گزارش خبري/بيرجند؛ نگين كوير ايران در انتظار مسافران نوروزي

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: گزارش خبري/بيرجند؛ نگين كوير ايران در انتظار مسافران نوروزي
بيرجند؛ نگين كوير ايران در انتظار مسافران نوروزي
بيرجند - خبرگزاري مهر: شهرستان بيرجند در شرق ايران با چشم اندازهاي زيبا و آثار تاريخي و باستاني فراوان، در اين روزها پذيراي گردشگران و ميهمانان نوروزي است.

به گزارش خبرنگار مهر، استان خراسان جنوبي به دليل برخورداري از جذابيت‌هاي فرهنگي، تاريخي و طبيعت منحصر به فرد در سطح كشور در بخش گردشگري حرف‌هاي زيادي براي گفتن دارد و اكثر نقاط استان را مناطق بسيار ديدني تشكيل مي ‌دهد كه چشم هر بينند‌ه ‌‌اي را خيره و گردشگران مشتاق و نكته سنج را به تحسين وا مي ‌دارد.

اين استان كويري و زيبا با برخورداري از مردمي خونگرم و مهمان ‌نواز و دارا بودن فرهنگ غني و آداب و رسوم جذاب و متنوع مانند رقص چوب مردان و مراسم بام اندود، سوغات لذيذ مانند عناب، زرشك، زعفران و... صنايع دستي هنرمندانه مانند فرش، جاجيم، نمد، همه ساله پذيراي علاقه منداني از سراسر جهان است.

شهرستان بيرجند در شرق ايران و در مركز استان خراسان جنوبي با جاذبه هاي زيباي گردشگري تنها شهر مانده در دل كوير است كه به نگين كوير ايران شهرت يافته است.

ارتفاع اين شهر از سطح دريا 1480 متر و فاصله آن تا تهران - مشهد و زاهدان به ترتيب 1320، 486، و 458 كيلومتر است.

شهر بيرجند مركز استان خراسان جنوبي در ميان دره گسترده ‌اي در 32 درجه و 53 دقيقه پهناي شمالي و 59 درجه و 13 دقيقه در ازاي خاوري نسبت به نيمروز (نصف النهار) گرينويچ بر فراز و نشيب و ارتفاع بيرجند از سطح دريا يك هزار و 480 متر، فاصله زميني آن تا مشهد 486 كيلومتر و تا زاهدان 458 كيلومتر و فاصله آن تا تهران يك هزار و 246 كيلومتر است.

اين شهر از شمال به شهرستان قاين از جنوب به شهرستان نهبندان و كرمان از شرق به افغانستان و از غرب به شهرستان‌هاي فردوس و طبس محدود مي ‌شود.

بر اساس مصوبه سال 1358 بخش قاين و در سال 1368 بخش نهبندان و در سال 1381 بخش سربيشه هر يك به صورت يك شهرستان از شهرستان بيرجند منفك شده ‌اند.

تاريخچه بيرجند در دوره باستاني و ميانه

از اسناد بازمانده دوران باستان تاريخ ايران چنين برداشت مي‌آيد كه قهستان در دوره باستان خاستگاه و زيستگاه يكي از اقوام نژاد ايراني (پارسي) به نام ساگارت بوده و بخشي از ساتراپي چهاردهم هخامنشي به شمار آمده است.

اين نظر در دو سند، يكي كتيبه‌هاي هخامنشي و ديگر در نوشته‌هاي مورخان يوناني مانند هرودت ذكر شده است.

دردوره اشكاني كه پارت‌ها به همت اشك نامي در خراسان بزرگ آن روزگار به فرمانروايي رسيدند و از ربع نخست سده سوم قبل از ميلاد تا نيمه سده سوم ميلادي بر مسند قدرت بودند طبق نوشته‌ها و قراين تاريخي و نيز كتيبه بسيار معروف و مهم كال جنگال بيرجند و قهستان يكي از ايالات شاهنشاهي اشكاني بوده است.

همچنين خوسف ساتراپ نشين اين منطقه در جنوب خراسان بوده است.

در عهد ساسانيان نيز قهستان از ايالات آباد و معتبر شاهنشاهي آنان بوده است و حدود 150 سال محل حكمراني و حضور هپتاليان بوده است.

تاريخچه بيرجند در دوره نوين و عهد اسلامي

تاريخ‌ نويسان فتح خراسان را در سال 22 هجري قمري در زمان عمر و فتح قهستان را در سال 29 هجري قمري در عهد خلافت عثمان دانسته ‌اند.

نام قهستان و شهرهاي آن از زماني كه نهضت اسماعيليه پا گرفت و گسترش يافت و اسماعيليان در اين ناحيه به تبليغ و فعاليت پرداختند بر سر زبان‌ها افتاد و در نوشته ‌ها راه يافت.

