عيد نوروز،سال نو ايرانيان روز بين‌المللي نوروز و فرهنگ صلح در جهان

واضح آرشیو وب فارسی:باشگاه خبرنگاران جوان: عيد نوروز،سال نو ايرانيان روز بين‌المللي نوروز و فرهنگ صلح در جهان
عيد نوروز،سال نو ايرانيان ؛روز بين‌المللي نوروز و فرهنگ صلح در جهان است

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران اروميه؛نوروز يكي از كهن‌ترين جشن‌هاي به جا مانده از دوران باستان است. خاستگاه نوروز در ايران باستان است و هنوز مردم مناطق مختلف فلات ايران نوروز را جشن مي‌گيرند. زمان برگزاري نوروز، در آغاز فصل بهار است. نوروز در ايران و افغانستان آغاز سال نو محسوب مي‌شود و در برخي ديگر از كشورها تعطيل رسمي است.

مجمع عمومي سازمان ملل در نشست ۴ اسفند ۱۳۸۸ (۲۳ فوريه ۲۰۱۰) ۲۱ ماه مارس را به‌عنوان روز جهاني عيد نوروز، با ريشهٔ ايراني به‌رسميت شناخت و آن را در تقويم خود جاي داد. در متن به تصويب رسيده در مجمع عمومي سازمان ملل، نوروز، جشني با ريشه ايراني كه قدمتي بيش از ۳ هزار سال دارد و امروزه بيش از ۳۰۰ ميليون نفر آن را جشن مي‌گيرند توصيف شده‌است.

پيش از آن در تاريخ ۸ مهر ۱۳۸۸ خورشيدي، نوروز توسط سازمان علمي و فرهنگي سازمان ملل متحد، به عنوان ميراث غير ملموس جهاني، به ثبت جهاني رسيده‌بود. در ۷ فروردين ۱۳۸۹ نخستين دورهٔ جشن جهاني نوروز در تهران برگزار شد و اين شهر به عنوان «دبيرخانهٔ نوروز» شناخته شد

زمان نوروز

جشن نوروز از لحظه اعتدال بهاري آغاز مي‌شود. در دانش ستاره‌شناسي، اعتدال بهاري يا اعتدال ربيعي در نيم‌كره شمالي زمين به لحظه‌اي گفته مي‌شود كه خورشيد از صفحه استواي زمين مي گذرد و به سوي شمال آسمان مي‌رود. اين لحظه، لحظه اول برج حمل ناميده مي‌شود، و در تقويم هجري خورشيدي با نخستين روز از ماه فروردين برابر است. نوروز در تقويم ميلادي با ۲۱ يا ۲۲ مارس مطابقت دارد.

در كشورهايي مانند ايران و افغانستان كه تقويم هجري شمسي به كار برده مي‌شود، نوروز، روز آغاز سال نو است. اما در كشورهاي آسياي ميانه و قفقاز، تقويم ميلادي متداول است و نوروز به عنوان آغاز فصل بهار جشن گرفته مي‌شود و روز آغاز سال محسوب نمي‌شود.

واژهٔ نوروز

واژه نوروز يك اسم مركب است كه از تركيب دو واژهٔ فارسي «نو» و «روز» به وجود آمده است. اين نام در دو معني به‌كار مي‌رود:

۱)نوروز عام: روز آغاز اعتدال بهاري و آغاز سال نو

۲)نوروز خاص: روز ششم فروردين با نام روز خرداد

ايرانيان باستان از نوروز به عنوان ناوا سرِدا يعني سال نو ياد مي‌كردند. مردمان ايراني آسياي ميانه نيز در زمان سغديان و خوارزمشاهيان، نوروز را نوسارد و نوسارجي به معناي سال نو مي‌ناميدند.

زمان پيدايش نوروز

منشا و زمان پيدايش نوروز، به درستي معلوم نيست. در برخي از متن‌هاي كهن ايران ازجمله شاهنامه فردوسي و تاريخ طبري، جمشيد و در برخي ديگر از متن ها، كيومرث به‌عنوان پايه‌گذار نوروز معرفي شده است. پديد آوري نوروز در شاهنامه، بدين گونه روايت شده است كه جمشيد در حال گذشتن از آذربايجان، دستور داد تا در آنجا براي او تختي بگذارند و خودش با تاجي زرين بر روي تخت نشست. با رسيدن نور خورشيد به تاج زرين او، جهان نوراني شد و مردم شادماني كردند و آن روز را روز نو ناميدند.

