واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: وبلاگ > صالحی، سید عباس - در مواردى، مسامحههاى روحانیت در برابر تحریفها و خرافههاى دینى، بر پایهى مبانى نظرى است که به آن فلسفه و استدلال مىبخشد. به عبارتى، پایگاه شرعیت و مشروعیت براى ترک امر به معروف و نهى از منکر مىشود و همراهى با خرافات - یا سکوت در برابر آن را - بهوجود مىآورد. به دو نمونه از این موارد اشاره مىکنیم:1- اتکاء به تسامح در ادله سنن، از این مبانى است. برابر روایات «من بلغ» -که از آن قاعده تسامح در ادله سنن برخاسته است- هرکس به او برسد که عملى ثواب دارد و آن را به امید وصول به ثواب انجام دهد، آن ثواب به او خواهد رسید، هرچند معصوم آن را نفرموده باشد.(1) بخش مهمى از مسامحهها، در برابر مناسک و رفتار تحریفى - خرافى، با این توجیه اتفاق مىافتد که مردم، به اعتقاد ثواب، عملى را انجام مىدهند و خداوند هم برابر با نیت و خلوصشان به آنان ثواب خواهد داد. در نتیجه دلیلى براى رویارویى با آن نیست.در نقد و تحلیل این نگرش، بایستى به نکتههاى زیر اشاره داشت:نخست آنکه: مفاد روایات «من بلغ» در مواردى است که دست کم خبر ضعیفى منتسب به معصوم(ع) وجود داشته باشد، در حالى که در بسیارى از خرافات رائج، دریغ از یک خبر ضعیف!دو: همانگونه که بسیارى از دانشوران اشاره داشتهاند، اخبار یاد شده، شرایط حجیت خبر را در باب مستحبات ساقط نمىکند. به عبارتى روشنتر: این گونه نیست که در روایاتى که در مورد واجبات و محرمات سخن مىگویند، شراط عدالت و وثاقتِ راوى معتبر باشد; اما در روایتى که در مورد مستحبات باشد، چونان شرایطى براى راوى لازم نباشد.(2)سه: بىگمان اخبار «من بلغ» در موردى هستند که عموم یا اطلاق ادله، به حرمت آن عمل دلالت نکند. اگر روایت ضعیف، عملى را مستحب بشمرد; اما عمومات قرآنى، یا روایات معتبر، آن را ناروا بشمرند، قطع تعبدى به حرمت، راه را براى عمل به امید ثواب خواهد بست.(3)چهار: آیتالله شهید سیدمصطفى خمینى، مفاد روایات را براساس برداشتى - عقلى - عقلائى تبیین مىکند که روایات ناظر به آن است که شارع از یک سو پارهاى از راههاى عقلایى چون حجیت ظواهر، خبر واحد (با شرایط عقلایى) و... را تأیید کرده و آن را در مسیر اثبات پیامهاى شرعى پذیرفته است، از سوى دیگر در مواردى - نه چندان اندک - این راهها با واقعیت تطابق پیدا نمىکند و خلاف واقع درمى آید. حال شارع در برابر دو راه قرار دارد:نخست آنکه آن راهها را غیر معتبر بشمارد و در تمامى موارد احتیاط را لازم بداند. در این صورت گرچه خلاف واقع رخ نمىدهد; اما به مشقت و هرج و مرج اجتماعى مىانجامد.و یا راه دیگر آنکه، آن راههاى عقلائى را معتبر بداند، اما در صورت نابرابرى با واقع، برابر با نیت و تلاش، ثواب عمل را دریغ نکند.(4)با این برداشت، روشن مىنماید که اخبار «من بلغ» ارتباطى به تسامح در مستحبات ندارند و از درون آن قاعده تسامح درا دله سنن برنمى خیزد، بلکه تنها راهکارى عقلى براى ترمیم طرق عقلایى است که در راستاى انتقال و دریافت پیامهاى شرعى پذیرفته شدهاند.2- بخش دیگرى از مسامحههاى روحانیت، با این استدلال ارائه مىشود که مصادیق خرافى - انحرافى، در زمره تعظیم و احیاى شعائر دینى و یا مذهبىاند و چون در این مجموعه مىگنجد، نباید با آن مخالفت و یا آن را تضعیف کرد.در بررسى این ادعا باید گفت: شعایر، جمع «شعیره» به معناى علامت است و در قرآن کریم، در موارد متعدد، از تعظیم شعایر سخن به میان آمده است. از جمله: «ومن یعظم شعائراللّه فانها من تقوى القلوب. »(5)منظور از شعایر الهى در فرهنگ قرآنى، یا صرفاً علایم و مناسک حج است و یا مراد از آن کلیه حدود الهى و اوامر و نواهى خداوندى است.(6)برابر با هریک از دو تفسیر، مراد از تعظیم شعائر الهى، شعائرى است که شرعیت آن ثابت شده باشد و انسان با اهتمامورزى، در مقام اجرا بکوشد و به پاسداشت آن همت گمارد. بنابراین، این تفسیر عوامانه که در شعائر، خداوند راه را بر مردم باز گذارده است که هرگونه که مىپسندند به تعظیم روى آورند، ربطى به فرهنگ اسلامى - قرآنى ندارد. اگر چونان برداشتى مجال یابد، پس بایستى بتوان براى ذوق عرف در تعظیم شعائرى چونان حج، اذان، مقررات نماز جمعه و جماعت و... نیز چونان جایگاهى قائل شد و برابر با سلایق و مذاق، به تعظیم خود ساخته پرداخت؟ ادامه دارد پینوشتها:1- وسائل الشیعه، ج82 - 80/1 کتاب الطهارة، ابواب مقدمة العبادات، باب.18 2- مصباح الاصول، سید ابوالقاسم خوئى، ج219/2 مکتبة الداورى، قم.3- همان.221/4- تحریرات فى الاصول، سیدمصطفى خمینى، ج235/7 مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.5- سوره حج، آیه.22 6- الکشاف، زمخشرى، ج;601/1 مجمع البیان، محمدامین طبرسى، ج;227 /4-3 المیزان، علامه محمدحسین طباطبائى، ج.162/5
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 360]