يك سال پس از بن لادن

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: يك سال پس از بن لادن
گروه تحقيق و تفسير خبر- سال گذشته در چنين روزي با اعلام خبري مبني بر كشته شدن بن لادن، امريكايي ها هيجان زده بر طبل پيروزي در جنگ با تروريسم كوبيدند، اما اكنون پس از گذشت يك سال اوضاع فعلي در تضاد با اين رويكرد قرار دارد.

سال گذشته در بامداد 12 ارديبهشت ماه 1390 "باراك اوباما" رييس جمهور آمريكا در يك سخنراني كوتاه خبر كشته شدن " اسامه بن لادن " رهبر معنوي شبكه تروريستي القاعده و دشمن شماره يك اين كشور را طي عمليات نيروهاي ويژه آمريكا در پاكستان اعلام كرد. اين خبر به سرعت در صدر رسانه هاي سراسر دنيا قرار گرفت و به عنوان نشانه‌اي از پيروزي ايالات متحده در جنگ با تروريسم و نيروهاي تندرو به اصطلاح اسلام گرا تعبير شد تا اوباما مرگ بن لادن را به عنوان دستاورد درخشاني در كارنامه خود به عنوان كاري كه بوش پسر از عهده آن برنيامد، بگنجاند.

اسامه بن لادن به اتهام دست داشتن در عمليات‌هاي تروريستي در سرتاسر جهان از جمله بمب‌گذاري در سفارتخانه‌هاي آمريكا در "دارالسلام" و "نايروبي" و همچنين حملات 11 سپتامبر از سوي "پليس فدرال" آمريكا تحت تعقيب بود. در آستانه اولين سالروز مرگ اسامه بن‌لادن رهبر معدوم القاعده، نيروهاي امنيتي اسلام‌آباد پايتخت پاكستان به حالت آماده‌باش درآمدند و وضع فوق العاده در اين شهر اعلام شده است. گزارش‌ها نشان مي‌دهد تعداد محافظان سفارت‌هاي آمريكا، انگليس و كشور‌هاي اروپايي افزايش يافته و در همين حال نيز تعداد محافظان ساختمان‌هاي دولتي نيز افزايش پيدا كرده است. همچنين از سفيران كشورهاي مختلف خواسته شده تا از تردد در مكان‌هاي عمومي و شلوغ پرهيز كنند و مسيرهاي ورودي و خروجي شهر اسلام‌آباد با دقت كنترل مي‌شود.

لحظاتي پس از اعلام مرگ اسامه بن لادن مردم امريكا به خيابان ها ريختند تا پيروزي را كه اوباما از آن سخن مي گفت جشن بگيرند. گرچه اين امر براي امريكايي ها مطلوب به نظر مي رسيد اما داراي مايه هاي رويا گرايانه بود. پس از گذشت يك سال هرگونه خوشحالي در مورد مرگ اسامه براي امريكايي ها بايد با دو شناخت حقيقت متعادل گردد. اول آنكه مرگ بن لادن به معناي مرگ تروريسم – يعني نوعي از تفكر كه در بسياري از مغزها ريشه دوانده و در عالم واقع نيروهاي خود را سازماندهي مي كند- نيست و دوم آنكه زماني براي پيروزي بر تروريست ها وجود ندارد. تروريسم يك پديده غير متمركز در بنيانگذاري، طراحي اقدامات و اجراي اهداف است. پس حذف بن لادن به معناي پايان ترس براي دشمنان القاعده و تروريست ها نيست.

مرگ بن لادن و تلاش القاعده براي بازسازي خود از موضوعات محوري در امنيت ملي امريكا تلقي مي شود بطوري كه مي تواند در انتخابات آتي رياست جمهوي اين كشور نقش موثري ايفا نمايد زيرا همانطور كه بعدها در يك نوار ويديويي افشا شد نيروهاي ويژه امريكا در يك عمليات بسيار سريع به مخفي گاه بن لادن حمله كردند و براساس دستور مستقيم اوباما، بن لادن كشته شد. اين امر مي تواند به نقطه عطفي در ايالات متحده تبديل گردد و اين اقدام اوباما در تاريخ ايالات متحده امريكا ماندگار شود زيرا دستور كشتن يكي از رهبران القاعده كه به تهديدي بزرگ براي جامعه جهاني تبديل شده، مي تواند براي اوباما افتخار آفرين باشد. در اين رابطه هفته گذشته "جي كارني" (Jay Carny) اعلام كرد كه القاعده دشمن شماره يك امريكاست. اين دسته از اظهارات در تركيب با اهميت اقدام اوباما مي تواند تبليغي قوي براي شخص وي در انتخابات آتي در درجه اول و همچنين اقدامي موثر در جهت منافع حزبي دموكراتهاي كاخ سفيد باشد.

