صنايع دستي با ظرفيت‌هاي بالا و مشكلات بزرگ

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: صنايع دستي با ظرفيت‌هاي بالا و مشكلات بزرگ

كشوري كه پيشينه تاريخي هزاران ساله دارد به طور حتم هنرش هم تاريخ طولاني دارد كه از نسلي به نسل ديگر به ارث رسيده و چون ركود و توقف فرهنگي گريبانش را نگرفته است همين هنر‌ها هم راه تكامل در پيش مي‌گيرند و تحول و خلاقيت هم اگر از راه برسد چشم‌ها را به خود خيره مي‌كند وگام‌هاي بلند توسعه وپيشرفت آن هم با تكيه بر فرهنگ داخلي برداشته مي‌شود.

هيچ كالاي توليدي بالاتر از اين نيست كه باهنر و هويت سازنده آن تلفيق شده باشد وعلم وهنر و سنت و مهارت به هم گره خورده باشند و چيزي فراتر از يك كالا را به خريدار عرضه ننمايند.هم از اين رو است كه فرش دست بافت حتي اگر ظرافت فرش ماشيني را نداشته باشد گويي زنده است و با آدمي حرف مي‌زند، فرش و جاجيم و گبه و منبت و مينا و سفال و خاتم و قلم وخط و...چون با دست هنرمند ودر جوار نفس گرم او توليد مي‌شود پشتش هزار خاطره و ظرافت انساني و زحمت وخون جگردارد كه بيننده اهل ذوق همه اينها را حس مي‌كند و حاضر است كه هر بهايي براي آن بپردازد،وهيچ توليد ماشيني توان رقابت با آن را ندارد.

با چنين تفسيري صنايع دستي نه فقط در كشور ما كه در همه جهان با هر ميزان از پيشرفت صنايع و افزايش كيفيت توليدات ماشيني، ماندني هستند و آينده نگران و ظريف‌انديشان و ژرف‌بينان قدر آن را به خوبي مي‌دانند و خريدار دائمي محصولي هستند كه با خود قدمت و هنر و ظرافت و نفس گرم انساني را به همراه مي‌آورد. صنايع دستي نوعي كار است كه در آن لوازم تزئيني و كاربردي تنها با استفاده از دست يا ابزار ساده ساخته مي‌شود. معمولاً اين كلمه به روش‌هاي سنتي ساختن كالاها اطلاق مي‌شود. استادكاري مخصوص هريك از اين موارد مهم‌ترين ملاك است. چنين چيزهايي اغلب از لحاظ فرهنگي يا مذهبي فوق‌العاده هستند. لوازمي كه بصورت توليد انبوه يا با ماشين‌آلات مختلف ساخته مي‌شوند جزء صنايع دستي نيستند. آنچه مقولة صنايع دستي را از هنر كاردستي متمايز مي‌سازد، هدف از ساخت آنها است. صنايع دستي لوازمي هستند كه قرار است مورد استفاده قرار گرفته و كهنه و پوسيده شوند. مورد استفاده آنها بيش از يك تزئين ساده ‌است. صنايع دستي اغلب كارهاي فرهنگي و رسومي تري تلقي مي‌شوند زيرا به عنوان بخشي از ملزومات زندگي روزمره مطرح هستند. درحالي كه هنر و كاردستي بيشتر يك فعاليت سرگرمي گونه و يك ارائه بي نقص از يك تكنيك خلاقيت است.

