خروج بزرگترين مجموعه خشتي جهان از فهرست آثار در معرض خطر يونسكو

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: خروج بزرگترين مجموعه خشتي جهان از فهرست آثار در معرض خطر يونسكو
از ميراث فرهنگي پيشينيان به عنوان «شناسنامه فرهنگ ملل» ياد مي شود و در اين ميان كشورهايي كه بيشترين ميراث اعم از فرهنگي، طبيعي و اجتماعي دارند ملل پيشرفته و متمدن تري به شمار مي روند.
هموطن آنلاين_ سيدمحمود معلمي _ زماني كه صبحگاه روز پنجم دي ماه ۱۳۸۲ زلزله 7.2 ريشتري بم و بروات استان كرمان را زير و رو كرد هيچ كس فكر نمي كرد كه بزرگ ترين مجموعه خشتي جهان كه از سوي سازمان علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسكو) به عنوان ميراث بشري شناخته شده بود، آسيب كلي ببيند و از فهرست آثار ماندگار به فهرست آثار در معرض خطر منتقل شود.
ساخت و سازهاي بي رويه و غيرمجاز پيراموني ارگ عظيم بم نيز مزيد بر علت شده و به يك باره «ارگ بم» به عنوان اثر در معرض خطر در فهرست يونسكو قرار گرفت و متوليان امر را براي چاره انديشي براي حفظ اين افتخار ملي و ثبت معرفي ارگ بم به ميراث جهاني واداشت.
شناسنامه تمدن جنوب شرقي ايران

از ميراث فرهنگي پيشينيان به عنوان «شناسنامه فرهنگ ملل» ياد مي شود و در اين ميان كشورهايي كه بيشترين ميراث اعم از فرهنگي، طبيعي و اجتماعي دارند ملل پيشرفته و متمدن تري به شمار مي روند.
فلات ايران كه پيشينه تاريخي بيش از ۷ هزار سال را در سينه خود جاي داده، جايگاه والايي از نظر ميراث فرهنگي دارد و از اين رو آثار باستاني ايران كه آينه تمام نماي فرهنگ اصيل ايراني و اسلامي است همچون نگين درخشان در آثار فرهنگي خودنمايي مي كند.
ارگ بم كه به گواه مورخان قدمتي بيش از ۲۵۰۰ سال دارد شناسنامه تمدني جنوب شرقي ايران به شمار مي رود و خود به تنهايي مهندسي معماري اصيل ايراني، مهندسي اجتماعي و آداب زندگي ايرانيان باستان را نشان مي دهد.
ارگ بم بزرگ ترين سازه خشتي در جهان است كه در نزديكي شهر بم در جنوب شرقي ايران قرار دارد «بم و فضاي فرهنگي آن» در فهرست ميراث جهاني يونسكو به ثبت رسيده است. ارگ عظيم بم كه در مسير جاده ابريشم قرار دارد در سده ۵ پيش از ميلاد ساخته شده و تا سال ۱۸۵۰ ميلادي نيز همچنان مورد استفاده بود.
تمام سازه خشتي يك دژ بزرگ است كه در قلب آن، ارگ واقع شده است. مساحت اين ارگ ۱۸۰ هزار مترمربع است كه با ديوارهايي به بلنداي ۶ تا ۷ متر و طول ۱۸۱۵ متر احاطه شده است. ارگ از دو بخش جدا از هم تشكيل شده است كه هر كدام ويژگي هاي خاص خود را دارد. حدود ۶۷ برج در سطح اين شهر باستاني طراحي و ساخته شده است.
ارگ بم در زلزله پنجم دي ماه ۱۳۸۲ آسيب كلي ديد و ميزان آسيب را يونسكو در سال ۲۰۰۳ بيش از ۸۰ درصد اعلام كرد و از اين رو از كشورهايي كه سابقه بازسازي آثار باستاني را داشتند، خواست تا براي بازسازي ارگ بم به كمك ايران بشتابند. گزارش ها حاكي است ژاپن، فرانسه و ايتاليا جزو كشورهايي بودند كه اولين گروه هاي معماري سنتي را به ايران اعزام كردند. علاوه بر آن ژاپن حدود 1.3 ميليون دلار به ايران براي بازسازي كمك كرد و با ارسال تجهيزات و ايجاد طرح ۳ بعدي از ارگ بم براي افزايش دقت نوسازي اين طرح را پشتيباني كرد ايتاليا نيز ۳۰۰ هزار دلار در اين طرح سرمايه گذاري و گروهي از كارشناسان را براي احياي برج اصلي به بم اعزام كرد. فرانسه نيز با تهيه نقشه ارگ بم و ارسال آن به بانك جهاني موجب شد كه اين بانك نيز براي بازسازي ارگ بم هزينه هايي را اختصاص دهد.
فهرست ميراث جهاني در معرض خطر