برخي از روايت‌هاي تاريخي، آغاز نوروز را به بابليان نسبت مي‌دهد. بر طبق اين روايت‌ها، رواج نوروز در ايران به ۵۳۸ سال قبل از ميلاد يعني زمان حمله كورش بزرگ به بابل بازمي‌گردد. همچنين در برخي از روايت‌ها، از زرتشت به‌عنوان بنيان‌گذار نوروز نام برده شده است. اما در اوستا (دست كم در گاتها) نامي از نوروز برده نشده است.

نوروز در زمان سلسله هخامنشيان

كوروش دوم بنيان‌گذار هخامنشيان، نوروز را در سال ۵۳۸ قبل از ميلاد، جشن ملي اعلام كرد. وي در اين روز برنامه‌هايي براي ترفيع سربازان، پاكسازي مكان‌هاي همگاني و خانه‌هاي شخصي و بخشش محكومان اجرا مي‌نمود. اين آيين‌ها در زمان ديگر پادشاهان هخامنشي نيز برگزار مي‌شده است. در زمان داريوش يكم، مراسم نوروز در تخت جمشيد برگزار مي‌شد. البته در سنگ‌نوشته‌هاي به‌جا مانده از دوران هخامنشيان، به‌طور مستقيم اشاره‌اي به برگزاري نوروز نشده است. اما بررسي‌ها بر روي اين سنگ‌نوشته‌ها نشان مي‌دهد كه مردم در دوران هخامنشيان با جشن‌هاي نوروز آشنا بوده‌اند، و هخامنشيان نوروز را با شكوه و بزرگي جشن مي‌گرفته‌اند. شواهد نشان مي‌دهد داريوش اول هخامنشي، به مناسبت نوروز در سال ۴۱۶ قبل از ميلاد سكه‌اي از جنس طلا ضرب نمود كه در يك سوي آن سربازي در حال تيراندازي نشان داده شده است.

در دوران هخامنشي، جشن نوروز در بازه‌اي زماني ميان ۲۱ اسفند تا ۱۹ ارديبهشت برگزار مي‌شده است.

نوروز در زمان اشكانيان و ساسانيان

در زمان اشكانيان و ساسانيان نيز نوروز گرامي داشته مي‌شد. در اين دوران، جشن‌هاي متعددي در طول يك سال برگزار مي‌شد كه مهمترين آنها نوروز و مهرگان بوده است. برگزاري جشن نوروز در دوران ساسانيان چند روز (دست كم شش روز) طول مي‌كشيد و به دو دوره نوروز كوچك و نوروز بزرگ تقسيم مي‌شد. نوروز كوچك يا نوروز عامه پنج روز بود و از يكم تا پنجم فروردين گرامي داشته مي‌شد و روز ششم فروردين (خردادروز)، جشن نوروز بزرگ يا نوروز خاصه برپا مي‌شد. در هر يك از روزهاي نوروز عامه، طبقه‌اي از طبقات مردم (دهقانان، روحانيان، سپاهيان، پيشه‌وران و اشراف) به ديدار شاه مي‌آمدند و شاه به سخنان آنها گوش مي‌داد و براي حل مشكلات آنها دستور صادر مي‌كرد. در روز ششم، شاه حق طبقات گوناگون مردم را ادا كرده بود و در اين روز، تنها نزديكان شاه به حضور وي مي‌آمدند.

شواهدي وجود دارد كه در دوران ساساني سال‌هاي كبيسه رعايت نمي‌شده‌است. بنابراين نوروز هر چهار سال، يك روز از موعد اصلي خود (آغاز برج حمل) عقب مي‌ماند و درنتيجه زمان نوروز در اين دوران همواره ثابت نبوده و در فصل‌هاي گوناگون سال جاري بوده است.

اردشير بابكان، بنيان گذار سلسله ساسانيان، در سال ۲۳۰ ميلادي از دولت روم كه از وي شكست خورده بود، خواست كه نوروز را در اين كشور به رسميت بشناسند. اين درخواست مورد پذيرش سناي روم قرار گرفت و نوروز در قلمرو روم به لوپرسال(Lupercal) معروف شد.

