واضح آرشیو وب فارسی:تکناز:
کتر رضا منصوری، استاد فیزیک دانشگاه صنعتی شریف و مجری طرح رصدخانه ملی ایران با اعلام این مطلب به ایسنا گفت که براساس آخرین ارزیابی های انجام شده، هر دو قله دینوا و گرگش ارزش نجومی بسیار بالایی دارند؛ اما پارامتر دید (Seeing) بهتر و ارتفاع بلندتر قله گرگش (به مقدار ۶۰۰متر) که موجب پاک تر ماندن آسمان رصدخانه از غبار محلی می شود، موجب انتخاب این قله شده است. این قله در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی کاشان و در مختصات عرض جغرافایی ۳۳ درجه و ۴۰ دقیقه و ۲۵ ثانیه شمالی و طول جغرافایی ۵۱ درجه و ۱۹ دقیقه و ۵ ثانیه شرقی واقع شده است.
رصدخانه ملی چیست؟
رصدخانه ملی ایران به عنوان اولین رصدخانه پژوهشی کشور، نخستین گام بزرگ برای ایجاد زیر ساخت های پژوهشی در نجوم و کیهان شناسی رصدی است که حاصل آن، تشکیل و رشد گروه های پژوهشی و ایجاد بخش های توسعه فناوری خواهد بود. این رصدخانه به یک تلسکوپ بازتابی ۳٫۵ متری مجهز خواهد بود.
طرح رصدخانه ملی ایران در سال ۱۳۷۸ به عنوان یکی از طرح های کلان علمی در شورای پژوهش های کشور مطرح شد و مکان یابی رصدخانه از همان سال ها آغاز شد. روندی که با عدم اختصاص بودجه مناسب با افت و خیزهای فراوان همراه بود. با تصویب طرح رصدخانه ملی در زمره طرح های کلان ملی فناوری در اسفند ماه ۸۷ و رفع مشکلات مالی طرح، روند پیگیری آن شتابی دوچندان گرفت تا سرانجام در اواسط سال جاری پس از سال ها تلاش و بررسی شرایط ۴۰ قله در نواحی مختلف کشور، فرآیند پیچیده و حساس مکان یابی رصدخانه به پایان رسید و از میان دو قله «گرگش» و «دینوا» در منطقه کاشان که واجد بیشترین ارزش نجومی در کشور هستند، «گرگش» به عنوان میزبان نخستین تلسکوپ و رصدخانه ملی ایران انتخاب شد.
دکتر منصوری با اشاره به دشواری ها و پیچیدگی های مکان یابی رصدخانه که باید در محلی با ویژگی های منحصر به فرد ساخته شود، اظهار داشت: «آسمان صاف، کم بودن ذرات معلق در فضای اطراف، نبود آلودگی های نوری، تغییرات آب و هوایی اندک و مناسب بودن عامل دید از نظر آشفتگی های جوی از جمله این ویژگی هاست که بررسی آنها مستلزم مطالعات علمی دقیق است».
وی ادامه داد: «طی فرآیند مکان یابی برای انتخاب محل مناسب، مطالعات منطقه ای در اطراف بیش از ۴۰ قله در نواحی مختلف ایران انجام شد و سرانجام دو قله گرگش و دینوا در منطقه کاشان به عنوان قله های با ارزش نجومی انتخاب شدند که شورای راهبری در نهایت، قله گرگش را برای نصب اولین تلسکوپ ملی ایران انتخاب کرد».
شرح عکس: تصویر پانورامای ۳۶۰ درجه آسمان بر فراز قله ۳۶۰۰متری گرگش کاشان. در افق دوردست می توان کمان های نوری را دید که مربوط به آلودگی نوری شهرهای کاشان (به فاصله ۳۵ کیلومتر)، تهران (۲۲۰ کیلومتر) ، قم (۱۲۰ کیلومتر) و اصفهان (۱۱۰ کیلومتری، جنوب) است.
منصوری با بیان این که قله «دینوا» هم برای آ ینده نجوم ایران حفظ خواهد شد، خاطرنشان کرد: «اندازه گیری ها نشان می دهد که این دو قله ارزش نجومی بسیار بالایی دارند؛ اما قله «گرگش» به علت ارتفاع بالاتر به مقدار ۶۰۰ متر بیش از قله دینوا انتخاب شد. قله گرگش ۳۶۰۰ متر ارتفاع دارد که این ارتفاع، رصدخانه را از غبار محلی و منطقه دور می کند و در اندازه گیری پارامتر دید که مهم ترین پارامتر محسوب می شود هم قله گرگش نسبت به دینوا برتری دارد».
مجری طرح رصدخانه ملی ایران در توضیح پارامتر دید گفت: «پارامتر دید بیان کننده این است که دو نقطه در آسمان باید حداقل در چه فاصله ای از یکدیگر باشند که تلسکوپ بتواند آن ها را تفکیک کند؛ بنابراین هر چه تلاطم جو یعنی توده هوای بالای قله بیشتر باشد، تصویر ستاره هنگام رسیدن به ما مغشوش تر می شود و این پارامتر ضعیف می شود».
وی افزود: «همچنین شدت باد در این دو منطقه اندازه گیری شد. ما تصور می کردیم که شدت باد در گرگش بسیار بالاست و امکان رصد را در آن جا فراهم نمی کند؛ اما اندازه گیری ها این موضوع را ثابت نکرد».