* تحليل هاي مختلف از مرگ بن لادن؛ تلاش براي جبران يا تضعيف القاعده

---------------------------------------------------------------------------

در مورد اثرات مرگ بن لادن دو دسته از تحليل هاي متضاد وجود دارد. گروهي از تحليل گران معتقدند كه با گذشت يك سال از كشته شدن وي، القاعده به نوعي ناتوان شده و تلاش مي كند تا 11 سپتامبر ديگري را در خاك ايالات متحده بوجود آورد. به عبارتي گروه تروريستي القاعده هنوز به دنبال جبران و تلافي اقدام نيروهاي ويژه امريكا در خاك پاكستان است. با گذشت بيش از يك دهه جنگ در عراق و افغانستان كه هزينه هاي آن براي امريكا نزديك به 28/1 تريليون دلار و اعزام 6300 نيرو بوده است، گروههاي وابسته به القاعده مجبور شده اند تا بدنه اين سازمان را بازسازي كنند.

بر اساس اين گروه از تحليل ها، انسان ها مي ميرند اما نمادها باقي مي مانند گرچه بن لادن كشته شد اما نماد بن لادن باقي مي ماند و همان طور كه در دوران حيات بن لادن نيز اين امر صورت گرفت اين نماد همواره عامل الهام بخش ساير جهادگرايان خواهد بود. نزديك به يك دهه پيش بعد از حادثه 11 سپتامبر 2001 در امريكا، القاعده از يك گروه متمركز به يك نشان يا برند بين المللي همگام با جهادگران تبديل شد.

گفته مي شود كه اكنون "ايمن الظواهري" مرد شماره دو القاعده همانند بن لادن دور از دسترس امريكا در كوههاي پاكستان مخفي شده است. "ست جونز" (Seth Jones) تحليل گر ارشد موسسه تحقيقاتي رند و مشاور نيروهاي ويژه امريكا معتقد است: "اين ايده كه القاعده اكنون در پرتگاه شكست قرار دارد پوچ و بي اساس است، حضور جهاني القاعده افزايش يافته و تعداد حملاتي كه توسط گروههاي وابسته به القاعده انجام مي شود زياد شده و در مناطقي مثل يمن، كنترل آنها بر سرزمين گسترش يافته است." اين ديدگاه شرايطي بسيار دشوار و تيره را براي امريكايي ها ترسيم مي كند و در تضاد با ديدگاه رسمي امريكايي هايي قرار دارد كه اوضاع را مطلوب مي دانند.

مقامات رسمي در امريكا معتقدند كه تيم قديمي بن لادن اكنون كاركرد خود را از دست داده و به نوعي بي مصرف شده است. اما شاخه هايي از گروه القاعده، همچنان غرب و نيروهاي ويژه آن را مورد هدف قرار مي دهد و اميدوارند تا 11 سپتامبر ديگري را شكل دهند. هرچند مقامات امريكايي تلاش مي كنند اوضاع امنيتي در سالگرد مرگ بن لادن را عادي نشان دهند اما به شهروندان خود در برخي از كشورهاي همانند پاكستان و افغانستان هشدار داده اندكه در 2 مي هوشيارانه عمل كنند و مراقب حمله هاي شبانه باشند.

اما برخي ديگر از تحليل گران معتقدند كه القاعده ديگر توان عملياتي كردن حادثه اي ديگر را كه شبيه 11 سپتامبر باشد ندارد و احتمال استفاده از سلاح هاي كشتار جمعي توسط اين گروه وجود ندارد. آن دسته از مقامات امريكايي كه اين ايده را در ذهن خود مي پرورانند هيچگاه بصورت علني اين موضع را اعلام نمي كنند و معتقدند كه اعلام عمومي و علني اين موضوع مي تواند آن شخص را به يكي از اهداف القاعده تبديل كند.

هر آنچه در مورد كاهش فعاليت هاي القاعده بيان مي شود همگي با قيد شايد، احتمالا و ممكن است بيان مي گردد. "روبرت كارديلو" (Robert Cardillo) معاون اطلاعات ملي امريكا، در يكي از اين اظهارات معتقد است: " در سال جاري احتمال حمله القاعده با يك سلاح كشتار جمعي از نوع بيولوژيك، شيميايي يا هسته اي بسيار ضعيف است."