صنايع دستي در كشور ما سابقه طولاني دارد و لي با آغاز دوران مدرن ونبود مديريتي كارآمد و متمركز وآينده نگر بحران‌هاي گوناگوني را پشت سر گذاشته است، غير از مشكلات و معضلات زمانه معاصر ظهور غول چيني كه در همه عرصه‌هاي اقتصادي و در اغلب كشور‌هاي جهان هم آورد مي‌طلبد و در رشته‌هاي مختلف رقيبان را بجا و نابجا به زانو مي‌افكنددر صنايع دستي كشور هم نفس‌ها را به شماره افكنده است و بيش از گذشته زنگ‌هاي خطر براي اين گران‌بها سرمايه به صدا در آمده است.در اين زمينه مسعود شيرازي، مدير يك فروشگاه صنايع دستي مي‌گويد: كاهش رونق بازار صنايع دستي كشور، از كاهش تعداد همكاران ما در اين حوزه مشخص است. از مهر پارسال تاكنون 5 نفر از اين شغل بيرون رفته‌اند. فقط 5 نفر كه نزديك فروشگاه ما كار مي‌كردند و من آنها را مي‌شناسم. چند نفر از اينها داراي سابقه طولاني در حوزه صنايع دستي بودند و نقش مؤثري در صنايع دستي داشتند، اما نتوانستند ادامه دهند و رفتند.

صنايع دستي ما را معمولاً توريست‌ها مي‌خرند. توريست‌هاي ما بيشتر زيارتي به ايران مي‌آيند و اگر هم باشند، به تهران مي‌آيند كه سراغي از ما بگيرند.

شيرازي مي‌گويد: من 37 سال در كار صنايع دستي هستم، اما 15 سال است كه بدون هيچ عشق و علاقه‌اي كار مي‌كنم و اگر كسي باشد كه اين اجناس مرا بخرد، درِ فروشگاهم را مي‌بندم و سراغ كار ديگري مي‌روم.

او ادامه مي‌دهد: من دوست ندارم فروشگاه من دكوراسيوني باشد كه مردم با ديدن آن، فقط به به و چه چه كنند. اغلب خريداران از طبقه مرفه هستند. چون توانايي خريد صنايع گران را دارند و فروشندگان براي آن كه توجه قشر متوسط را نيز به كالاهاي خود جلب كنند، جنس ارزان از هند، چين و... به فروشگاه خود مي‌آورند.

وي با بيان اين كه خريداران صنايع دستي ايران، خارجي‌ها و ايرانيان مقيم خارج‌ از كشور هستند، مي‌گويد: رونق كار ما توريست مي‌خواهد و ما توريست نداريم. من نمي‌دانم علت وجود اين معضل، دولت است، يا نهادينه نشدن اين فرهنگ در ميان مردم، اما يقين دارم كه بهترين راه حل آن انجام تبليغات فراوان براي جذب گردشگر خارجي است.

او مي‌افزايد: طي هفته ممكن است 10 نفر خارجي به فروشگاه ما سر بزنند و خريدي هم بكنند. خيلي وقت‌ها هم هيچ نمي‌خرند. البته بگويم اغلب كساني كه به فروشگاه ما مي‌آيند، مشتري نيستند. بلكه چشم بادامي‌هايي هستند كه براي طرح زدن از كارهاي ما و سرقت الگو مي‌آيند.

او اضافه مي‌كند: زماني آمريكايي‌ها مشتريان درجه يك ما بودند. همچنين عرب‌هاي كويت، اما الآن ديگر پيدايشان نيست. توريست‌هاي ما الآن از هند و پاكستان و... هستند.

شيرازي، اوج رونق صنايع دستي را حدود 40 سال پيش مي‌داند و مي‌گويد: از سال 56 تا حدود 64 مردم درگير كارهاي سياسي شدند و حال و فرصت آمدن به سمت صنايع دستي را نداشتند. بعداً كمي بهتر شد اما ديگر مثل سابق نشد. الآن حدود 7 سال است كه اوضاع اصلاً خوب نيست.

اين كارشناس، صنايع دستي متداول را صنايعي همچون قلم‌زني اصفهان، خاتم اصفهان و شيراز و مينياتور مي‌داند و با اين حال مي‌گويد: البته وقتي مشتري نباشد، تمامي صنايع دستي درگير افت بازار و بي‌توجهي مي‌شوند. من خيلي از قلم‌زنان خوب را مي‌شناسم كه از كار خود دست كشيده‌اند و قول مي‌دهم تا چند وقت ديگر، صنايع دستي روستايي از جمله گليم‌بافي به موزه‌ها منتقل خواهد شد. يكي از واسطه‌ها كه از ايل قشقايي گليم مي‌خرد، مي‌گفت ديگر بافنده‌هاي زير 40 سال ميان عشاير پيدا نمي‌شود. دختران عشاير از 15 سالگي پاي دار قالي مي‌نشستند، اما حالا از اين خبرها نيست.

