تحليل مهر/آمريكا و تغيير استراتژي در خاورميانه

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: تحليل مهر/آمريكا و تغيير استراتژي در خاورميانه
آمريكا و تغيير استراتژي در خاورميانه
خبرگزاري مهر- گروه بين الملل: آمريكا استراتژي خود در منطقه را كه پيشتر بر پايه نظام هاي سنتي و پادشاهي و غير انتخابي عربي بود تغيير داده و بر آن است در رويكردي جديد خود بتواند همچنان هژموني خود را در خاورميانه اعمال كند.

استراتژي آمريكا در خليج فارس و خاورميانه هر چند دهه يكبار دچار تغييرات بنيادي، اما تا حدودي نامحسوس مي شود. اين كشور بر آن بوده تا به توصيه انديشكده ها و محافل سياسي و قدرت خود كه هميشه تحولات را زودتر پيش بيني مي كنند سياست خارجي خود را در خاورميانه تدوين كند. زماني كه جرج بوش(پسر) در سال 2000 بر روي كار آمد انديشكده هايي كه عمدتاً از طيف نومحافظه كاران بودند از وي خواستند تا از مخالفان در كشورهاي عربي حمايت كرده و دموكراسي به شيوه اي كه آمريكا آن را مي پسندند تقويت شود.

استدلال آنها اين بود كه پادشاهي هاي سنتي و سست عربي بزودي فرو خواهند ريخت و اگر آمريكا در اين باره ابتكار عمل را به دست نگيرد مسئله مي تواند به ضرر آن كشور در آينده تبديل شود.

بر اساس همين توصيه بود كه دولت بوش حمايت خود را از دموكراسي در خاورميانه اعلام كرد، اما در اينباره مشكلي بزرگ بروز كرد. در انتخابات سال 2005 در نوار غزه دولت حماس با راي قاطع مردم به پيروزي رسيد و در اين زمان بود كه تناقض در دموكراسي مورد ادعاي غربي ها و انتخابات آزاد با راي مردم، آشكار شد.

گرچه هيلاري كلينتون وزير خارجه دولت كنوني آمريكا اخيراً در سخناني بر پيروزي دموكراتيك آن زمان حماس اذعان كرد، اما خود وي نيز اين نكته را پنهان نكرد كه منظور آمريكا از دموكراسي در خاورميانه آن چيزي نيست كه مردم منطقه به دنبال آن باشند بلكه منظور دموكراسي هاي مسئول است كه مورد تائيد آمريكا باشند.

هيلاري كلينتون 14 اكتبر سال 2011 با حضور در باشگاه اقتصادي نيويورك، چرخش در استراتژي كلي ايالات متحده براي تداوم رهبري سياسي اين كشور در عرصه بين‌الملل را تشريح كرد و گفت كه "ستون قدرت آمريكا در جهان يك اقتصاد قوي است." اين بينش نشان مي دهد كه آمريكا بر آن است تا با دميدن روحي تازه بر كالبد نيمه جان اقتصاد سرمايه داري اين كشور همچنان از "هارت‌لند" خاورميانه در راستاي اين هژموني اقتصادي بهره ببرد.

اما همان طور كه عنوان شد آمريكا در چرخش استراتژي خود در خاورميانه با پيروزي حماس در فلسطين با مشكلاتي روبرو شد و علناً در مقابل خواست و اراده مردمي ايستاد. اين دست انداز سبب شد تا براي مدت قريب به 6 سال برنامه هاي آمريكا براي خاورميانه يا به تعبير بهتر همان ادامه دكترين "خاورميانه بزرگ‌تر" كه در زمان بوش تدوين شده بود، به تاخير بيفتد.

ايران ژاندارم منطقه، عربستان تامين كننده مالي

همانطور كه بارها در كتابها و سخنراني ها عنوان شده استراتژي آمريكا تاپيش از انقلاب اسلامي ايران در سال 1357 بر "دو ستون" نظامي ايران و مالي عربستان استوار بود. اين استراتژي از سوي دولت نيكسون رئيس جمهوري اسبق آمريكا مطرح شده بود. براساس اين سياست، دولتهاي ايران و عربستان سعودي به عنوان دو ستون اصلي برنامه هاي ايالات متحده، وظيفه حراست و پركردن خلأ قدرت را در منطقه خليج فارس عهده دار شدند.