در ظاهر سازمان القاعده نسبت به گذشته ضعيف تر شده است زيرا گفته مي شود كه الظواهري نمي تواند همانند بن لادن گروهها مختلف را تحت رهبري خود متحد كند. آنچه در گذشته به القاعده موجوديت و هويت مي داد شخصيت بن لادن بود. از ديدگاه تحليل گران دسته دوم، وي شخصيتي كم نظير بود بطوريكه ظواهري نمي تواند جايگزين وي شود. هر چند رهبران شاخه هاي مختلف القاعده در كشورهايي همچون عراق، يمن، سومالي و شمال افريقا وفاداري خود را نسبت به ظواهري اعلام كرده اند اما هنوز در مقايسه با بن لادن تحت تاثير شخصيت وي قرار نگرفته اند. وي در قياس با بن لادن كمتر به عنوان شخصيت كاريزماتيك و بيشتر به عنوان يك مدير شناخته مي شود. اين امر سبب بروز چند صدايي در سازمان القاعده مي گردد.

بر اساس آمارهايي كه امريكايي ها ارايه داده اند، نيروهاي ضد تروريستي امريكا در سال گذشته ميلادي نزديك به 20 رهبر القاعده را از بين برده اند. "انور اولاكي" يكي ديگر از رهبران القاعده بود كه در سپتامبر سال گذشته در يمن كشته شد.

برخي معتقدند همانند بن لادن كه در پاكستان مستقر بود اكنون ديگر اعضاي القاعده نيز در مناطق شهري پاكستان ساكن هستند و سازمان اطلاعاتي اين كشور مانع تلاش هاي سازمان سيا براي شناسايي آنها است. همچنين گفته مي شود كه در افغانستان نيروهاي القاعده مستقر هستند و خروج امريكايي ها خطر فعال شدن آنها را تشديد مي كند لذا فعاليت نيروهاي ويژه امريكا در افغانستان امري ضروري تلقي شده است. همچنين بر اساس آمارهاي رسمي و غير رسمي، هنوز هزار تن از نيروهاي القاعده در عراق ساكن و به دنبال آسيب رساندن به دولت اين كشور هستند. اين نيروها با خروج امريكايي ها از عراق فرصت بيشتري براي اقدام يافته اند.

اكنون ديگر نمي توان فعاليت القاعده پس از بن لادن را به كشورهاي جنوب آسيا همانند افغانستان و پاكستان و يا كشورهاي جنوب شرق آسيا همانند اندونزي و مالزي محدود كرد زيرا گروه "الشباب" به عنوان يكي از شاخه هاي القاعده در كشور سومالي با توجه به انتخابات امريكا و گرسنگي شديدي كه در اين كشور وجود دارد تلاش بسياري براي انجام فعاليت هاي تروريستي دارد. اين گروه به دنبال كسب منافع مالي از طريق دزدي دريايي و آدم ربايي است. "آسوشيتدپرس" طي مطلبي اعلام كرد كه درآمد دزدان دريايي مرتبط با القاعده از 80 ميليون دلار در سال 2010 به 140 ميليون دلار در سال 2011 افزايش يافته است. اكنون مبارزه با اين گروه از دزدان دريايي به يكي از حوزه هاي جديد در مبارزه با گروههاي تروريستي تبديل شده است.

مقامات امريكا در مبارزات ضد تروريستي و ضد القاعده اي خود از يمن به عنوان يك مدل قابل توجه ياد مي كنند كه در آن يك گروه كوچك اطلاعاتي امريكا در كنار يك گروه نظامي با همكاري نيروهاي محلي، شبه نظاميان تروريست را مورد هدف قرار مي دهند اما يك تهديد براي آنها در مبارزه با گروههاي تروريستي به خصوص القاعده وجود دارد و آن افزايش احساسات ضد امريكايي است، يعني "گروهي كه بيشترين نيروي غير نظامي را بكشد بازنده است".

هر چند امريكايي ها توانستند به ظاهر آنچه را كه سازمان القاعده خوانده مي شد از بين ببرند اما اين جنبش، ايدئولوژي آن و فلسفه بن لادن همچنان در پاكستان و حتي فراتر از مرزهاي اين كشور وجود دارد.

* آينده فعاليت هاي القاعده

------------------------------------

در تحليل آينده القاعده بايد نيم نگاهي به انقلاب هاي اخير داشت زيرا اگر القاعده بتواند در يكي از اين كشورها جايگاه حتي متوسطي پيدا كند آينده اين سازمان با رشد چشمگيري همراه خواهد بود. لازم به ذكر است كه القاعده از انقلاب هاي اخير حمايت كرده است. اكنون كه يك سال از اعلام پيروزي امريكا در جنگ با تروريست ها مي گذرد مي توان با توجه تحولات اخير سخن اوباما در مورد پيروزي امريكا در جنگ با تروريست ها را مورد سنجش قرار داد. اين موضوع را بايد از طريق تعداد فعاليت هاي مورد علاقه نيروها و يا شاخه هاي مرتبط با القاعده، فضاي رشد لازم براي فعاليت هاي تروريستي و بسترهاي تاريخي گروه القاعده مورد سنجش قرار داد.