او در پاسخ به اين سؤال كه دولت براي احياي جايگاه صنايع دستي چه حمايت‌هايي مي‌تواند بكند، مي‌گويد: خود دولت، تشكيلاتي داشت كه ناچار شد جمعش كند. سازمان ميراث فرهنگي در خيلي از شهرها فروشگاه صنايع دستي و كارگاه سوزن‌دوزي و قلم‌زني و... داشت، اما حالا همه را جمع كرده و يكي دو تا را هم اجاره داده است. اتفاقاً خود دولت زودتر از بقيه، پاي خود را كنار كشيد.

او در ادامه، به ورود صنايع دستي چيني به كشور به نام صنايع ايراني اشاره مي‌كند و مي‌گويد: بازار چين براي صنايع دستي ما مثل سرطان مي‌ماند. صنايع چين، هند، تايلند و همه بازارهايي كه دستي در صنايع دستي دارند، به بازار ما هجوم آورده‌اند و اين حوزه را دچار بيماري سرطاني كرده‌اند.

وي نبود كنترل بر توليد صنايع دستي، افزايش تقلب در اين عرصه و نداشتن بسته‌بندي را از ديگر معضلات در بخش صنايع دستي مي‌داند و مي‌گويد: امكانات بسته‌بندي اين كالاها در كشور بسيار محدود است. شما اگر گران‌ترين نوع صنايع دستي را هم از من بخريد، من مجبورم آن را توي كيسه بگذارم و به شما تحويل دهم.

او ادامه مي‌دهد: توليدكنندگان ما در خانه‌هاي خود توليد مي‌كنند و نمي‌توانند كار بسته‌بندي را انجام دهند. اين در حالي است كه صنايع دستي چيني كه در بازارهاي خودمان هم وجود دارد، بسته‌بندي‌هاي بسيار شيك و زيبايي دارند كه در جلب توجه مشتري بسيار مؤثر است.

اصغر رضايي، مدير فروشگاه ديگر هم به گزارشگر ما مي‌گويد: هرچه به سمت سال‌هاي گذشته مي‌رويم، مي‌بينيم كه اوضاع بازار خريد، فروش، صادرات صنايع دستي بهتر بود، اما سال به سال بدتر شد.

او مي‌گويد: صادرات صنايع، هم موجب شناخته شدن فرهنگ كشورمان در جهان مي‌شود و هم درآمدزايي دارد، اما نمي‌دانم چرا دولت براي اين كار دست به كار نمي‌شود.

محمدقاسم غيثي، مدير يكي ديگر از فروشگاه‌هاي صنايع دستي 15 سال است كه در حوزه صنايع دستي فعاليت مي‌كند. او هم نبود گردشگر خارجي را دليل صددرصدي اوضاع ناخوب فعلي صنايع دستي كشور مي‌داند و مي‌گويد: صنايع دستي كاري ارز‌آور براي كشور است. پس دولت بايد دست به كار شود. دولت بايد از توليدكننده‌ها حمايت كند. توليدكننده‌ها خيلي ضعيف‌اند، از نظر سرمايه حمايت نمي‌شوند. نهادي دولتي بايد باشد كه كارهاي آنان را بخرد و خود توزيع‌كننده يا صادر‌كننده آنها باشد.

خسرو اكبري، مديريك فروشگاه ديگر صنايع دستي به گزارشگر اطلاعات مي‌گويد: گزارش نوشتن‌هاي شما زحمتي بيهوده است. چون همه مشكلات را خود مسئولان به وضوح مي‌دانند. اما نمي‌دانم چرا اقدامي براي احياي بازار صنايع دستي انجام نمي‌دهند.

