پیدایش منظومه شمسی

واضح آرشیو وب فارسی:تکناز: مسئله پیدایش زمین اهمیت زیادی دارد. بدون داشتن تصور درستی درباره پیدایش زمین نمی توان ساختمان درونی كنونی زمین و رویدادهایی را كه در اعماق آن رخ می دهد، درك كرد. در اعصار باستان تصورات مربوطه به پیدایش زمین و سایر سیارات منظومه خورشیدی دارای جنبه مذهبی بود. از جمله در عصر یونان قدیم هومر (Homere) زمین را به صورت قرص فرض می كرد. كه اطراف آن را دریایی بزرگ احاطه كرده است و یونان را مركز آن می دانست و چنین بیان می داشت كه این قرص روی ستون های محكمی كه بر دوش رب النوع اطلس استوار است. شرقی ها از جمله معتقدین دین برهما تصور می كردند كه ستونهای مزبور بر روی چهار فیل عظیم الجثه قرار گرفته است.
دراین جا نظریات مختلف پیدایش زمین را به دو دسته كلی 1- نظریه های تصادفی یا دوتایی 2- نظریه های تكاملی یا انفرادی تقسیم می كنیم.
1- نظریات تصادفی :
در این دسته نظریات تصور می شود كه زمین و سیارات در نتیجه تأثیر متقابل خورشید و یك جرم سماوی دیگر تشكیل شده اند و بدین جهت آنها را نظریه های دوتایی نیز می خوانند. در اینجا فقط از نظر سابقه تاریخی و به اختصار به آنها اشاره می كنیم.
1-1 نظریه بوفون :
در سال 1745 بوفون فرانسوی نظر داد كه تشكیل زمین و سیارات ممكن است نتیجه جدا شدن قطعاتی از خورشید در اثر برخورد با یك ستاره دنباله دار باشد. با شناخت امروزی از ستاره های دنباله دار این نظریه را مردود می دانند. ولی در آن زمان كلیسا بوفون را متهم به انكار اسطوره كتاب مقدس درباره آفرینش كرد. و او بناچار از نظریات خویش چشم پوشید.
این دو دانشمند آمریكایی در فاصله 1901 تا 1905 نظریه ای را عرضه كردند كه براساس این
2-1 : نظریات چمبرلین و مولتن
نظریه در اثر عبور ستاره ای از نزدیك خورشید، در اثر نیروی جاذبه زایده ای از خورشید به سمت ستاره خارج شده و دمای زیاد گازهای تحت فشار آن سبب ایجاد انفجارات متعدد شده و قسمت های سنگین تر این قطعات جدا شده هسته اولیه سیارات را تشكیل داده است.
3-1 : نظریه جفریز- جنیز:
این نظریه در سال های 1918 و1919 عنوان شد. در این نظریه فرض می شود، كه خورشید در زمان تشكیل سیارات حجم خیلی زیادتری داشته و عبور ستاره دیگری از نزدیك آن سبب شده است كه توده باریك و درازی از خورشید جدا شود. این توده به علت ناپایداری به قطعاتی تقسیم شده است به هنگام نزدیك شدن این توده هابه خورشید در اثر نیروی جاذبه خورشید قسمت هایی از بعضی سیارات جدا شده و اقمار آنها را تشكیل داده است.
4-1 : نظریه راسل:
راسل منجم امریكایی در سال 1935 پیشنهاد كرد كه ممكن است خورشید در بدو امر یك ستاره دوتایی و ستاره دومی به مراتب از خورشید كوچكتر بوده است و در اثر برخورد بین این ستاره كوچك و ستاره اصلی سیارات منظومه شمسی بوجود آمده اند.
2- نظریات تكاملی:
s این نظریه ها تشكیل سیارات را براساس تكامل تدریجی آنها بیان می كند كه در زیر آنها را به ترتیب قدمت بررسی می كنیم.
1-2 : نظریه كانت:
براساس این نظریه كه در سال 1755 بیان شد. خورشید امروزی در مركز توده ایی از گاز و ذرات جامد ریز، موسوم به نبولا (Nebula ) قرار داشته و نبولا در اثر نیروی جاذبه حول خورشید درگردش بوده است بعداً در اثر سردشدن در این توده اولیه، مراكز مختلفی بوجود آمده، كه دور هریك از این مراكز، قسمتی از نبولای اصلی به گردش درآمده و سیار ات و اقمار