سازمان علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسكو) از سال ۱۹۷۸ اقدام به تهيه فهرستي از ميراث فرهنگي جهاني در معرض خطر كرد و در سال ۲۰۰۴ ارگ بم را در كنار قلعه بهلا در عمان، قلعه مديول در كوزو، شهر زبيده در يمن و قلعه لدهور در پنجاب پاكستان به عنوان «ميراث جهاني در معرض خطر» معرفي كرد پس از اين اقدام در بيست و هشتمين اجلاس جهاني كميته ميراث فرهنگي يونسكو، منظر فرهنگي بم شامل تمام اجزاي فرهنگي و تاريخي شهر از جمله نخلستان ها، قنات ها وساير ابنيه تاريخي در فهرست ميراث جهاني در معرض خطر ثبت و به جمهوري اسلامي ايران نيز ابلاغ شد.
در تاريخ ۲۵ مهرماه ۱۳۹۰ كارشناسان يونسكو در سفر خود به كرمان كه براي بازديد از روند بازسازي ارگ بم و رعايت ضوابط يونسكو در بازسازي اين شهر انجام شد با قدرداني از تلاش هاي صورت گرفته نسبت به وضعيت ارگ بم ابراز نگراني كردند. آن ها كه از بازسازي ارگ تاريخي، رضايت نسبي داشتند اعلام كردند وجود ساختمان هاي غيرمجاز روي گسل بم در محدوده اين ميراث جهاني و همچنين ايجاد پمپ بنزيني روي يك محوطه باستاني سبب شده كه ضوابط يونسكو زير پا گذاشته شود بنابراين امكان خروج اين ميراث هزاران ساله از فهرست در خطر وجود ندارد.
اما اكنون خبرهاي خوشي از اين اثر ارزشمند جهاني به گوش مي رسد و مسئولان از رخدادهايي مي گويند كه از خارج شدن ارگ تاريخي بم از فهرست ميراث در خطر حكايت دارد.
راهي كه رفتيم

اقدام ارزشمندي را كه منجر به نجات ارگ بم و خروج آن از فهرست آثار در معرض خطر شد «آتوسا مومني» مديركل دفتر ثبت آثار و حفظ و احياي ميراث معنوي و طبيعي سازمان ميراث فرهنگي كشور اين گونه تشريح مي كند: پمپ بنزين موجود در منظر فرهنگي بم در كرمان كاملا تخريب شده و اين اقدام كه با مشاركت مسئولان استاني رخ داد به خروج اين اثر ارزشمند از فهرست در خطر يونسكو منجر مي شود.
او در گفت وگو با خبرنگاران افزود: ساختمان هاي غيرمجاز روي گسل بم و خانه ها نيز به زودي از اين محل منتقل شده و موانع موجود براي ورود ميراث تاريخي كرمان در فهرست نمونه يونسكو برطرف مي شود.
«مومني» با بيان اين كه با توجه به زندگي اجتماعي مردم منطقه، كانكس هاي موجود در منظر فرهنگي بم به تدريج و با دقت نظر تخريب مي شوند، افزود: خانه هاي مسكوني منظر فرهنگي عموما متعلق به افراد غيربومي بوده و روي گسل زلزله نيز ساخته شده اند بنابراين قرار است اين خانه ها به مكان امن تري منتقل شوند و به زودي اقدامات صورت گرفته مستندنگاري شده و به يونسكو فرستاده مي شوند.
اميد به اجلاس سال آينده