آمريكا با اعطاي كمك هاي اقتصادي و نظامي به اين دو كشور، آنان را به عنوان ابزار و وسيله تامين امنيت در كل منطقه تقويت مي‌كرد، بدون آنكه خود احتياجي به حضور مستقيم داشته باشد.

نيكسون مي گويد: "رشد اقتصادي و ايجاد اصلاحات در كشورهاي كرانه خليج فارس، يكي از مسائل مهم در حفظ استقرار امنيت و آرامش منطقه است و دو كشور عربستان و ايران مي‌توانند با تلاش متعهدانه خود آرامش را در خليج[فارس] تقويت كنند".

نيكسون از آن پس سياست چهارگانه زير را براي منطقه خليج فارس تعيين كرد:
1. همكاري نزديك با ايران و عربستان به عنوان پايه هاي ثبات منطقه؛
2. حضور نظامي نيروي دريايي آمريكا به مقدار اندك در حد سه كشتي از واحد فرماندهي خاورميانه؛
3. افزايش فعاليتهاي ديپلماتيك در منطقه و توسعه كمكهاي تكنولوژي به آن كشورها؛
4. كاستن از توجه كشورهاي كوچك منطقه به انگلستان در جهت تامين نيازهاي امنيتي آنان.

اين رويكرد تا انقلاب ايران ادامه داشت اما با انقلاب اسلامي در ايران دچار تنشي لاينحل شد. شعار "نه شرقي نه غربي جمهوري اسلامي" حكايت از تغييرات بنيادين در رويكرد ايران پس از انقلاب داشت و اين امر به هيچ وجه نمي توانست با هژموني آمريكا در منطقه همساني داشته باشد. لذا دولت آمريكا بايد دست به كار مي شد.

عراق بعنوان جايگزين بازوي نظامي در منطقه

پس از انقلاب در ايران آمريكايي ها براي پر كردن خلا ايران رو به عراق و صدام حسين آوردند. در اينجا باز هم نقش عربستان بعنوان بازوي مالي استراتژي دفاعي آمريكا در منطقه حفظ شد. آنها با تجهيز صدام حسين دو نقش مهم را به او دادند. يكي حمله به ايران به عنوان كشور بر هم زننده توازن قوا در منطقه؛ و دومي تلاش براي فشار بر ديگر كشورهاي عربي بعنوان متحد نظامي واشنگتن.

با اينكه عراق بخوبي اين دوخواسته را بر آورد كرد اما به هدف ديگر و پنهاني دكترين "مهار دوجانبه"، كه تلاش داشت عراق را در كنار ايران تضعيف كرده و توازن قوا را در منطقه در راستاي حفظ آرامش مورد قبول غرب حفظ كند، توجه نكرد.

جنگ 8 سال ادامه پيدا كرد و طي اين هشت سال آمريكا هر آنچه را كه مي خواست بدست آورد. تضعيف عراق، مهار ايران، وابستگي بيشتر كشورهايي همچون عربستان به آمريكا هم از بعد امنيتي و هم از بعد نظامي و اقتصادي، فراغت از مشكلات خاورميانه و تقويت قدرت نظامي آمريكا در پاسخگويي به چالش هاي امنيتي در خارج از منطقه از جمله دستاوردهاي مهم آمريكا بودند.

پس از پايان جنگ وضعيت در خاورميانه به شكل ديگري بروز پيدا كرد. ديگر بازوي نظامي قابل اعتمادي براي دكترين آمريكايي نبود و اين كشور خود مجبور شد تا ضعف همپيمانان خود را در اين عرصه جبران كند و از آن تاريخ تاكنون اين كشور حضور گسترده نظامي خود را در منطقه حفظ كرد اما اين ميزان از سطح حضور براي آمريكا و سياستمداران نومحافظه كار كافي نبود. ناگهان دو هواپيما به برج هاي دوقلوي تجارت جهاني در نيويوك برخورد كرد. صرف نظر از اينكه ماهيت اين عمليات تروريستي به چه نوعي بود، اما اين رخداد مهم نقطه عطفي در استراتژي امنيت نظامي آمريكا در جهان و بالطبع در منطقه بود.