آنها را تشكیل داده است.
2-2 : نظریه لاپلاس:
در سال 1769، لاپلاس كتابی بنام شرح سیستم جهان منتشر كرد كه نظریاتی راجع به منشأ سیارات بیان شده است.
برطبق نظریه لاپلاس، سیاره ها از یك ماده رقیق كه اطراف خورشید اولیه، را فراگرفته و ابعاد آن از حدود ابعاد منظومه فعلی بیشتر بوده است، بوجود آمده اند بتدریج ماده رقیق یاد شده خنك و متراكم شده و در اثر تراكم سرعت گردش آن زیاد شده است و پس از مدتی نیروی گریز از مركز كه به قسمت های بیرونی توده اثر می كرده، از نیروی جاذبه خورشید بیشتر شده و در نتیجه كمربندهایی نظیر آنچه كه امروز به دور زحل دیده می شود بوجود آمده، و بعدها در این كمربندها شكاف هایی بوجود آمده، و بتدریج سیارات بوجود آمده اند.

3-2 : نظریه لی گونده (Ligonde ) :
در اواخر قرن نوزدهم، لی گونده فرضیه شهابی تشكیل منظومه شمسی را بیان كرد. وی معتقد بود تراكم ماده معلول دو علت است یكی برخوردهای غیرالاستیك ذرات و دیگری وجود نیروی چسبندگی بین آنها، و نتیجه گرفت كه در اثر وجود این دو نیرو، ماده در یك قرص دوار متراكم شده و بعدها سیارات از آن بوجود آمده اند.
4-2 : نظریه كویپر:
در سال 1949 كویپر تحقیق درباره منشأ منظومه شمس را آغاز كرد. وی معتقد شد كه سیارات در اثر یك رشد دائمی و به هم پیوستن قطعات كوچك بوجود نیامده اند بلكه در اول به صورت جرم سیاره بزرگتر از اندازه فعلی تشكیل شده و با از دست دادن مقداری ماده به صورت سیارات كنونی درآمد.
كویپر پیدایش جرم بزرگ اولیه را در نتیجه بروز آشفتگی در ماده ابری اولیه می داند وی معتقد بود كه ماده اولیه ابری شكل و خورشید در یك زمان بوجود آمده اند و خورشید خود نیز محصول تراكم ماده ابری شكل است كه سیارات اولیه از آن تشكیل شده اند. او معتقد بود كه سیاره های اولیه موقعی تشكیل شده اند كه خورشید هنوز شروع به تشعشع نكرده بود.
5-2 : نظریه یوری:
در سال 1951 یوری دانشمند آمریكایی نظریه ایی را عنوان كرد كه تا حدودی با سایر نظریات متفاوت، و بر اطلاعات ناشی از نجوم متكی بود وی تشكیل زمین را نتیجه انباشتگی و تراكم ذرات جامد دانست او عقیده داشت كه سطح اجرام (سیاره سان) كه زمین و سیارات از اجتماع آنها بوجود آمده در ابتدا گرم بوده است.

