عربستان سعودي در سوريه به دنبال چيست؟

واضح آرشیو وب فارسی:ايران دیپلماسی: عربستان سعودي در سوريه به دنبال چيست؟
علي اكبر اسدي، كارشناس مسائل خاورميانه، در گفتاري براي ديپلماسي به رويكردهاي عربستان سعودي در قبال تحولات سوريه مي پردازد و معتقد است عربستان تلاش مي كند كه بحران سوريه را به نقطه آغازي براي تغيير موازنه قوا به گونه اي معكوس با يك دهه گذشته تبديل كنند و باعث ايجاد نظم منطقه اي نويني شود كه عربستان در آن نقش كانوني را داشته باشد.

ديپلماسي ايراني:‌ سعود الفيصل، وزير امور خارجه عربستان، در روزهاي گذشته در يك نشست خبري در رياض پس از نشست وزيران خارجه شش كشور عضو شوراي همكاري خليج فارس با تاكيد بر اين كه رياض همچنان از پيشنهاد مسلح كردن مخالفان سوريه حمايت مي كند گفت كه ممكن است آنچه درخصوص انتقال قدرت در يمن به وقوع پيوسته در سوريه نيز به وقوع بپيوندد. اين اظهار نظر مقامات سعودي نشانگر اين است كه عربستان سعودي بازيگري كليدي در تحولات سوريه است و مهم تر اين كه عربستان سعودي پذيرفته است كه در وارد كردن گسترده‌ و علني تحولات سوريه به مرحله كاملا نظامي با مسلح كردن مخالفان سوري نقش پيشتاز را داشته باشد. اين در حالي است كه ساير مخالفان دولت بشار اسد از جمله آمريكا و تركيه با احتياط و ملاحظه كاري بيشتري در جهت تحقق هدف تغيير رژيم در سوريه تلاش مي كنند و به خصوص در مورد وارد شدن به مرحله رويارويي نظامي كامل با دولت سوريه در مرحله كنوني تاملات بيشتري دارند. با توجه به كليدي بودن نقش عربستان و پيشتازي آن در وارد كردن تحولات سوريه به مرحله نظامي كامل به نظر مي رسد از سه منظر مي توان به موضع و رويكرد سعودي ها در قبال تحولات سوريه پرداخت.

مهم ترين منظري كه مي توان از آن نقش سعودي ها در تحولات سوريه را تبيين نمود اين است كه سعودي ها سوريه و تغيير رژيم در اين كشور را به عنوان نقطه آغازي براي بر هم زدن موازنه قواي منطقه اي نگاه مي كنند. عربستان سعودي احساس مي كند كه به واسطه تحولات يك دهه گذشته در منطقه خاورميانه، موازنه قواي منطقه اي به ضرر اين كشور به هم خورده است و به ويژه با گسترش جنبش هاي مردمي در جهان عرب و فروپاشي رژيم هاي محافظه كار عربي مانند رژيم مبارك موازنه قوا به صورت جديتري در حال تغيير به زيان اين دولت است. از اين رو عربستان با توجه به تحولات و ناآرامي هاي سوريه تلاش مي كند كه بحران سوريه را به نقطه آغازي براي بر هم زدن و تغيير موازنه قوا به گونه اي معكوس با يك دهه گذشته تبديل كنند و باعث ايجاد نظم منطقه اي نويني شود كه عربستان در آن نقش كانوني را داشته باشد. عربستان اميدوار است بعد از اين كه در سوريه تغيير ر‍ژيم صورت گرفت به سراغ حوزه هاي ديگر از جمله لبنان و عراق برود و معادلات قدرت در اين حوزه ها را نيز متناسب با موازنه قوا و نظم منطقه اي مطلوب خود تغيير دهد. بر اين اساس است كه سوريه به عنوان نقطه آغاز ايجاد نظم منطقه اي جديد براي سعودي ها اهميت اساسي دارد و مقامات عربستان حاضرند تا بر خلاف رويكرد محافظه كارانه گذشته خود حتي از اقدامات و حمايت نظامي از مخالفان در كنار اقدامات سياسي و مالي حمايت نمايند.

