انديشكده استراتفور: آمريكا دنبال جنگ با ايران نيست

واضح آرشیو وب فارسی:الف: انديشكده استراتفور: آمريكا دنبال جنگ با ايران نيست
يك انديشكده آمريكايي با اشاره به تمايل آمريكا براي مذاكره با ايران در شرايط گره‌خورده كنوني در خاورميانه معتقد است كه آمريكا به دنبال جنگ با ايران نيست و احتمال دارد كه به خواسته‌هاي ايران تن بدهد.

به گزارش فارس، انديشكده «استراتفور» در گزارشي به قلم «جورج فريدمن» با عنوان «بررسي توافق ايران و آمريكا» در تحليلي به بررسي لفاظي‌هاي اخير ايران و آمريكا عليه يكديگر و تحولاتي كه به تازگي در منطقه خاورميانه رخ داده، پرداخته و تاكيد مي‌كند گزينه‌هاي محدودي پيش روي آمريكا و ديگر قدرت‌هاي غربي براي مقابله با ايران وجود دارد.

٭ ايراني‌ها به تسليحات هسته‌اي به عنوان يك وسيله مفيد نظامي نگاه نمي‌كنند
احتمال انجام مذاكرات قوت گرفته است. ايراني‌ها مدعي هستند در نامه دولت آمريكا كه براي آيت‌الله علي خامنه‌اي، رهبر عاليقدر ايران، نوشته شده و در آن به تهديدات ايران مبني بر بستن تنگه هرمز به عنوان يك خط قرمز اشاره شده است، بند ديگري نيز وجود داشته و آن هم پيشنهاد مذاكرات مستقيم با ايران است. آمريكا پس از تامل در اين زمينه پيشنهاد مذاكره را تكذيب كرد اما ارسال پيام براي رهبري ايران را رد نكرد. ايراني‌ها پس از آن مدعي شدند كه چنين پيشنهادي به صورت زباني و نه در نامه مطرح شده است. واشنگتن بار ديگر اين مسئله را كاملا تكذيب نكرد. روز جمعه، «هيلاري كلينتون»، وزير خارجه آمريكا در جريان ديدارش با همتاي آلماني خود گفت: «ما خواستار درگيري ديگري نيستيم. ما قويا معتقديم كه مردم ايران شايستگي آينده‌اي بهتر را دارند. آنها مي‌توانند چنين آينده‌اي داشته باشند، اين كشور هنگامي كه دولت آن دست از تلاش براي دستيابي به تسليحات هسته‌اي برداشت، مي‌تواند بار ديگر به جامعه جهاني بپيوندد.» از نظر ما اين يك نظر مهم است. همانطور كه ما چندين سال است مي‌گوييم نمي‌خواهيم ايران به تسليحات هسته‌اي نزديك شود. آنها ممكن است قادر به آزمايش يك وسيله خام هسته‌اي تحت شرايط كنترل‌شده باشند (و ما اين مسئله را نيز نمي‌دانيم) اما توليد يك سلاح هسته‌اي قابل حمل چالش جدي را براي ايران ايجاد مي‌كند. علاوه بر اين، در حالي كه ايراني‌ها ممكن است خواستار يك وسيله بازدارنده از طريق دستيابي به توان توليد تسليحات هسته‌اي باشند، ما معتقد نيستيم كه ايراني‌ها به تسليحات هسته‌اي به عنوان وسيله نظامي مفيدي نگاه مي‌كنند. تعداد كمي از اين تسليحات مي‌تواند اسرائيل را نابود كند اما ايران نيز به تلافي چنين اقدامي از بين خواهد رفت. در حالي كه ايراني‌ها صحبت‌هاي خصمانه‌اي را مطرح مي‌كنند اما تاريخ نشان مي‌دهد كه آنها هميشه محتاطانه عمل كرده‌اند. تسليحات هسته‌اي براي ايران ارزش استفاده در چانه‌زني و نه ارزش استفاده نظامي دارد. در واقع وضعيت ايده‌آل براي آنها در اختيار داشتن چنين تسليحاتي نيست تا به وسيله آن از حمله عليه خود جلوگيري كنند بلكه توان دستيابي به آن است تا در مذاكرات جدي گرفته شوند. آنها قطعا به چنين هدفي دست يافته‌اند.