6-2 : نظریه آلفون
آلفون فیزیكدان سوئدی نیز نظریه خویش را بین سالهای 1942 تا 1954 عرضه و تكمیل كرد وی معتقد بود كه در موقع تشكیل سیارات، خورشید در میان یك توده داغ و یونیزه واقع، و میدان مغناطیسی قوی داشته و گازهای موجود در اطراف آن، هادی الكتریسیته بوده است. آلفون توضیح می دهد چهار توده گازی بوجود آمده، كه اولی از هلیوم، دومی از هیدروژن- سومی از كربن و چهارمی از آهن و سیلسیم تشكیل شده است البته در هر یك از این توده ها، ناخالصی هایی از توده های دیگر نیز وجود داشته است به نظر وی بعدها، سیارات به ترتیب از این چهار توده بوجود آمده اند.
7-2 : نظریه هویل (Hoyle )
این نظریه در سال 1955 به وسیله هویل دانشمند انگلیسی عنوان شده است هویل تشكیل سیارات را به تشكیل خود خورشید مربوط می كند وی معتقد است كه همه آنها از ابری گازی شكل كه دارای میدان مغناطیسی و در حال چرخش بوده، بوجود آمده اند. این ابر تحت تأثیر جاذبه موجود بین ذرات تشكیل دهنده خود متراكم شده و در حالیكه بتدریج سرعت چرخش آن افزایش می یافته، كم كم به صورت یك بیضوی مسطح درآمده است. او با محاسبه نشان می دهد كه در لحظه ایی كه قطر استوایی توده به حد مدار فعلی عطارد می رسد د قسمت مركزی توده تدریجاً منقبض می شود و بالاخره خورشید را تشكیل می دهد.
مطابق این نظریه، تركیب قرص گازی با تركیب خورشید فعلی و ستارگان و مواد موجود بین ستارگان تفاوت كمی دارد. یعنی اساساً شامل هیدروژن- هلیوم ومقدار ناچیزی از عناصر سنگینی است در ابتدا به علت گرمای خورشید، تنها عناصر سنگین می توانند به صورت ذرات ریز كه در عقب گاز قرص قرار می گیرند به گسترش و انباشتگی خود ادامه دهند.
سیارات خاكی كه به طور عمده از آهناكی- سیلیسیم و منیزیم تشكیل شده اند به این ترتیب به وجود آمده اند.
8-2 : نظریه اشمیت: نظریات اشمیت اولین بار در سال 1943 انتشار یافت و پس از مرگ وی در سال 1956 نظریاتش با تغییرات جزئی توسط همكارانش كوزلوسكایا حلمی لون- ولبدینسكی مجدداً عرضه شد. بنا به نظریه اشمیت، سطحی كه امروز مدار اغلب سیارات در آن واقع است استوای خورشید اولیه بود. و ماده تشكیل دهنده سیارات، كه بیش از تشكیل آنها به صورت ماده ابری شكلی در این سطح پخش بوده، به دور خورشید حركت می كرده است.

اشمیت تشكیل سیارات را به دو مرحله تقسیم می كند:
مرحله اول : تشكیل اجرام متوسط به ابعادی در حدود سیاره سان ها از ماده ابری شكل اولیه.
مرحله دوم: تشكیل سیارات از یكی شدن اجرام مرحله اول است.
اگر فرض كنیم كه توده های مخلوط از ذرات جامد و گاز به صورت ابر و به شكل قرص در استوای خورشید اولیه قرار داشته است در اثر انباشته شدن ذرات جامد در وسط قرص فاصله آنها كم و در نتیجه نیروی جاذبه میان آنها زیاد شده واین خود تراكم زیاد ماده را سبب شده است. پس از مدتی در نقاط مختلفی از قرص، اجرام جامدی از انباشتگی ذرات جامد بوجود آمده اند در اثر برخورد اجرام به یكدیگر و خردشدن آنها، به هر حال پس از بوجود آمدن تعداد زیادی از این اجرام، مرحله دوم یعنی مرحله تشكیل سیارات از اجرام سیاره سان شروع شده است بعضی از اجرام سیاره سان با جرم بیشتر و خردشدگی كمتر، در حقیقت جنین سیاره های امروز بوده اند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تکناز]

[مشاهده در: www.taknaz.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 297]