دومين منظر يا نكته براي تبيين رويكرد سعودي ها به تحولات سوريه، تلاش براي تبديل بحران سوريه به عنوان عامل يا تحولاتي بازدارنده در مقابل جنبش هاي مردمي جهان عرب است كه تاثيرات منفي و مخربي براي رژيم هاي محافظه كار و اقتدارگراي منطقه اي مانند عربستان سعودي دارد. در واقع سعودي ها قصد دارند با بردن تحولات سوريه به سمت رويارويي نظامي و نوعي از جنگ داخلي و حتي منطقه اي، روند انقلاب هاي عربي را با مجموعه اي از چالش ها و موانع مواجه كنند و در واقع با ايجاد الگويي جديد از تحولات و بحران ها،‌ جنبش ها و مطالبات مردمي در منطقه را به اولويت ها و مسائل با اهميت در سطوحي پائين ترتبديل نمايند. چرا كه سعودي ها با الگوي اعتراضات مسالمت آميز مردمي در مقابل حكومت ها مانند الگوي مصر، تونس، بحرين و يمن مخالف هستند و آن را موجب مطرح شدن و ايجاد روند هايي مي دانند كه در نهايت مي تواند بقاي نظام سياسي عربستان سعودي را نيز با تهديداتي اساسي تر مواجه نمايد. تهديداتي كه با اعتراضات مردمي در شرق عربستان براي رهبران اين كشور تا حدي آشكار و لمس شده است. بنابراين رهبران سعودي با تحريك گروههاي مخالف و تشديد منازعه و سوق دادن آن به سمت نوعي از رويارويي خشونت آميز و مسلحانه، تلاش مي كنند جنس و ماهيت تحولات منطقه را از يك نوع انقلاب مسالمت آميز به نوعي شورش مسلحانه تبديل كنند.

سومين منظري كه مي توان با آن رويكرد سعودي ها به تحولات يك سال گذشته سوريه را مورد توجه قرار داد به نگاه و موضع سعودي ها به مساله فلسطين مربوط مي شود.عربستان سعودي طرفدار طرح دو دولتي و نوعي مصالحه براي حل و فصل منازعه اسرائيل با اعراب است و رويكرد مقاومت كه سوريه نيز آن را دنبال مي كند به عنوان رويكرد رقيب مورد مخالف سعودي هاست. براين اساس يكي از اهداف سعودي ها آن است كه با تغيير ر‍ژيم در سوريه، الگوي مقاومتي را كه در منطقه در دهه هاي اخير حول مسئله فلسطين و مبارزه با اسرائيل شكل گرفته است ناكام بگذارند. چرا كه عربستان سعودي ترجيح مي دهد كه با اسرائيل مصالحه كند و اين الگوي مقاومت مانعي براي اين رويكرد است.

بر اين اساس مي توان مشاهده كرد كه عربستان سعودي حداكثر تلاش خود را براي تغيير رژيم در سوريه به كار مي برد. اين تلاش از روشهاي مختلف و استفاده از ابزارهاي مختلف دنبال مي شود. يك از اين روش ها بهره گيري از مجامع بين المللي از جمله سازمان ملل و سازمان هاي منطقه اي به خصوص اتحاديه عرب و شوراي همكاري خليج فارس و با جلب حمايت ديگر كشورهاي عربي است. از جمله اخيرا نيز سعودي ها در تلاشند كه عراق را نيز متقاعد كنند كه به جمع كشورهاي عربي خواهان تغيير رژيم در سوريه بپيوندد. بازيگران بين المللي از جمله آمريكا و اتحاديه اروپا نيز حامي اين رويكرد عربستان هستند. همچنين سعودي ها در عرصه بين المللي تلاش مي كنند فشارهايي را بر چين و روسيه وارد كنند تا از مواضع خود عقب نشيني نموده و تغييرات و تعديلاتي در مواضع خود ايجاد كنند.

گذشته از تلاش هاي سياسي و ديپلماتيك در چند هفته اخير كمك هاي مالي و نظامي به مخالفين بشار اسد به شدت از سوي عربستان سعودي دنبال مي شود. هر چند در گذشته هم اين حمايت ها به صورت هاي متفاوتي صورت مي گرفت ولي در حال حاضر عربستان سعودي به صورت علني اعلام كرده است كه مخالفان رژيم سوريه حق دفاع مشروع از خود دارند و بايد از آنها حمايت نظامي صورت گيرد. اين مسئله نشان مي دهد كه عربستان سعودي در كشاندن تحولات سوريه به يك رويارويي نظامي پيشتاز است.