٭ مسئله اصلي افزايش دامنه نفوذ ايران پس از خروج نيروهاي آمريكايي از عراق است
بنابراين سوال مهم در اينجا اين است كه اگر ايران عقب‌نشيني‌هاي معناداري را درباره برنامه هسته‌اي خود انجام دهد، پيشنهاد آمريكا چه خواهد بود و ايران در عوض چه درخواستي را مطرح خواهد كرد؟ به عبارت ديگر، بدون در نظر گرفتن بخش هسته‌اي اين معادله، معناي اظهارات كلينتون هنگامي كه گفت ايران مي‌تواند بار ديگر به جامعه جهاني بازگردد چه بود و ايران واقعا خواستار چيست؟ اين مسئله را بار ديگر يادآوري مي‌كنم كه تسليحات هسته‌اي هرگز موضوع اصلي نبوده است و مسئله اصلي افزايش دامنه نفوذ ايران پس از خروج نيروهاي آمريكايي از عراق و فشاري كه ايران مي‌تواند در شبه‌جزيره عرب بر كشورهاي توليدكننده نفت وارد كند، است. ايران مدت‌هاست كه احساس مي‌كند نقش طبيعي رهبري آن در ميان كشورهاي حاشيه خليج فارس ابتدا توسط ترك‌ها و سپس انگليس و اكنون توسط آمريكايي‌ها تضعيف شده است و آنها خواستار بازگشت به وضعيتي كه آن را طبيعي مي‌پندارند، هستند. آمريكا و متحدانش نمي‌خواهند كه ايران به تسليحات هسته‌اي دست يابد. اما مهم‌تر از اين مسئله اين است كه آنها خواستار قدرت گرفتن ايران تا حدي نيستند كه بتواند از نفوذش براي تضعيف سعودي‌ها استفاده كند. ايراني‌ها با و يا بدون تسليحات هسته‌اي بايد از سوي آمريكا مهار شوند تا متحدان سعودي واشنگتن در امان بمانند. اما مشكل اين است كه هنوز جلوي نفوذ ايران در سوريه گرفته نشده است و حتي اگر اين اتفاق بيفتد، اين نفوذ هنوز در عراق ادامه دارد. ايران به صورتي مصمم از پيله محدوديت‌هاي خود خارج شده و تواناييش براي فشار بر اعراب قابل توجه است. تصور كنيد كه ايران مايل به كنار گذاشتن برنامه هسته‌ايش باشد. آمريكا در ازاي چنين تصميمي چه پيشنهادي خواهد داشت؟ روشن است كه كلينتون خواستار پيشنهاد پايان تحريم‌هاست. اما تحريم‌ها عليه ايران در حالي كه روس‌ها و چيني‌ها همكاري نمي‌كنند و آمريكا مجبور است به ژاپني‌ها نيز اجازه دهد تا كاملا در اين مسئله شركت نكنند، چندان سنگين نيستند. اما اين تحريم‌ها در حال افزايش هستند.

٭ فرصتي تاريخي براي ايران
اكنون فرصتي تاريخي براي ايران ايجاد شده است. اين اولين بار است كه در آن هيچ قدرت خارجي در موضع مستقيم براي سد كردن راه ايران به صورت نظامي يا سياسي را ندارد. اين تحريم‌ها هر چه قدر دردناك باشند اما معامله براي برداشتن آنها در زمان كنوني عاقلانه نيست. تهديد نفوذ ايران مشكل اصلي است و ايران اين نفوذ را با پايان تحريم‌ها معامله نمي‌كند. بنابراين اگر آمريكا بخواهد مسئله هسته‌اي ايران را حل كند بايد چه پيشنهادي ارائه دهد؟ آمريكا از زمان جنگ جهاني دوم تاكنون دسترسي به نفت خليج فارس را نه تنها براي خود بلكه براي جهان صنعتي تضمين كرده است. اين كشور خواستار روبرو شدن با قطع بالقوه اين نفت به هر دليلي همانند آنچه كه در سال ۱۹۷۳ رخ داد، نيست. قطعا در حالي كه ايران نفوذ خود را گسترش مي‌دهد، احتمال درگيري و احتمال اينكه آمريكا براي حفاظت از متحدانش در جهان عرب از تلاش تحت حمايت ايران براي سرنگوني حكومت‌هايشان و يا حتي حمله مستقيم وارد عمل شود، افزايش مي‌يابد. آمريكا خواستار دخالت در منطقه و همچنين قطع جريان نفت نيست. اين كشور همچنين به گسترش قدرت ايران تمايل ندارد. مشخص نيست كه آيا آمريكا مي‌تواند به هر سه اين اهداف دست يابد يا خير. ايران نيز خواستار ۳ چيز است.