در دوره مبارزات اسماعيليان يعني سده‌هاي ششم و هفتم به ويژه از هنگامي كه حسن صباح قهستان را با توجه به موقعيت كوهستاني و شرايط جغرافيايي آن براي فعاليت اسماعيليان مناسب ديد و حسن قايني را مأمور تبليغ آن آيين در اين منطقه كرد قهستان اهميت فوق ‌العاده ‌اي پيدا كرد چنانكه پس از الموت مهم ‌ترين پايگاه و پناهگاه اسماعيليان كوهستان‌هاي اين سرزمين بود و بسياري از مردم قهستان به اين مذهب گرويدند و حتي در برخي از شهرها حكومت‌هاي محلي هم تشكيل دادند.

از اين زمان تا عهد صفويان بيرجند با آنكه از خمول و گمنامي درآمده بود اما هنوز قصبه‌اي بيش نبود ولي از دوره صفويه اندك اندك رو به شهر شدن گذاشت و مركزيتي پيدا كرد و خانواده اميري بيرجند، علم و خزيمه كه در اين دوره به امارت رسيدند در آنجا مستقر شدند اما تا دوره قاجاريه مركز قاينات شهر قاين بود و بيرجند هنوز عنوان قصبه ‌اي داشت.

در اين دوره بيرجند كه اميرنشين شده بود رسماً حاكم‌نشين ولايت قاينات شد و اندك اندك از حالت ده و قصبه درآمد و كم كم گسترش يافت و تشكيلات حكومتي و سازمان‌هاي اداري و تأسيسات گوناگون در آن ايجاد شد و مردم بسياري از روستاهاي دور و نزديك به آنجا مهاجرت كردند و جمعيت آن فزوني يافت و شهري قابل توجه شد.

در نخستين تقسيمات رسمي كشوري در سال 1316 و تشكيل استان‌ها و شهرستان‌ها ولايت قاينات شهرستان بيرجند نام گرفت و يكي از هفت شهرستان استان نهم يعني استان خراسان شد و شهر بيرجند به عنوان مركز اين شهرستان انتخاب شد.

وجه تسميه

نام اصلي اين شهر از ديرباز " بيرجند " بوده كه به صورت هاي بيرجند، برجن، بركند و بيرگند نيز در نوشته ها و فرهنگ نامه ها آمده است و اولين بار از اين شهرستان در كتاب معجم البلدان (قرن هفتم هجري قمري ) ياد شده است.

همچنين سياحان و مورخاني چون ماركوپولو ، ياقوت حموي ، مقدسي،حمدا...مستوفي و حافظ ابرو در كتاب هاي خود از اين شهر به نوعي ياد كرده اند.در ذيل بخش هايي از ويژگي ها و جاذبه هاي طبيعي و تاريخي و گردشگري اين شهر معرفي مي شود.

ارگ كلاه فرنگي

اين بنا در شش طبقه به شكل زيگورات ساخته شده كه از شش طبقه بنا تنها دو طبقه آن قابل كاربري است و بقيه طبقات تنها به منظور فرم بخشي ساخته شده اند.

در مركز اين بنا كه محل حكمراني حسام الدوله بوده و زمان ساخت آن به دوره زنديه بر مي گردد حوض خانه با ويژگي هاي معماري جالب توجهي وجود دارد كه در حال حاضر استانداري خراسان جنوبي در مجاورت اين بنا قرار دارد.

مجموعه عمارت و باغ كلاه فرنگي

اين مجموعه شامل باغ عمارت سردر ورودي ، اصطبل ، حمام ، خمخانه، بخش اداري ، تالار تشريفات ، استخر وغيره است. قديمي ترين بخش اين مجموعه در شرق آن واقع است كه در زمان حشمت الملك در دو طبقه ساخته شده و اكنون به كتابخانه و معاونت گردشگري سازمان ميراث فرهنگي و صنايع دستي و گردشگري خراسان جنوبي اختصاص داده شده است.

بخش مركزي كه از لحاظ معماري جالب ترين بخش مجموعه است در دو طبقه ساخته شده و اكنون به عنوان موزه هاي باستان شناسي و مردم شناسي استفاده مي شود.

آخرين بخش مجموعه كه با عنوان بخش اداري ساخته شده درغرب مجموعه قرار دارد و شامل يك راهروي طويل با اتاق هايي در دو طرف است.

مدرسه شوكتيه

مدرسه شوكتيه در داخل بافت قديمي شهر بيرجند قرار دارد كه تك ايواني بوده و هشتي، دهليز، ايوان رفيع ، حياط، حجره هاي دور تا دور حياط شاه نشين و حمام از متعلقات اين بنا است. سر در ورودي بنا داراي طاق جناغي با تزئينات مقرنس است.