هر چند سعود الفيصل، وزير امور خارجه عربستان در سخنان اخير خود به امكان وقوع مدل يمن در سوريه اشاره كرد ولي تفاوت هاي مهمي هم بين تحولات اين دو كشور وجود دارد. در مورد يمن، آمريكا و كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس، به خصوص عربستان، به دنبال مديريت و كنترل بحران بودند و تلاش كردند تا از تغييرات گسترده اي كه نيروهاي انقلابي و مردم يمن خواستار آن بودند، جلوگيري كنند. بنابراين الگويي را ارائه كردند كه علي عبدالله صالح، رئيس جمهور اين كشور كنار رفت و معاون او «عبد ربه منصور هادي» جاي او را گرفت. در واقع آنها در تلاش بودند كه با در پيش گرفتن اين شيوه، از تغيير رژيم جلوگيري كنند، نهادها حفظ شود و تنها انتقال قدرت از يك فرد به فرد ديگر صورت گيرد. بنابراين در يمن تغيير سيستمي را شاهد نبوده ايم. اما در سوريه هرچند دولت هاي مخالف اسد و به خصوص اتحاديه عرب طرح مشابهي را مورد بحث قرار داد و ارايه نمود كه بر مبناي آن همانند آن چه در يمن اتفاق افتاد بشار اسد كناره گيري كند و معاون او قدرت را در دست بگيرد، ولي در سوريه هدف متفاوتي دنبال مي شود. هدف از اين طرح در سوريه تغيير رژيم اسد و دگرگوني در نقش منطقه اي و سياست خارجي سوريه و روي كار آوردن رهبران سياسي متمايل به غرب و كشورهاي عربي در اين كشور بوده است.

واقعيت ها نشان دهنده آن است كه امكان تكرار نسخه يمن در سوريه وجود ندارد، چرا كه در يمن، عربستان حامي رژيم حاكم بود اما در سوريه بر عكس عربستان و آمريكا در مقابل بشار اسد قرار دارند و اهرم چنداني براي فشار بر اسد براي كناره گيري از قدرت در اختيار ندارند. بنابراين به نظر مي رسد ما شاهد دو الگوي متفاوت در يمن و سوريه هستيم و زمينه مناسبي براي اين كه الگوي يمن در سوريه پياده شود وجود ندارد. بر اين اساس الگوي ليبي يعني حمايت نظامي از مخالفين محتمل ترين سناريويي است كه مي تواند از سوي دولت هاي مخالف سوريه مانند عربستان سعودي دنبال شود.

عربستان با چنين رويكردي با تحولات سوريه مواجه شده است و تاكنون با تلاش هاي خود همراهي بخشي از كشورهاي عربي در منطقه و همچنين در جامعه بين الملل همراهي قدرت هاي بين المللي را با خود داشته است كه با افزايش فشارها بر دولت اسد شرايط براي حكومت او را دشوار نموده است. اما اين كه در نهايت عربستان و كشورهاي همسو و متحد آن مي توانند به اهداف خود برسند يا خير سوالي است كه به نظر مي رسد حداقل در شرايط كنوني پاسخ به آن و دست زدن به پيش بيني در مورد آن دشوار است. در واقع زماني مي توانيم از موفقيت سعودي ها در سوريه سخن بگوييم كه آنها بتوانند به هدف مورد نظر خود يعني تغيير رژيم سوريه دست يابند و رژيم جايگزين متمايل به خود را به قدرت برسانند. مساله اي كه حتي درصورت وقوع با توجه به واقعيت هاي كنوني با هزينه هاي بسيار زياد و در مدت زماني نامشخص صورت خواهد گرفت. اما در مجموع از آنجايي كه تحولات سوريه مي تواند به عنوان نقطه عطف مهمي در توازن قدرت منطقه اي و حتي عاملي بسيار تاثير گذار در معادلات بين المللي قدرت باشد پيش بيني ساده آينده سوريه و توان هر يك از بازيگران منطقه اي مانند عربستان سعودي براي تحقق اهداف خود به رغم تمامي منابع موجود بسيار دشوار محسوب مي شود.

تهيه كننده: تحريريه ديپلماسي ايراني/16

يکشنبه|ا|21|ا|اسفند|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايران دیپلماسی]

[مشاهده در: www.irdiplomacy.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 111]