شناخت امام زمان(عج) چه ضرورتي دارد؟

واضح آرشیو وب فارسی:جهان نیوز: شناخت امام زمان(عج) چه ضرورتي دارد؟
به گزارش فارس، سلسله مباحثي را تحت عنوان "مهدويت و انتظار" با استادان و متخصصان حوزه و دانشگاه درباره مباحث و مسائل مهدويت ترتيب داده است كه به صورت هفته‌اي تقديم خوانندگان گرامي خواهد شد.

نخستين موضوع اين سلسله از گفتگوها، به مساله "ضرورت طرح مباحث مهدويت" اختصاص دارد كه با حجت‌الاسلام والمسلمين «روح‌الله شاكري» دكتراي كلام اسلامي، مدير گروه كلام دانشگاه تهران (پرديس قم) و استاد مركز تخصصي مهدويت به گفت‌وگو نشستيم كه قسمت نخست آن هفته گذشته تقديم خوانندگان گرامي شد. اين هفته، قسمت دوم اين گفت‌وگوي مشروح از نظر مي‌گذرد.

بعد تاريخي مساله مهدويت

حجت‌الاسلام و المسلمين شاكري اين گفت‌وگو بيان داشت: «مهدويت» در راستاي مسأله امامت و در امتداد نبوت و خاتميت است؛ از اين رو در مرحله‌اي حساس از تاريخ آغاز شد و تا امروز ادامه يافته است و تا آخرين لحظه‌ حيات دنيوي بشر نيز باقي خواهد بود؛ بنابراين چگونگي «امامت» از امام علي عليه‌السلام تا امام عصر عجل‌الله تعالي فرجه ‌الشريف و عكس‌العمل مسلمانان درباره‌ امامت به طور عام و مهدويت به طور خاص و نيز حوادث تاريخي در اين زمينه مي‌تواند از موضوعات مهم و حساس تاريخ اسلام به شمار آيد.

وي درباره پيامدهاي اين مساله گفت: پيامدهاي اين مساله چند چيز است كه اشاره مي‌كنم:

۱. موعود باوري اسلامي يا مهدويت از لحاظ تاريخي از قرن اول با بشارت نبوي شروع شد و تأثير فراوان بر افكار و انديشه‌ مسلمانان داشته است. به خصوص نقش مؤثري را در ايجاد جريانات ديني ـ سياسي در تاريخ اسلام ايفا كرده است و مسلمانان با تمسك به اين انديشه‌ در صحنه‌ مسائل سياسي ـ اجتماعي به توفيقاتي دست يافتند.

۲. از آن‌جا كه مهدويت قضيه‌اي است مربوط به آينده جهان و هنوز اتفاق نيفتاده است، گروهي سودجو و فرصت‌طلب با دخل و تصرف نابه‌جا و تأويل غير عقلاني آموزه‌هاي آن در اعتقادات مردم، انحراف ايجاد كرده و در صدد آسيب رساندن به اين انديشه‌ پوياي ديني بودند. مؤيد اين مطلب، ايجاد فرق و انشعابات دروني در تشيع است، مثل فرقه‌هاي كيسانيه، زيديه، ناووسيه، واقفيه، اسماعيليه و... تا فرقه‌هاي انحرافي معاصر نظير شيخيه، بابيه، بهائيه كه همه‌ اين‌ها باعث تحولات اجتماعي در بستر تاريخ شدند كه در جاي خودش محلّ تأمّل است.

۳. نهضت‌هاي رهايي‌بخش معاصر در مبارزه با استعمارگران در سده‌هاي اخير الهام‌گرفته از انديشه‌ مهدويت در اسلام است؛ فاطميان از مصر، موحدان از اندلس (اسپانيا)، مهدي سوداني در كشور سودان و... .

۴. انديشه‌ مهدوي نقش مثبت و سازنده‌اي را در تحولات اجتماعي بر جاي گذاشت، نظير: حضور عالمان دين به عنوان نايبان عام حضرت ولي عصر عجل‌الله تعالي فرجه ‌الشريف در عرصه‌هاي مختلف اجتماع در طول تاريخ، مانند: نهضت‌هاي تنباكو و مشروطه و انقلاب اسلامي ايران و...