اكبري با بيان اين كه بازار صنايع دستي مرده است، تأكيد مي‌كند:هيچ كس متخصص اين كار نيست. اغلب كساني كه در كار صادرات، واردات، خريد و فروش هستند، فقط به فكر امرار معاش اند. يعني نگاهي كاملاً تجاري و بازاري به اين بخش دارند. بدون اين كه كار كارشناسي بلد باشند. هيچ كدام كار اصولي بلدنيستند.

او با تأكيد بر اين كه وقتي هنرمندي در فلان شهر، (در محاصره مشكلات) از كيفيت كارش مي‌زند، بايد هم چين بيايد و بازار را در دست بگيرد، ادامه مي‌دهد: وقتي خود ما لياقت خود را نشان نمي‌دهيم، حق چين است كه در بازارها دخالت كند! وقتي هنرمند خاتم، كار ناقص تحويل بازار مي‌دهد، مسلم است كه چين مي‌آيد رفع نقص مي‌كند و كار زيبا تحويل مي‌دهد. اما وضعيت صنايع دستي كشور از نظر مسئولين مربوطه چگونه است وآنان براي مشكلات و معضلات اين حوزه چه راهكار و تمهيدي انديشيده‌اند؟ در پاسخ به چنين سؤالي معاون صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري مي‌گويد: تعداد هنرمندان شاغل در صنايع دستي كشور 2 ميليون نفر برآورد شده است. بيش از 3 ميليون نفر نيز به صورت جنبي ــ‌‌مثل تامين مواد اوليه‌، تجهيزات، فروش، بازاريابي و صادرات‌ــ در حوزه صنايع دستي فعاليت دارند و اين حوزه ظرفيت بالايي در اشتغال و درآمد‌زايي دارد.وي ادامه مي‌دهد: در حال حاضر 362 رشته و زيررشته صنايع دستي در كشور فعال‌اند و تاكنون قريب به 116 اثر صنايع دستي توانسته‌اند مهر اصالت يونسكو را دريافت كنند.

به گزارش پايگاه سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري وصنايع دستي صالحي‌مرام ‌از ثبت ملي و جهاني‌ «فيروزه تراشي» ‌به عنوان يكي از برنامه‌هاي سال 91 ياد كرد و ادامه داد: بيش از 80 درصد از رشته‌هاي صنايع دستي در ايران بومي و انحصاري هستند و در سايه برنامه‌ريزي و ايجاد زيرساخت‌هاي علمي، فني‌، تجاري و فناوري مي‌توان اين حوزه را به قطب موفق توليد و درآمد تبديل كرد.

وي مي‌گويد: سال گذشته 500 ميليون دلار صادرات صنايع دستي داشتيم و امسال سه برابر اين رقم، هدف‌گذاري شده است.اين مقام مسئول تحقق برنامه صادراتي امسال را به فراهم كردن ملزومات قانوني وابسته دانست و افزود:‌ ايجاد زيرساخت در تامين مشوق‌هاي صادراتي، تقويت كيفيت توليد كالاها و صنايع فاخر دستي‌، تسهيل روند امور گمركي و برنامه‌هاي انگيزشي براي صادرات از ديگر ملزومات اجراي اين امر است.

معاون صنايع دستي ‌كشور يادآور شد: توسعه مطالعات علمي بازارهاي هدف براي توليدات صنايع دستي‌، تقويت زيرساخت‌هاي تجارت الكترونيك، ايجاد نمايشگاه‌هاي دائمي در كشورهاي هدف و تقويت دوره‌هاي آموزشي از برنامه‌هاي سال 91 اين معاونت است.

وي با بيان اين كه تاكنون 120 هزار هنرمند صنايع دستي تحت پوشش بيمه قرار گرفته‌اند، گفت‌: در سال 91‌ با گسترش چتر خدمات بيمه‌، اميد است تعداد بيشتري از هنرمندان كشور از تسهيلات حوزه مشاغل خانگي بهره‌مند شوند.