تحولات اخير در افغانستان به عنوان كشوري كه امريكايي ها با هدف اعلامي مبارزه با گروه القاعده به آن حمله كردند هيچ نشانه اي از حذف و يا تضعيف گروه القاعده را نشان نمي دهد. تعداد حملات طالبان بر اساس آنچه امريكايي ها در آمارهاي خود ذكر كرده اند افزايش يافته است. گفته مي شود كه رابطه پنهان و مبهمي بين طالبان و القاعده وجود دارد. به عبارتي در تفكيك طالبان و القاعده گفته مي شود كه طالبان گروهي محلي و بومي براي فعاليت در افغانستان و پاكستان است اما القاعده گروهي است كه اقدامات خود را در عرصه بين المللي سازمان دهي مي كند. همچنين اوباما كه بارها سال 2014 را به عنوان زمان خروج از افغانستان اعلام كرده بود اكنون با تمديد مدت زمان حضور در افغانستان تا سال 2024 و با توجه به اظهارات وي در سال گذشته مبني بر پيروزي بر تروريست ها، دو تفسير متفاوت از اقدامات خود ارايه داده است.

با تمديد زمان حضور در افغانستان تا سال 2024 تحليل اول آن است كه وي در 2 مي 2011 اظهارات آرمان گرايانه اي را بيان كرده است زيرا "پيروزي در جنگ با تروريست ها" در حالي كه مردم امريكا بشدت از جنگ افغانستان ناراضي هستند نيازي به تمديد حضور در اين كشور ندارد. تحليل دوم آنست كه امريكا عزم جدي و يا توان كافي براي حذف تروريست ها را ندارد. تعداد فعاليت هاي تروريستي در ديگر كشورها همانند عراق نيز بر كاهش چشمگير فعاليت هاي تروريستي گواهي نمي دهد. تحولات خونين در عراق و افغانستان بيانگر آنست كه همچنان گروه القاعده در اين كشورها فعال است.

همچنين فقر و ناامني به عنوان بسترهاي مناسب فعاليت هاي تروريستي همچنان با قوت در بسياري از كشورهاي دنيا وجود دارد. فقر و ناامني از مولفه هايي است كه زمينه را براي فعاليت بهتر گروههاي تروريستي همانند القاعده فراهم مي كند. اوضاع عراق، افغانستان و سومالي مويد اين گزاره است .

از نظر امريكايي ها، اكنون يمن يكي از پايگاههاي اصلي براي القاعده براي مبارزه با امريكايي ها و يا حمله به كشور امريكاست. لذا مقامات امريكايي همانند جان برنان (John Brennan) مشاور كاخ سفيد در مبارزه با تروريسم معتقد است كه بايد همكاري با يمن را گسترش داد. يمن حائز جايگاه ويژه اي در بين ديگر كشورهايي است كه القاعده در آن نيرو دارد زيرا به عنوان قلب فعاليت ها و مركز متصل كننده پاكستان، افغانستان، اندونزي، مالزي و آسياي مركزي از يك سو با كشورهاي شمال افريقا، سومالي و حتي اروپاست.

نكته مثبت براي غرب آنست كه كمتر نشانه اي از تصاحب و كنترل انقلاب هاي اخير در خاورميانه به خصوص در ليبي، مصر و تونس توسط القاعده قابل مشاهده است. اما نكته منفي آن است كه القاعده در كشور سوريه فعال شده است. همچنين در ناامني هاي يمن نيز القاعده جولانگاه بسيار مناسبي پيدا كرده است. از زمان مرگ بن لادن ايمن الظواهري 13 نوار صوتي و تصويري براي پيروان خود منتشر كرده است. در يكي از اين اعلاميه هاي صوتي وي به حاميان خود توصيه كرده است كه در آشوب هاي كشورهاي عربي فعال باشند تا از اين طريق نفوذ و سازمان هاي خود را در مصر، ليبي و ديگر كشورها گسترش دهند.

تحقيق**م.پ**1358

انتهاي خبر / خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا) / كد خبر 80106040

سه|ا|شنبه|ا|12|ا|ارديبهشت|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 205]