بعد اعتقادي مساله مهدويت

مدرس حوزه و دانشگاه گفت: يكي از مهم‌ترين ابعادي كه در بحث ضرورت قابل طرح و گفت‌وگو است و به نظر مي‌رسد در ميان ابعاد ديگر، از ارزش و اعتبار و جايگاه بس رفيعي برخوردار باشد، همان نگاه اعتقادي به مهدويت است.

وي افزود: بي‌ترديد «اعتقاد»، بنيان اصلي زندگي انسان است و آن‌چه در ميدان عمق محقق مي‌شود، به ساختار اعتقادي مربوط است. اگر آدمي از اعتقادي صحيح و منطقي برخوردار باشد، در عمل گرفتار تناقض، بي‌هدفي و سردرگمي نخواهد شد و از همه‌ فرصت‌هاي عمر خود، براي ساختن شخصيت انساني و الهي‌اش بهره خواهد گرفت. البته اين اعتقاد بايد سازنده، حركت‌آفرين و هويت‌بخش، باشد و در همه فراز و نشيب‌هاي زندگي، مسير درست و هموار را براي آدمي بگشايد.

استاد حوزه و دانشگاه تاكيد كرد: منظور ما از شناخت، صرف دانستن نام و نسب امام زمان نيست؛ چرا كه منكرين آن حضرت و حتي غير مسلمانان هم مي‌توانند چنين اطلاعاتي از ايشان داشته باشند؛ بلكه شناخت بايد به گونه‌اي باشد كه سبب سالم ماندن از شبهات و مايه‌ نجات او شود و چنين شناختي جز در پرتو شناخت جايگاه، صفات و ويژگي‌هاي امام عصر (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) ميسور نخواهد بود، و اين چنين شناختي است كه به حكم عقل و نقل واجب است.

مدير گروه كلام دانشگاه تهران (پرديس قم) گفت: از منظر عقل، شيعه‌ اماميه معتقد است كه امام، وارث تمام مقامات و وظايف رسول اكرم صلي الله عليه و آله ‌كه در امامت عامه بيان شده‌، بوده، مگر در مساله دريافت و ابلاغ وحي؛ بنابراين ائمه، مقام ولايت، تفسير و تبيين آموزه‌هاي وحياني، تطبيق احكام الهي، تربيت افراد مستعد و اداره حكومت اسلامي را دارا مي‌باشند.

شاكري در بيان دليل مطلب گفت: دليل اين باور نيز در مطالعه موارد ياد شده نهفته است چون معقول نيست كه مقام ولايت نسبت به انسان‌هايي كه همواره نيازمند ولي و سرپرست‌اند، تعطيل شود و نيز زمان اندك حيات در زندگي رسول اكرم صلي الله عليه و آله با آن همه مسئوليت‌هاي نظامي و اجتماعي، و عدم ظرفيت توده مردم، هرگز براي تفسير و تبيين آموزه‌هاي دين كه بايد هزاران سال و تا ابد براي انسان بماند، كفايت نمي‌كرد لذا نتيجه اين مي‌شود كه همان دلايل عقلي كه ما را ملزم به كسب معرفت و شناخت نبي مي‌كرد، همچنان ما را ملزم به شناخت امام مي‌كند؛ چون در صورت عدم شناخت چنين شخصيتي با وجود علم به لزوم آن، دلايل عقلي همچنان نافذ و طالب پاسخ‌اند.

وي افزود: دفع ضرر محتمل و وجوب شكر منعم در گرو فهم تفاسير صحيح، ولايت و... است. بنابراين، ضرورت و لزوم شناخت امام و حجت الهي مستند و مستدل به همان دلايلي است كه اصل وجوب معرفت مبدأ را مي‌رساند.

حجت‌الاسلام شاكري در بيان وجوب شناخت امام گفت: آن حضرت، امامي است كه اطاعتش فرض و واجب است، و هر كس كه اطاعتش واجب است، بايد صفاتش را شناخت تا با شخص ديگري كه مقام او را به دروغ و ستم ادعا مي‌كند، اشتباه نشود؛ بنابراين، شناخت و دانستن اين صفات حضرت حجت (عجل الله فرجه) واجب است.

حجت‌الاسلام شاكري از منظر نقل نيز اين مساله را تحليل كرد و گفت: از جهت نقلي، در فرهنگ ديني ـ قرآن و روايات شيعه و سني ـ بحث معرفت و شناخت امام و اعتقاد به او، از اهميت ويژه برخوردار است؛ به گونه‌اي كه در رديف اصول اعتقادي، يعني توحيد، نبوت و معاد شمرده شده است.