رصدخانه ملی، از آغاز تا امروز
دکتر منصوری با بیان این که مکان یابی رصدخانه ملی ایران از سال ۱۳۷۸ آغاز شد، خاطرنشان کرد: «طرح ملی مکان یابی رصدخانه ملی ایران در این سال در شورای پژوهشی علمی کشور مصوب شد، اما به دلیل این که بودجه اندکی به آن اختصاص داشت تنها به مطالعات میدانی پرداخته شد؛ پس از آن در سال ۸۱ زمانی که در سمت معاونت پژوهشی وزارت علوم بودم بودجه ای جهت مکان یابی اختصاص یافت و کار به طور جدی با مشورت تیمی بین المللی به ریاست دکتر نصیری قیداری دنبال شد. هم چنین بیش از ۱۰۰ نفر در این زمینه آموزش دیدند و در نهایت ۲۰ نفر انتخاب و نقاط مختلف ایران را اندازه گیری کردند».
منصوری با بیان این که دو سال پیش قله دینوا و کلاه برفی از میان ۴۰ قله در نواحی مختلف کشور جهت احداث رصدخانه انتخاب شدند، خاطرنشان کرد: «در همین سال ها بود که برخی از مشاوران خارجی از سازمان رصدخانه های جنوبی اروپا و افراد سرشناس در طراحی تلسکوپ و مکان یابی برای بررسی و مشاهده دو قله به ایران سفر کردند که قله ای را به نام گرکش نشان دادند و گفتند که چرا این قله را اندازه گیری نکرده اید! علت عدم اندازه گیری قله گرگش که به قول دکتر نصیری قله ای وحشی بود، دشواری صعود به آن بود. بنابراین پس از مدت ها تیم های کوهنوردی از راه های مختلف به کمک مردم محلی و بومی به قله صعود کردند، چرا که تنها تا ارتفاع ۲۹۰۰ متری می توان با وسیله نقلیه صعود کرد و از آن جا تا نوک قله را باید پیاده یا با قاطر طی کرد. در حال حاضر هم نزدیک به ۷۰ تن تجهیزات در قله گرگش وجود دارد».
شرح عکس: نمای دامنه شمالی از قله گرگش.
وی افزود: «هم چنین برای انتخاب قله مناسب اندازه گیری های بسیار پیچیده صورت گرفت. از جمله آنها نصب یک سامانه تغییرات ریزدمایی مشتمل بر ۱۵۰ حسگر بر روی شش دکل مختلف در قله های گرگش و دینوا بود که تجهیزات لازم در بخش توسعه و فناوری پژوهشکده نجوم ساخته و در محل قله ها نصب شد».
منصوری تصریح کرد: «مطالعه تغییرات خیلی کوچک دما از مرتبه صدم درجه سانتی گراد در بازه های زمانی چند هزارم ثانیه به مدت چند ماه انجام شده تا به تصمیم گیری در مورد مکان دقیق نصب تلسکوپ در قله و همچنین ارتفاع نصب آینه اصلی از سطح قله کمک کند. این پارامتر ارتباط مستقیمی با تلاطم جو در محل نصب حسگرها دارد. در غیاب موانع موضعی، جریان هوا آرام و بی تلاطم است. وجود موانع طبیعی باعث ایجاد تلاطم در لایه های جو مجاور سطح قله می شود. همچنین جذب تابش خورشید در روز و تابش مجدد آن به صورت گرما از سطح قله و تجهیزات در شب هم تلاطمی در لایه های نزدیک سطح قله ایجاد می کند».
وی در مورد وضعیت فعلی پروژه رصدخانه ملی گفت: « در حال حاضر از مرحله مکان یابی خارج و به مرحله پایش مکان رسیده ایم تا اطلاعات دقیق تری نسبت به قله کسب کنیم. حتی پس از نصب تلسکوپ این نوع اندازه گیری ها ادامه خواهد داشت، چرا که به نوع و چگونگی رصد در آینده کمک می کند».
مجری طرح رصدخانه ملی ایران با بیان این که در حال حاضر پایش دید هم انجام می شود، گفت: «در فاز دوم اندازه گیری های فنی مرتبط با دید نجومی، تجهیزات و نرم افزارهای رایانه ای لازم تهیه و یا طراحی و ساخته شده است. در قله های دینوا و گرگش هم اندازه گیری دید در ارتفاع های ۳ و ۶ متر بالاتر از قله انجام شده است.
مشکل دسترسی برطرف می شود
وی ادامه داد: «در حال حاضر ساخت جاده برای دسترسی به نوک قله آ غاز شده و متخصصان راه سازی وزارت راه وترابری با کمک استانداری اصفهان و فرمانداری کاشان در حال انجام این عملیات هستند. هم اکنون حدود ۳ کیلومتر از جاده آسفالتی که از قمصر به روستای کامون می رود، به سمت نوک قله کشیده شده که تا اوایل بهار جاده تکمیل خواهد شد و از تابستان کارهای مطالعات ساختمانی آغاز خواهد شد. البته شیب و پیچ جاده باید بسیار مناسب باشد، چرا که در آینده تجهیزات سنگینی باید بالای قله برود».
شرح عکس: نمای دامنه جنوبی قله گرگش
منصوری با بیان این که مطالعات زمین شناسی هم بر روی دو قله دینوا و گرگش انجام شده، گفت: «حتی به لحاظ زلزله سنجی این دو قله بررسی شده اند و تاریخچه زلزله های منطقه را جمع آوری کرده ایم که هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد و به لحاظ زمین شناسی و وضعیت سنگ ها مزیت های خوبی دارد؛ به طوری که تخته سنگ های بالای قله به رصد بهتر کمک می کند».
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تکناز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 290]