نشست علمي يونسكو كه هر ۲ سال يك بار برگزار مي شود به پرونده هاي رسيده از سوي كشورها براي ثبت آثار فرهنگي و تاريخي ملل جهان مي پردازد.
در اجلاس سال آينده يونسكو نيز مقرر شده كه اقدامات جمهوري اسلامي درباره خروج ارگ بم از فهرست آثار در معرض خطر مورد بررسي قرار گيرد و آن گونه كه «پرويز سعادتي» مدير پايگاه هاي ثبت جهاني سازمان ميراث فرهنگي اعلام كرد قرار است ارگ بم در فهرست ميراث جهاني «ميراث نمونه» ثبت شود.
وي افزود: با رفع اشكالات بازرسان يونسكو در اجلاس بعدي، ارگ تاريخي بم از فهرست ميراث در خطر جهاني خارج مي شود.
اين مقام مسئول تخريب پمپ بنزيني و شهرك مسكوني در حريم ثبت شده ارگ بم را عامل اصلي موافقت يونسكو با خروج ارگ بم از فهرست آثار در معرض خطر عنوان كرد.
راهي كه بايد برويم

كميته ميراث جهاني يونسكو تاكنون چند اثر باستاني ايران را به عنوان ميراث جهاني در فهرست جهاني به ثبت رسانده است كه عبارتند از: تخت جمشيد در مرودشت استان فارس، چغازنبيل در هفت تپه استان خوزستان، ميدان امام در هسته مركزي شهر اصفهان، پاسارگاد در مرودشت استان فارس، ارگ بم و منظر فرهنگي آن در شهر بم در استان كرمان، بيستون در استان كرمانشاه، سلطانيه در استان زنجان، كليساهاي ارامنه در اصفهان و سازه هاي آبي شوشتر در استان خوزستان.
پايگاه اطلاع رساني يونسكو نيز اخيرا اعلام كرد دو اثر تاريخي ايران به زودي به عنوان آثار ثبت شده ايران معرفي خواهد شد كه عبارتند از: «خانقاه و بقعه شيخ صفي الدين در اردبيل» و «مجموعه بازار تاريخي تبريز».
«محمود لوحي» كارشناس بازنشسته سازمان ميراث فرهنگي ضمن تاييد خبر پايگاه اطلاع رساني يونسكو از ظرفيت بسيار بالاي آثار فرهنگي و تاريخي براي ثبت به عنوان آثار جهاني ياد كرده و به ما مي گويد: حق ايران اين است كه بيش از ۱۰۰۰ اثر تاريخي خود را به يونسكو معرفي كند و اين افتخار را براي تمدن ايراني و اسلامي به ثبت برساند اما از يك سو ظرفيت پذيرش يونسكو محدود است و از طرف ديگر آثار تاريخي ايران به دليل بي مهري هاي تاريخي در حال از دست دادن هويت خود هستند و بعضا ارزش معرفي به يونسكو را از دست داده اند بنابراين من فكر مي كنم همين تعداد را كه به يونسكو معرفي شده بايد با چنگ و دندان حفظ كنيم و براي ساير آثار تاريخي اقدامات بين المللي را انجام دهيم . وي مي افزايد: اين واقعيت خيلي تلخ است كه آثار ثبت شده ايران پس از مدتي مورد بي مهري قرار مي گيرند و يا آثاري كه در حال طي فرآيند معرفي به يونسكو هستند، دچار عوارضي مي شوند كه منجر به ناكامي ثبت آن آثار در يونسكو مي شود.
لوحي با اشاره به برخي مصداق بي مهري به آثار فرهنگي ايران ادامه مي دهد: جاي تاسف است كه سيوند موجب خدشه دار شدن اعتبار پاسارگاد مي شود، جاي بسي تاسف است كه احداث يك ساختمان چند طبقه در حريم آثار باستاني و فرهنگي سبب مي شود مجموعه ارزشمند ميدان امام اصفهان از ثبت جهاني باز بماند، بسيار بايد نگران بود كه يك واحد پمپ بنزين موجب مي شود كه كارشناسان يونسكو درصدر خروج ارگ عظيم بم از فهرست يونسكو مي شوند و بسيار ناراحت كننده است كه احداث چند ساختمان در اطراف مجموعه سازه هاي آبي شوشتر(كه تنها سازه هاي طبيعي آبشارهاي طبيعي در خاورميانه به شمار مي روند) موجب شده است كه اعتبار اين اثر تاريخي و منحصر به فرد خدشه دار شود و تمامي اين آثار به عنوان آثار ثبت شده ايران به ثبت رسيده و در معرض خروج از فهرست جهاني هستند.
اين كارشناس با سابقه ميراث فرهنگي با ذكر برخي ديگر از آثار فرهنگي ايران تاكيد مي كند: مجموعه فرهنگي و تاريخي توس در خراسان، مجموعه آثار دوران ماقبل تاريخ در شوش دانيان استان خوزستان، قلعه هاي تاريخي در استان لرستان، محوطه باستاني در جيرفت كرمان، پهنه هاي آبي در مرز مشترك ايران و عراق در جنوب، غار علي صدر در استان همدان، قلعه هاي تاريخي در حاشيه كوير ايران مجموعه بناهاي تاريخي و بادگيرهاي يزد و بسياري ديگر از آثار باستاني ايران از چنان قدمتي برخوردار است كه به آساني مي تواند در فهرست آثار جهاني ثبت شود اما احداث ساختمان هاي گوناگون، تخريب غارتگران و بي توجهي به اين آثار در عمليات عمراني پيراموني آن و شايد برخي تنگ نظرهاي سياسي موجب شده كه تنها تعداد بسيار كمي از آثار ارزشمند تاريخي و فرهنگي ايران به ثبت جهاني برسد و به نظر مي رسد كه بايد ضمن توجه به آثار ايران تلاش مضاعفي صورت گيرد تا در هر اجلاس دوسالانه يونسكو حداقل ۲ اثر ايران كاملا معرفي و به فهرست آثار جهاني افزوده شود.
ما نيز نگرانيم