اهميت شناخت امام با تاكيد بر متون نقلي

شاكري گفت: اهميت شناخت امام از نظر اعتقادي، در انگاره‌هاي مختلف چنين است:

۱.شناخت امام، راه معرفت خدا

استاد مركز تخصصي مهدويت در توضيح اين بخش گفت: نخستين و مهم‌ترين وظيفه انسان، شناخت پروردگار و آفريننده‌ خويش است و تا شناخت او حاصل نشود، راه درست بندگي و اطاعت از او به روي انسان باز نخواهد شد. براي همين در قرآن كريم و روايات مطالب فراواني درباره‌ لزوم «معرفت خدا» مطرح شده است. بعضي از آيات قرآن، به توصيف خدا و صفات گوناگون او پرداخته است و امامان معصوم نيز در روايات و دعاها و خطبه‌ها به شكل گسترده از خدا و اوصاف او سخن گفته‌اند.

وي ادامه داد: از نظرگاه روايات، راه معرفت خدا و اوصاف او، شناخت اولياي خدا و امامان معصوم است، چون اين بزرگواران، مظهر اسماء و صفات الهي و آينه‌ جمال و جلال پروردگارند. معصومين، انسان‌هاي كاملي‌اند كه خداوند آنان را خليفه و نماينده‌ خود در زمين قرار داده و اراده كرده‌ است كه با آنان شناخته شود و از مسير اطاعت آن‌ها اطاعت شود و ثواب و عقاب را نيز بر مدار اعتقاد به ايشان و اطاعت از آنان قرار داده است.

اين پژوهشگر مسائل مهدويت گفت: در حديث آمده است كه از سيدالشهداء عليه‌السلام سؤال شد: معرفت و شناخت خدا چيست؟ حضرت فرمودند: مراد از شناخت خدا، شناخت اهل هر زماني نسبت به امام خويشتن است، آن امامي كه اطاعت او بر آنان واجب است».

شاكري افزود: به عبارت روشن‌تر، شناخت امام، طريق معرفت خدا است و انسان با شناخت امام و توجه به گفتار و دستورات او مي‌تواند در جاده‌ صحيح زندگي گام بردارد و به سعادتي كه خداوند براي او رقم زده، برسد. معرفت خدا بدون شناخت كسي كه از جانب او سمت راهنمايي و راهبردي بندگان را دارد، امكان‌پذير نيست.

شاكري افزود: شيخ صدوق (ره) در تبيين حديث ياد شده مي‌گويد: «مراد اين است كه مردم هر زمان بدانند، خداوند كسي است كه آن‌ها را در هر زمان از امام معصوم خالي نگذاشته است؛ پس كسي كه عبادت كند خدايي را كه براي آنان حجت قرار نداده، پس غير خدا را عبادت كرده است». و مرحوم مجلسي در تبيين حديث فوق مي‌گويد: «شايد تفسير شناخت خدا به معرفت امام براي اين نكته باشد كه شناخت خدا حاصل نمي‌شود، مگر از جهت امام و يا اين‌كه انتفاع از معرفت خدا مشروط به شناخت امام است».

حجت‌الاسلام شاكري يادآور شد: به هر حال، از آن‌چه در بيان مرحوم شيخ صدوق آمده است كه نصب امام بر مردم وسيله‌ قبولي عبادات است كه در غير آن صورت، عبادت غير خدا خواهد بود و يا به قول علامه مجلسي، معرفت امام، وسيله انتفاع از شناخت خدا مي‌شود، استفاده مي‌شود كه معرفت امام و حجت الهي يك امر ضروري و لازم بر هر انسان متدين است.

۲. شناخت امام، شرط اسلام واقعي

حجت الاسلام و المسلمين شاكري در توضيح اين قسمت گفت:‌ شيعه و سني به اتفاق از پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نقل كرده‌اند: «من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميتة جاهلية؛ هر آينه هر كس بميرد و حال آن‌كه امام زمان خود را نشناخته باشد، به مرگ جاهليت مرده است». بر اين اساس، شناخت امام، شرط اسلام است و اگر كسي بدون ‌شناخت امام بميرد، گويا از اسلام بي‌بهره بوده است هر چند مناسك و اعمال اسلام را انجام داده باشد.