آمريكا در سال 2001 به افغانستان حمله كرد و در سال 2003 هم عراق تحت حاكميت صدام را در هم كوبيد. ديگر صدام بعنوان يك ديكتاتور سكولار براي آمريكا فلسفه وجودي نداشت. پس از سقوط صدام نيروهاي آمريكايي تا ماه گذشته در عراق حضور داشتند، اما سرانجام دولت باراك اوباما طرحي نو در سر پروراند و آن خارج كردن نيروهاي نظامي از عراق و عملياتي ساختن پازلي ديگر از صفحه دكترين نظامي در منطقه بود.

اين كشور بر آن است تا تغييراتي در استراتژي نظامي خود در خليج فارس و خاورميانه بدهد. منطقه پس از انقلاب هاي عربي تغييراتي گسترده داشته است. انقلاب ها در تونس، مصر و ليبي و همچنين صداي طبل جنبش اسلامي در بحرين و ديگر كشورهاي عربي ايالات متحده را بر آن داشت تا رويكرد جديد خود را با تغيير بازوي نظامي دكترين و حفظ "دامينانت آمريكا" عملي سازند.

عربستان بازوي نظامي و قطر بازي مالي هژموني دو ستون

آمريكا اين بار عربستان را بعنوان بازوي نظامي خود تلقي مي كند. اين كشور با عقد قرارداد فروش 60 ميليارد دلاري تسليحات به عربستان بر آن است تا آن را جايگزين اين نقش كند.

آمريكا در اوايل شهريور ماه سال 1389 از برنامه 10 ساله خود براي فروش 60 ميليارد دلار تسليحات به عربستان سعودي خبر داد. اين معامله شامل 30 ميليارد دلار براي هليكوپترهاي آپاچي و بلك هاوك در قالب يك بسته است كه شامل هواپيماهاي جنگي اف 15 هم مي شود.

سال گذشته آمريكا اعلام كرد كه فاز نخست اين معامله در حال نهايي شدن است و طي سال هاي آينده ديگر مراحل آن نيز انجام خواهد شد. گفته مي شود در صورت نهايي شدن اين معامله، اين توافقنامه بزرگترين معامله فروش تسليحات از سوي آمريكا با يك كشور خواهد بود و انتظار مي رود اين معامله در چهار مرحله و طي 10 سال آتي عملي شود.

اين توافق تقريباً عربستان سعودي را بعنوان بازوي نظامي قدرت آمريكا در منطقه مطرح خواهد ساخت، اما نكته مهمي كه آمريكا اين بار بر آن روي آورده پيدا كردن حامي جديد مالي براي دكترين هاي نظامي خود است و اين بازو هيچ كشوري جز قطر بعنوان يكي از ثروتمندترين كشورهاي حاشيه خليج فارس و مملو از نفت و گاز نمي‌تواند باشد.

دليل گزينش قطر به عنوان ستون مالي استراتژي منطقه اي

تحليلگران سياسي به دلايل ذيل معتقدند كه آمريكا و غرب براي اجراي استراتژي خود در منطقه خاورميانه، قطر را برگزيده است:

1) ناتواني عربستان در اجراي راهبرد آمريكا به خوبي قطر، به دلايلي مانند "روابط عربستان با آمريكا، ديدگاه منفي عربستان و وهابيت به انقلاب هاي عربي، و ترديد ملل عرب به فعاليت هاي عربستان به علت ارتباط اين فعاليت ها با طرح هاي ضد مردمي آمريكا در منطقه عربي".
2) نبود ذهنيت منفي از قطر در افكار ملل عرب بر خلاف عربستان.

3) بلند پروازي سران قطر پس از كودتاي امير كنوني اين كشورعليه پدرش، براي ايفاي نقش موثر منطقه اي و بين المللي، به علل شخصي و بين المللي و براي رهايي از سلطه عربستان.

4) نبود روابط رسمي ميان قطر و اسرائيل. درست است كه قطر رژيم اسرائيل را به رسميت نشناخته، ولي درعمل اسرائيل را به رسميت مي شناسد، زيرا دفتر حافظ منافع اسرائيل در دوحه مستقر است، و به اذعان مسئولان اسرائيلي ، روابط قطر و اسرائيل فراتر از روابط ديپلماتيك است.
-----------------------------

*حسين اميري

© 2003 Mehr News Agency .

شنبه|ا|9|ا|ارديبهشت|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 142]