عضو كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي با اعلام اين كه آسيب هاي وارده به آثار ثبت شده تاريخي و آثار ثبت شده ملي بسيار جدي است مي گويد: كم و بيش اخباري به ما مي رسد كه خودسري هايي در تخريب آثار باستاني ايران به صورت خواسته و ناخواسته صورت مي گيرد و علاوه بر نمايندگان مجلس، دوستداران ميراث فرهنگي را نگران كرده است و از اين رو از سوي مجلس هشدارهايي به سازمان (ميراث فرهنگي) داده شده و يكي از دلايل اصلي مخالفت كميسيون فرهنگي با وزارت خانه شدن سازمان همين عملكرد نامطلوب است.
وي تاكيد مي كند: ما معتقديم حفظ و حراست از آثار فرهنگي در رتبه اول وظايف اين سازمان و قدم بعدي جذب گردشگر است اما مسئولان سازمان معتقدند اول بايد گردشگر را جذب و پس از آن براي حفظ آثار و حفظ مهندسي باستاني و گردشگري آن اقدام كرد.
آرين منش نماينده مردم مشهد و عضو كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي نيز ضمن گلايه از عملكرد سازمان ميراث فرهنگي كشور از سياسي كاري در اين سازمان انتقاد كرد و گفت: چه در زمان مرعشي و چه در زمان بقايي و پس از آن فضاي حاكم بر سازمان (ميراث فرهنگي) سياسي است و كار قابل توجهي كه بتوان آن را عملكرد رو به جلو دانست انجام نشده است.
به هر حال خبر خروج ارگ بم از فهرست آثار در معرض خطر يونسكو نويد اميدبخشي است كه ساير آثار ثبت شده در يونسكو كه در معرض خطر هستند نيز از فهرست «در معرض خطر» خارج شوند و روندي كه براي ارگ بم طي شد براي اين آثار نيز طي شود.
چكيده گزارش

حوزه ميراث فرهنگي كشور تاكنون ۱۰ اثر ثبت شده جهاني و ۲ اثر تاييد شده براي ثبت جهاني در يونسكو دارد. ارگ بم همانند ساير آثار ايران دچار چالش هايي نظير ساخت و ساز غيرمجاز در محوطه آن بوده و در فهرست آثار در معرض خطر يونسكو قرار داشت و وقوع زمين لرزه مخرب دي ماه ۸۲ در بم و تخريب بخش هايي از اين بناي خشت و گلي مزيد بر علت شد. نظير اين حادثه براي ساير آثار ثبت شده ايراني نيز رخ داده است اما خوشبختانه در دي ماه سال جاري پس از بازديد كارشناسان يونسكو اعلام شد كه بازسازي كامل مجموعه بعد از زلزله مخرب و در كنار آن تخريب پمپ بنزين و كانكس هاي احداث شده در محوطه ارگ قرار است در اجلاس سال آينده يونسكو بار ديگر ارگ بم جايگاه واقعي خود را در آثار جهاني بيابد.

چهارشنبه|ا|19|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 278]