وي واردات كالاهاي بي‌كيفيت از كشورهاي ديگر را اقدامي غيركارشناسانه دانست و‌ بيان كرد: بسياري از كالاهاي خارجي علاوه بر كيفيت نازل، مشكلات بهداشتي نيز دارند.همين مقام مسئول، در نشستي با هنرمندان صنايع دستي استان مركزي در اراك گفته بود:رونق مصرف توليدات داخلي نيازمند تبليغات است. صالحي‌مرام افزود: براي خارج كردن صنايع دستي از فهرست اشياي تزئيني‌ و ورود آن در حوزه كاربردي، توجه نخبگان حكومتي، اجتماعي و هنري به اين صنعت ضروري است. وي ادامه داد: نهادهاي آموزشي و تربيتي، رسانه‌هاي جمعي و تريبون‌هاي رسمي كشور در تعميق فرهنگ استفاده از توليدات داخلي صنايع دستي و حمايت از‌ سرمايه ارزشمند ايراني رسالت سنگيني برعهده دارند و صدا و سيما بايد در اين امر پيشگام باشد.صالحي‌مرام اضافه كرد: اگر هر خانوار ايراني در سال تنها يك توليد صنعت دستي خريداري كند، 20ميليون اثر به فروش مي‌رسد و اگر با فرهنگ‌سازي، خريد هنرهاي سنتي ‌به همه افراد كشور تسري يابد، فروش 70 ميليون اثر در كشور تضمين مي‌شود.وي با بيان اين كه مقام معظم رهبري تاكيد ويژه‌اي بر توليد ملي و حمايت از سرمايه‌هاي ايراني دارند، افزود: ‌براي جدي گرفتن صنايع دستي، بايد توليد ثروت در اين بخش با صادرات و نهادينه كردن فرهنگ مصرف كالاهاي داخلي افزايش يابد.

معاون صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي كشور اضافه كرد: ادغام صنايع دستي با گردشگري به لحاظ تلفيق ظرفيت‌هاي گردشگري با هويت هنري صنايع دستي اقدامي ارزشمند بود‌.به گفته وي يكي از مشكلات جدي در بازاريابي توليدات صنايع دستي، ضعف در صنعت بسته‌بندي است كه در اين حوزه نيز انجام اقدامات اساسي در سازمان آغاز شده است.

صالحي مرام تصريح كرد: در رايزني با سفرا و نمايندگان ايران در كشورهاي خارجي بستر راه‌اندازي 10 بازارچه دائمي در كشورهاي ديگر مهيا شده و در حال پي‌گيري است.وي عنوان كرد: يكي از برنامه‌هاي راهبردي امسال طبقه‌بندي هنرمندان و پيش‌كسوتان صنايع دستي كشور و تقويت بانك اطلاعاتي دقيق در سطح استان‌هاست.

به هر حال آنچه روشن است اينكه اقدامات بسياري لازم است تا يكي از بازو‌هاي بومي ولي نحيف و پر معضل اقتصاد كشور از وضعيت كنوني خارج و حداقل به وضعيت پيشين خود برسد. اقدامات كار شناسانه و بزرگي كه اين بخش را رونق بخشد و انگيزه كار و توليد را در آن افزايش دهد. در واقع با نگاهي فرا حوزه‌اي و مسئولانه مي‌توان صنايع دستي كشور را از رخوت كنوني خارج ساخت و در ازاء آن هم اشتغال متناسب را پديد آورد و هم ورود ارز و سرمايه به كشور را شاهد بود. مي‌توان با صراحت اعلام كرد كه ظرفيت‌هاي لازم در اين بخش كاملاً موجود است اما اگر دير شود ممكن است حتي ظرفيت‌هاي مورد اشاره هم از بين بروند و امكان زنده كردن آنها وجود نداشته باشد.

دوشنبه|ا|22|ا|خرداد|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 70]