در دوران ساسانيان، ۲۵ روز پيش از آغاز بهار، در دوازده ستون كه از خشت خام برپا مي‌كردند، انواع حبوبات و غلات (برنج، گندم، جو، نخود، ارزن، و لوبيا) را مي‌كاشتند و تا روز شانزدهم فروردين آنها را جمع نمي‌كردند. هر كدام از اين گياهان كه بارورتر شود، در آن سال محصول بهتري خواهد داد. در اين دوران همچنين متداول بود كه در بامداد نوروز، مردم به يكديگر آب بپاشند. از زمان هرمز اول مرسوم شد كه مردم در شب نوروز آتش روشن نمايند. همچنين از زمان هرمز دوم، رسم دادن سكه در نوروز به‌عنوان عيدي متداول شد.

نوروز در دوران معاصر

نوروز به عنوان يك ميراث فرهنگي در دوران معاصر همواره مورد توجه مردم قرار داشته و هر ساله برگزار مي‌شود. البته برگزاري جشن نوروز به صورت آشكار در برخي از كشورها توسط برخي حكومت‌ها براي مدت زماني ممنوع بوده است. حكومت شوروي برگزاري جشن نوروز را در برخي از كشورهاي آسياي ميانه مانند تركمنستان، قرقيزستان و تاجيكستان ممنوع كرده بود و اين ممنوعيت تا زمان ميخائيل گورباچف ادامه داشت. با اين وجود، مردم اين مناطق نوروز را به‌گونهٔ پنهاني و يا در روستاها جشن مي‌گرفته‌اند همچنين برخي از مردم اين مناطق براي جلب موافقت مقامات محلي نام ديگري بر روي نوروز مي‌گذاشتند؛ به‌طور مثال در تاجيكستان، مردم با اتلاق جشن لاله يا جشن ۸ مارس سعي مي‌كردند كه آيين‌هاي نوروز را بي مخالفت مقامات دولتي به جاي آورند. همچنين در افغانستان، در دوران حكومت طالبان، برگزاري جشن نوروز ممنوع بود و اين حكومت تنها تقويم هجري قمري را به رسميت مي‌شناخت.

جغرافياي نوروز

منطقه‌اي كه در آن جشن نوروز برگزار مي‌شد، امروزه شامل چند كشور مي‌شود و همچنان در اين كشورها جشن گرفته مي‌شود. برخي آيين‌هاي نوروز در اين كشورها با هم متفاوت‌اند. مثلاً در افغانستان سفره هفت‌ميوه مي‌چينند؛ اما در ايران سفره هفت سين مي‌اندازند.

جغرافياي نوروز با نام نوروز يا مشابه آن، سراسر خاورميانه، بالكان، قزاقستان، تاتارستان، در آسياي ميانه چين شرقي (تركستان چين)، سودان، زنگبار، در آسياي كوچك سراسر قفقاز تا آستراخان و نيز آمريكاي شمالي، هندوستان، پاكستان، بنگلادش، بوتان، نپال و تبت را شامل مي‌شود.

همچنين كشورهايي مانند مصر و چين جزو سرزمين‌هايي نيستند كه در آنها نوروز جشن گرفته مي‌شد، اما امروزه جشن‌هايي مشابه جشن نوروز در اين كشورها برگزار مي‌شود.

در تاريخ ۳۰ مارس ۲۰۰۹ (۱۰ فروردين ۱۳۸۸)، پارلمان فدرال كانادا، اولين روز بهار هر سال را به عنوان نوروز (Nowruz Day)، عيد ملي ايرانيان و بسياري اقوام ديگر نامگذاري كرد

در تاريخ ۲۴ فوريه ۲۰۱۰ سازمان ملل متحد با تصويب يك قطعنامه در مقر سازمان در نيويورك، عيد نوروز را به عنوان روز بين‌المللي نوروز و فرهنگ صلح در جهان به رسميت شناخت./س

يکشنبه|ا|28|ا|اسفند|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: باشگاه خبرنگاران جوان]

[مشاهده در: www.yjc.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 125]