وي يادآور شد: «امامت» شاه‌راه بندگي خدا است و آن‌كه در اين صراط مستقيم قرار گرفته‌، كارها و اعمالش در مسير درست، منطقي و عاقبت به خيري واقع شده است، وگرنه اعمالش ره به جايي نبرده و كمالي براي او نخواهد بود.

نويسنده كتاب "منجي در اديان" گفت: چنين تأكيدي بر شناخت امام زمان (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) نشان از آن دارد كه معرفت امام، كانون هويت اسلامي و امامت، ستون اصلي خيمه‌ دين مبين اسلام است كه اعمال اسلامي وابسته به آن است و هر كس كه امام را نشناخت، در حقيقت از راه و صراط مستقيم باز مي‌ماند.

وي گفت: به همين جهت، در مكتب تشيع، امام هويت بخش است و معرفت به او مبنايي استوار دارد به طوري كه انسان را از جامعه‌ جاهلي و فرهنگ جاهلي دور مي‌سازد.

۳. شناخت، حق امام است و قبولي اعمال، مشروط به پذيرش ولايت اوست

استاد مركز تخصصي مهدويت حوزه علميه قم در توضيح اين بخش گفت: مسأله‌ ولايت امامان چنان جايگاهي دارد كه در روايات گوناگون، شناخت امام از تكاليف و حقوق شمرده شده است؛ آن‌گونه كه امام صادق عليه‌السلام به ابن ابي يعفور فرمودند: ما سه حق بر مردم داريم: يكي اين‌كه به فضل ما معرفت پيدا كنيد، دوم اين‌كه پيرو ما باشيد و سوم اين‌كه منتظر فرج ما باشيد».

وي گفت: امام صادق عليه السلام در بيان ديگري پذيرش اعمال را منوط به معرفت ولايت ائمه دانستند و فرمودند:‌خداوند از بندگان، عملي را نمي‌پذيرد، مگر به معرفت و شناخت ما.

حجت‌الاسلام شاكري گفت: براساس اين روايات، همه‌ اعمال انسان در ظرف معرفت و آگاهي او نسبت به امام زمان (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) ارزش مي‌يابد، به طوري كه اولين حق امام بر ما شناخت مناقب و فضائل آنان، و قبولي اعمال بدون ولايت آنان امكان ندارد و پذيرش ولايت در صورتي امكان دارد كه ابتدا معرفت و شناخت حاصل شود.

۴. بايستگي شناخت ولي نعمت

مدير گروه كلام دانشگاه تهران (پرديس قم) در توضيح اين بخش گفت: امام واسطه‌ فيض الهي است و آن‌چه از نعمت‌ها به عالم وجود مي‌رسد، به واسطه‌ وجود اوست و در اين ميان انسان‌ها نيز به واسطه‌ وجود او، از انواع نعمت‌هاي الهي بهره‌مند مي‌شوند. امام هم در تشريع واسطه است و هم در جنبه‌ تكوين. به عبارت ديگر به بركت امام به خلق روزي مي‌رسد و به واسطه‌ وجود امام، زمين و آسمان پا بر جا است.

وي گفت: در فرمايش امام هادي عليه‌السلام است كه وقتي مي‌خواهيد امام را زيارت كنيد اين‌گونه بگوييد: «... بكم فتح الله و بكم يختم و بكم ينزّل الغيث و بكم يمسك السماء ان تقع علي الارض الا باذنه؛ به واسطه‌ شما خدا آغاز كرد و به شما پايان مي‌دهد و به وسيله‌ شما باران را فرو مي‌فرستد و به واسطه‌ شما نگه مي‌دارد آسمان را كه بر زمين نيفتد، جز به اذن او».