بناي شوكتيه در سال 1312 ه.ق به منظور برگزاري مراسم عزاداري ماه محرم ساخته شد و در سال 1326 ه.ق اولين مدرسه جديد بيرجند در آن تاسيس شده است.

باغ و عمارت رحيم آباد

باغ و عمارت رحيم آباد دارالحكومه اسماعيل خان شوكت الملك در حدود سال 1315 ه.ق بوده كه داراي باغ، انبار، بناي ورودي، استخر وعمارت اصلي است . ويژگي مهم اين بنا، تزئينات زيباي آن است كه شامل آيينه كاري ها وگچبري هاي بسيار زيبايي با نقش سرديس حيوانات، گل وگياه و نقوش اسليمي است.

حسينيه و مدرسه نواب

اين حسينيه كه به فرمان اميرزاده خاتون ملقب به بي بي نواب يكي از بانوان خاندان خزيمه علم ساخته شده است، به شيوه دو ايواني است و مهمترين عناصر معماري آن عبارتند از : سردر ورودي ،هشتي ، صحن، دو ايوان و اتاقهاي متعدد . تزئينات اين بنا شامل مقرنس كاري ،رسمي بندي ،كتيبه هاي گچي و گچبري هاي اسليمي و گل و گياه است.

سنگ نگاره هاي لاخ مزار كوچ

مجموعه نگاره هاي لاخ مزار در روستاي كوچ بيرجند جزو معتبرترين اسناد تاريخي مربوط به خراسان جنوبي به شمار مي آيند.

اين نگاره ها كه بر سطح صخره اي به رنگ سبز مايل به سياه و به ابعاد پنج در پنج متر ايجاد شده اند، دوره طولاني پيش از تاريخ تا دوران متاخر اسلامي را در بر مي گيرند .

مجموعه نگاره هاي لاخ مزار به 307 مورد مي رسد كه شامل نقوش انسان، حيوان، گياه ،علامت و نشانه، كتيبه هاي پهلوي، اشكاني، ساساني، كتيبه هاي عربي و كتيبه هاي فارسي هستند.

سنگ نگاره كال جنگال

كال جنگال نام يكي از دره هاي عميق كوه ريچ است و در نزديكي روستاي زمان آباد از توابع بخش مركزي قرار دارد. در قلل نسبتا مرتفع كوهاي اين دره و بر روي سنگ هاي صيقلي، پيكره ها و نوشته هايي به خط پهلوي اشكاني نقش بسته كه نشاني از زندگي با عظمت پيشينيان اين خطه است.

در ميان اين كتيبه ها تصوير جدال مرد پارتي با شير ديده مي شود. در اين تصوير مرد جنگجو دست راست را به كمر زده و با دست چپ با شير مبارزه مي كند.

بند دره

اين بنا در دوره قاجار در زمان حكمراني امير حشمت ‌الملك علم ساخته شده است. بند يا سد تاريخي دره بنايي است عظيم از سنگ، آجر و ملات ساروج كه بر مسير سيلابي در رشته كوه باقران احداث شده است.

اين بنا با 31 متر طول تاج، سه تا پنج متر عرض تاج و حدود 13 متر ارتفاع مهم ‌ترين بند تاريخي در بيرجند محسوب است.

ردپاي حيوانات ماقبل تاريخ در بيرجند

توسط كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي خراسان جنوبي و با تاييد مقامات ذي صلاح علمي ردپاي حيوانات عظيم الجثه مربوط به 30 تا 50 ميليون سال سال قبل به روي لايه هاي موسوم به فليش بر روي صخره هاي مربوط به دوران سوم زمين شناسي و به صورت حفره هاي بيضي شكل شناسايي شده است. اين رد پاها در سال 1377 كشف شده اند.

وضعيت اقليمي و طبيعي

از لحاظ وضعيت اقليمي دو عنصر مهم كوه پايه هاي بلند و دشت هاي وسيع از مهمترين عوامل تاثيرگذار در آب و هواي اين منطقه به شمار مي روند. نزديكي به كوير مركزي ايران و وجود دشت هاي وسيع باعث به وجود آمدن آب و هواي بياباني با تابستان هاي گرم در اين منطقه شده است.

از سوي ديگر كوه هاي منطقه كه بيشتر در جهت غربي - شرقي كشيده شده اند، باعث شده از شدت گرما كاسته شود و منطقه نسبت به مناطق اطراف از اعتدال بيشتري برخوردار باشد.

سوغات بيرجند

از مهم ترين محصولات و سوغات بيرجند مي توان به زعفران، زرشك، بادام و عناب اشاره كرد.

© 2003 Mehr News Agency .

پنجشنبه|ا|3|ا|فروردين|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 138]