جذام، بیماری ای که فراموش می شود

واضح آرشیو وب فارسی:تکناز:

اگرچه تا تا دهه های گذشته جذام از بیماری های شایع در کشور بود، اما در حال حاضر این بیماری شوم و هولناک در مرحله حذف کامل قرار دارد و تنها به برخی از کشورهای آسیایی، آفریقایی و جنوب آمریکا محدود می شود.
برای اینکه از روند بیماری جذام در کشور بیشتر بدانیم به سراغ دکتر یحیی دولتی، رئیس مرکز پژوهش بیماری های پوست و جذام دانشگاه علوم پزشکی تهران رفتیم.
این داروساز و متخصص پوست، مو، زیبایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران که بیشتر سال های عمر خود را صرف ریشه کن کردن جذام کرده است به پرسش های ما درباره وضعیت فعلی درمان ها و روش های درمانی پیش رو پاسخ داده است.
از روزهای اول فعالیت خود در زمینه بیماری جذام بگویید.
در سال ۱۳۵۱ زمانی که دوره تحصیلاتم در آمریکا پایان یافت و دوره تحصیلی جذام را نیز گذرانده بودم به ایران بازگشتم و به طور داوطلب عضو سازمان جذام که تازه تاسیس بود، شدم.
در آن سال ها پزشکان ایرانی درخصوص تشخیص و درمان جذام کم بودند البته مرکز تحقیقات خوبی در اهر داشتیم و پزشکان کره ای آنجا را اداره می کردند.
در آن سال ها براساس آمار پیش بینی می شد ۳۵ تا ۳۶ هزار جذامی در کشور داشته باشیم و با رقم اعلام شده از سوی سازمان بهداشت جهانی برای حذف این بیماری فاصله زیادی داشتیم. WHO اعلام کرده بود در صورتی که آمار جذام یک مورد در ۱۰ هزار نفر جمعیت باشد بیماری در مرحله حذف است، اما ما فاصله زیادی داشتیم.