شاكري به بيان روايتي از پيامبر اكرم (ص) و توضيح آن روايت از زبان امام خميني، پرداخت و گفت: پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله مي‌فرمايد: «يا علي لولا نحن ما خلق الله آدم ولا حواء ولا الجنه ولا النار ولا السماء ولا الارض؛ اي علي! اگر ما نبوديم، خداوند نه آدم و نه حوا را مي‌آفريد و نه بهشت و نه جهنم را و نه آسمان و نه زمين را». و امام خميني(ره) در توضيح روايت مي‌گويند: «كلام حضرت رسول صلي الله عليه و آله كه فرمود: اگر ما نبوديم خدا آدم را نمي‌آفريد... از آن روست كه حضرات (ائمه) واسطه‌هاي ميان حق و خلق و ربط دهنده‌هاي حضرت وحدت محض با كثرت تفصيلي هستند و در اين قسمت از حديث، وساطت آن حضرات به حسب اصل وجود و اين‌كه آنان مظهر رحمت رحمانيه‌اي هستند كه افاضه كننده «اصل وجود» است، بيان شده، بلكه [مي‌توان گفت] به حسب مقام ولايت، آنان خود رحمت رحمانيه‌اند، بلكه آنان (خود) اسم اعظم هستند كه رحمان و رحيم تابع آنانند، چنانچه بخش بعدي حديث يعني فرمايش حضرت: چگونه ما از ملائك برتر نباشيم، بيان واسطه بودن آن حضرات به حسب «كمال وجود» است و اينكه آنان مظهر رحمت رحيميه‌اي هستند كه كمال وجود به واسطه‌ آن ظهور مي‌يابد. بنابراين، دايره‌ وجود با آنان كامل شده و غيبت و شهود ظهور يافته، و فيض (الهي) در قوس نزول و صعود جريان مي‌يابد».

۵.شناخت امام، شناخت خليفه‌ الهي است

اين استاد حوزه و دانشگاه در توضيح اين بخش از سخنان خود گفت: پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله مي‌فرمايد: «هنگامي كه امام مهدي قيام كردند بر سر ايشان قطعه ابري است كه ندا كننده‌اي در آن، ندا مي‌كند: اين همان مهدي است ـ كه خداوند بشارت داده ـ خليفه خدا است پس از او تبعيت و پيروي نماييد». و يا در روايت ديگري از پيامبر بزرگوار اسلام چنين آمده است: «هنگامي كه او را ديديد، پس با او بيعت كنيد ولو با سينه به روي برف راه برويد تا به او برسيد، پس البته او خليفه‌ خدا حضرت مهدي (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) است».

حجت‌الاسلام شاكري افزود: خلافت الهي توسط انسان كامل، مورد پذيرش قرآن و روايات قرار گرفته است. در زيارات هم از حضرت حجت (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) به عنوان خليفه‌ الهي ياد شده است به عنوان نمونه آمده است: «السلام عليك يا خليفة الله»، «وخليفتك في بلادك»، «السلام عليك يا خليفة الله وخليفة آبائه المهديّين»، در جاي ديگر آمده: «خليفته علي خلقه وعباده» و در زيارت مروي از خود حضرت آمده: «وخلفائك في ارضك الذين اخترتهم لنفسك واصطفيتهم علي عبادك...».

اين استاد حوزه و دانشگاه افزود: با توجه به آيات و روايات و زيارات وارده از ناحيه‌ معصومين مي‌توان گفت حضرت ولي‌عصر (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) خليفه‌ الهي است و نه تنها خليفه‌ الهي هستند، بلكه «به مقتضاي اضافه خلافت به اسم مقدس الله، وجود آن حضرت، آيت جميع اسماي حسناي الهي است».

۶. شناخت امام، شناخت عِدل قرآن

استاد مركز تخصصي مهدويت حوزه علميه قم گفت: در روايتي از شيعه و سني آمده است كه رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله فرمودند: «اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله وعترتي اهل بيتي ما ان تمسكتم بهما لن تضلوا بعدي ابداً ولن يفترقا حتي يردا علي الحوض». بنابراين برابر اين فرمايش، مسلمين مأمور شده‌اند همان‌گونه كه به قرآن متمسك مي‌شوند، به خاندان پيامبر و ائمه‌ هدي نيز تمسك جويند تا در ميسر هدايت قرار گيرند و اين ضامن سعادت ابدي آنان است.

وي گفت: روشن است كه تمسك به قرآن، بدون فهميدن محتواي آن معنا ندارد و نيز تمسك به امامان معصوم بدون معرفت و آگاهي به جايگاه رفيع و ويژگي‌هاي منحصر به فرد آنان ـ كه الگوي بشريت‌اند ـ ممكن نيست. از اين جهت نيز معرفت و آگاهي به امام زمان (عجل‌الله تعالي فرجه الشريف) لازم است.

جمعه|ا|21|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جهان نیوز]

[مشاهده در: www.jahannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 128]