز فرهنگ بهداشتي به آن مرحله نرسيده كه افراد به اين مسئله توجه كنند. مشكلي كه الان در خيلي از مطبهاي ما وجود دارد همين مسئله آنتيبيوتيكتراپي است. در جامعه ما اين فشار روي پزشكان ما وجود دارد كه براي يك گلودرد ويروسي كه احتياجي به اين دارو ندارد آنتيبيوتيك تجويز كنند. اين هم ناشي از فرهنگ بهداشتي غلط است و اينكه آموزش همگاني و درست در اين مورد از طرف رسانهها و جرايد صورت نگرفته و فكري در اين زمينه نشده است. حتي براي دانشآموزان و دانشجويان نيز در باب مصرف خودسرانه دارو آموزشي وجود ندارد كه براي پيشگيري از اين مسئله در اين قشر يك علم بهداشتي بوجود بيايد. در حال حاضر آماري از تعداد بيماراني كه در روز به علت مسموميت دارويي به بيمارستانها مراجعه ميكنند وجود دارد؟ تقريبا تعداد بيماران مسموميتهاي دارويي اعم از اينكه تصادفي مسموم شده باشند، مسموميت عمدي باشد و يا حالت تمارض داشته باشد، متغير است. ما در بيمارستان لقمان در حدود 60 تا 70 مراجعه كننده مسموم را در 24 ساعت داريم. البته مسموميتهاي شيميايي نيز شامل اين افراد ميشوند مثلا كسي كه به طور اشتباه نفت خورده و يا استنشاقش با جوهر نمك مسموم شده است. اين بيماران با چه علائمي به شما مراجعه ميكنند؟ علائم اين بيماران بسته به نوع مسموميتشان متغير است. در ابتدا بيمار بيشتر با علائم گوارشي غيراختصاصي شامل تهوع و استفراغ و دردهاي شكمي مراجعه ميكند كه البته اين در مراحل اوليه است. در مراحل پيشرفته ممكن است علائم مغزي عصبي داشته باشيم يا علائم قلبي- عروقي، كبدي و يا كليوي نيز وجود داشته باشد ولي در مسموميتهاي استنشاقي بيمار دچار تنگي نفس ميشود. ميتوان گفت انواع و اقسام بيماران در سنين و مشاغل مختلف به ما مراجعه ميكنند و اين مشكل به قشر خاصي اختصاص ندارد. اين بيماران با تابلوهاي مختلف مراجعه ميكنند از يك بيماري كه كاملا سالم است و با پاي خودش نزد پزشك ميآيد تا بيماري كه در كماي عميق است و تنفسي ندارد، به هيچ تحريكي جواب نميدهد و كاملا از هوش رفته است. در واقع در اين مسموميتها تنوع مختلفي از بيماران وجود دارد حتي بيمار با ايست قلبي و تنفسي نيز ممكن است به بيمارستان مراجعه كند. نكته آخر؟ ذكر چند توصيه را لازم ميدانم. در رابطه با مسموميت دارويي نيز مثل بيماريهاي ديگر پيشگيري حرف اول را ميزند. همانطور كه در مورد بيماريهاي قلبي دائما تكرار ميشود كه سيگار نكشيد، در هواي آلوده نباشيد، فعاليت فيزيكي مناسب داشته باشيد و... در رابطه با مسموميت هم بايد مردم يك سري از نكات را رعايت كنند: دارو را بيش از آنچه كه پزشك تجويز كرده از داروخانه تهيه نكنند، دارو را با همان دوزي كه پزشك تجويز كرده مصرف كنند، از مصرف خودسرانه دارو خودداري كنند، اگر كودكي در منزل است، دارو را در دسترس او قرار ندهند، مواد شيميايي را داخل يخچال نگذارند چون احتمال بلع اشتباهي آنها وجود دارد. ما پزشكان هميشه ميگوييم هر دارويي كه استفاده ميشود، عوارض جانبي دارد. ولي هميشه سود و منفعتي را كه بيمار از تجويز دارو ميبرد را با عوارض جانبي آن مقايسه ميكنيم. اگر ببينيم بيمار از دارو سود بيشتري ميبرد، برايش آن را تجويز ميكنيم ولي بيمار توانايي اين قضاوت را ندارد و نميداند آيا از اين دارو استفاده علمي و پزشكي ميبرد كه اين عوارض را به بدن خود تحميل ميكند؟ http://www.hamshahrionline.ir/
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 365]