● در دهه ۱۳۷۰ اعلام شد که ایران به مرحله حذف جذام رسیده و در ردیف کشورهای موفق قرار گرفته. بفرمایید الان در چه وضعیتی هستیم؟
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که سال ۱۳۷۲ سال حذف جذام از دنیاست البته کشورهای مختلفی ازجمله ایران به این نتیجه رسیدند ولی این طور نیست که این بیماری به طور کامل در دنیا حذف شود. اکنون کشورهای اروپایی به خاطر این که توانسته اند با مراقبت های درمانی و بهداشتی زنجیره انتقال بیماری از یک فرد بیمار به سالم را قطع کنند در مرحله ریشه کنی قرار دارند.
این شرایط به گونه ای است که الان اگر بیمار جدیدی به عنوان جذامی به اروپا برده شود دیگر پزشکان قادر به تشخیص ساده آن نیستند چون سال ها از اقدامات حذف و ریشه کنی گذشته و در اصل آنان روش های تئوری تشخیص را فراموش کرده اند.
● الان چه تعداد جذامی در کشور زندگی می کنند و فکر می کنید تا چه موقع به مرحله ریشه کنی کامل برسیم؟
براساس آمار الان حدود ۵ هزار جذامی در کشور داریم و هر سال بین ۱۰ تا ۳۰ نفر موارد جدید ابتلا تشخیص داده می شود.
زمانی که تعداد بیمار جدید زیاد نباشد، زنجیره انتقال کم می شود و از این رو قابل حذف و در اصل ریشه کنی است؛ با این وجود به نظر می رسد جذام ۱۰ تا ۱۵ سال دیگر از ایران رخت بربندد و ریشه کن شود.
البته در برنامه های آموزش دستیاران تخصصی پوست کشور، آموزش روش های تشخیص و درمان نوین جذام در قالب دوره های ۱۵ روزه تا یک ماهه به پزشکان داده می شود تا فراموش نشود چون من معتقدم وقتی یک بیماری به دست فراموشی سپرده شود بازهم احتمال پدید آمدن مجدد آن وجود دارد. در این خصوص از خارجی ها جلوتر هستیم و متبحرتر.
● این احتمال برای ابتلای افراد دیگر به جذام وجود دارد یا خیر؟
از دو طریق معاینه بالینی و ظاهر افراد و از طریق آزمایشگاه و تهیه کشت و لام زیر میکروسکوپ بیماری جذام قابل تشخیص است.
جذام در سنین کودکی و جوانی بیشتر شیوع دارد، اما نکته خوشحال کننده این است که بیش از ۹۴ درصد مردم به جذام مقاومند و به آن مبتلا نمی شوند.
باید دانست که جذام را کسی می گیرد که در خانواده اش کسی مبتلا به جذام باشد و مدت طولانی با او در تماس باشد و در ثانی از بچگی با او در تماس بوده، همچنین زندگی فقیرانه و ضعیفی از نظر تغذیه ای داشته باشد.
پزشکان با معاینه ظاهری پوست و اندام های افرادی که در تماس مستقیم و طولانی با بیماران جذامی اند و این که تظاهرات بالینی به صورت زخم های پوستی با بی حسی در ناحیه وسط زخم، به این بیماری پی می برند.
پزشک وقتی با یک جسم تیز و یا داغ ناحیه وسط زخم را تحریک می کند اگر بیمار هیچ حسی نداشت و این زخم بیش از ۳ ماه بود باید بررسی های آزمایشگاهی انجام شود که در این صورت با خراش دادن زخم و تراشیدن آن و ریختن آن روی لام جهت بررسی میکروسکوپی، همچنین با تکه برداری و گرفتن بیوپسی می توان تشخیص را قطعی کرد.
● درمان ها بر چه پایه ای است و در این خصوص چقدر موفق هستیم ؟
درمان ها خیلی پیشرفت کرده، در گذشته بیمار جذامی را به بیمارستان می آوردند و تا پایان عمر تاکید می کنم تا آخر عمر تحت مداوا قرار می دادند اما امروزه درمان چند دارویی که شامل۳ نوع داروی آنتی بیوتیک متفاوت و موثر است و در یک بسته بندی از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و حمایت دولت از خارج کشور وارد می شود و به صورت رایگان در اختیار بیماران قرار می گیرد مدت درمان کاهش فراوانی یافته و جای هیچ نگرانی وجود ندارد.
اگر بیماری به موقع تشخیص داده و درمان آغاز شود، دیگر آسیب بافتی نمی بیند و عارضه ای که نیاز به جراحی پلاستیک داشته باشد به جای نمی ماند.
زندگی با بیمارانی که دارو مصرف کرده و بهبود یافته اند هیچ خطری ندارد، اکنون ما در آسایشگاه باباغی تبریز یا مشهد افرادی را داریم که در آنجا کار می کنند و در تماس با این بیماران بهبود یافته بدون هیچ نگرانی و عارضه ای زندگی می کنند.
در اینجا از مرحوم دکتر راجی، وزیر بهداشت قبل از انقلاب یاد می کنم که در کنار این بیماران زندگی و خدمات فراموش نشدنی ای به آنان و خانواده شان ارائه و خود و زندگی اش را وقف آنان کرد.
به عنوان رئیس مرکز پژوهش بیماری های پوست و جذام شاید بتوان گفت حدود ۵۰ سال در راستای این بیماری تلاش تحقیقاتی کردید، آیا تاکنون واکسنی برای آن در دنیا یا ایران تولید شده که موثر باشد.
ما و همکارانمان ۲۵ سال است که به دنبال واکسن جذام هستیم، نه تنها ما بلکه همکاران خارجی ما نیز موفق به یافتن واکسنی موثر نشده اند، اما داروهای خوب و موثری جهت کنترل بیماری در جهان پیدا کرده اند.
من بارها تاکید کرده ام، اگر بخواهیم بیماری ای از دنیا ریشه کن شود باید واکسن آن تولید و مصرف شود.
در مورد انگل و میکروب، تولید واکسن بسادگی ویروس نیست و تولید واکسن برای آن بسیار دشوار است. واکسن باید ایمنی بالایی ایجاد کند که این به ساختار آنتی ژن میکروب مربوط است.
تلاش فراوانی کردیم که برای جذام واکسن درست کنیم، اما نشد اگرچه با همکاری دکتر جان استنفورد، پروفسور انگلیسی توانستیم ماده ای از یک میکروب که از اوگاندا آورده شد، تهیه کنیم که ایمنی زایی خوبی برای مقابله با بیماری ها در بدن انسان به دست آوردیم، اما هنوز هم واکسن قطعی ای برای جذام کشف نکردیم و تحقیقات بیشتر دیگری نخواهیم داشت.
البته از ماده مذکور جهت واکسن سالک به منظور ایمنی زایی بیشتر استفاده کردیم و امیدواریم به نتایج خوبی دست یابیم.
به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO) وقتی حلقه انتقال بیماری قطع شود این بیماری ریشه کن می شود.
به امید آن روز در دهه آینده هستیم اگرچه اکنون در وضعیت حذف جذام قرار داریم و از آن ۱۵ ـ ۱۰ سال گذشته است.
● جذام ایران در خط پایان
در سال های غمبار دهه ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ بیماری جذام در نقاط مختلف کشور بویژه آذربایجان بیداد می کرد.
در آن سال ها با تلاش های چندین ساله پزشکان و متخصصان خارجی و داخلی، آسایشگاه باباباغی تبریز به عنوان یکی از مراکز تحقیقات پوست و جذام جهان در ۱۵ کیلومتری شمال غربی شهر تبریز فعالیت خود را با هدف درمان، نگهداری و اسکان بیماران جذامی آغاز کرد.
در سال های آغازین فعالیت باباباغی، کمبود پزشک و دارو مشکلات زیادی برای بیماران ایجاد کرده بود، اما با تلاش های داخلی و توجه مراجع بین المللی ازجمله سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۳۴۲ در جایگاه ویژه و هم ردیف کشورهای کمک گیرنده از WHO قرار گرفت و نخستین محموله دارویی برای ۶۰۰ بیمار وارد این مرکز شد.
البته پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی نیز این آسایشگاه هرگز از نظرها دور نماند. اگرچه این مرکز از کمک های دولتی بی بهره نبود، اما نقش کمک های مردمی نیز فراموش نشدنی است.
اکنون کمک به این بیماران و عیادت از آنان در آسایشگاه باباباغی تبریز به یک فرهنگ پسندیده تبدیل شده است.
هم اکنون حدود ۱۲۳ خانواده جذامی در کنار حدود یکصد پرسنل اداری در آسایشگاه به دامداری، کشاورزی و دیگر فعالیت های خدماتی مشغولند و امرار معاش می کنند.
این بیماری دیگر مانند سال های دهه ۲۰ تا ۵۰ هجری شمسی بیماری وحشتناکی نیست به گونه ای که طول درمان جذام از ۱۵ سال در دهه ۴۰ هجری به ۴۵ روز تا ۶ ماه در عصر حاضر کاهش یافته است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تکناز]

[مشاهده در: www.taknaz.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 238]