* ايراني‌ها خواستار سهم بزرگ‌تري از منابع مالي منطقه هستند
اول اينكه مي‌خواهد آمريكا حضور خود را در خليج فارس كاهش دهد. ايران كه دخالت نظامي آمريكا در دو كشور عراق و افغانستان را مشاهده كرده از قدرت آمريكا و روشي كه احساسات سياسي در آمريكا مي‌تواند تغيير كند، آگاه است. اين كشور تغيير از «جيمي كارتر» به «رونالد ريگان» را احساس كرده و مي‌داند كه مسائل چقدر زود مي‌توانند تغيير كنند. تهران حضور آمريكا در خليج فارس را مساوي با عمليات مخفيانه آمريكا و اسرائيل و تلاش آنها براي بي‌ثباتي اين كشور و تهديدي غيرقابل پيش‌بيني براي امنيت ملي خود مي‌داند. دوم اينكه ايراني‌ها خواستار شناخته شدن به عنوان قدرت اول در منطقه هستند. اين بدان معنا نيست كه آنها مي‌خواهند مستقيما كشوري را اشغال كنند بلكه بدان معناست كه مثلا عربستان سعودي تهديد نظامي عليه اين كشور نباشد. سوم اينكه ايران خواستار تغيير ساختار درآمدهاي نفتي خود در منطقه است. اينكه اين مسئله از نظر رسمي چگونه قابل دستيابي است- با سرمايه‌گذاري ايراني‌ها در شركت‌هاي نفتي عربي و يا روش‌هاي ديگر- مهم نيست بلكه مسئله مهم اين است كه ايراني‌ها خواستار سهم بزرگ‌تري از منابع مالي منطقه هستند.

* نه ايران و نه آمريكا خواستار درگيري نيستند
آمريكا خواستار درگيري با ايران نيست. ايران نيز خواستار درگيري با آمريكا نيست. هيچ يك از اين دو كشور نمي‌توانند اطمينان داشته باشند كه يك درگيري به كجا خواهد انجاميد. ايراني‌ها خواستار فروش نفت هستند. آمريكاييها از غرب مي‌خواهند كه نفت بخرد. اين مسئله واقعا به آنجا برمي‌گردد كه آيا آمريكا خواستار تضمين جريان نفت به صورت نظامي و يا از طريق توافقي سياسي با كشوري مانند ايران است كه مي‌تواند جريان نفت را قطع كند. اين مسئله دو سوال را ايجاد مي‌كند. اول اينكه آيا آمريكا مي‌تواند به ايران اعتماد كند؟ و دوم اينكه آيا اين كشور مي‌تواند پس از خارج كردن نيروهاي آمريكايي از شبه‌جزيره عرب و تنها گذاشتن متحدانش زندگي كند؟

* آشتي ميان ايران و آمريكا چندان هم دور از ذهن نيست
هنگامي كه ما به لفاظي‌هاي سياستمداران ايراني و آمريكايي گوش مي‌كنيم تصور ايجاد اعتماد بين آنها دشوار است. اما هنگامي كه به ياد اتحاد آمريكا با «استالين» و «مائو» يا همكاري جمهوري اسلامي با شوروي سابق مي‌افتيم، به اين نتيجه مي‌رسيم كه اظهارات نمي‌توانند تعيين‌كننده باشند. ملت‌ها خواستار منافع ملي خود هستند و در حالي كه اين منافع هرگز هميشگي نيستند اما مي‌توانند مهم باشند. با صرف گوش كردن به لفاظي‌هاي يك طرف نمي‌توان دريافت كه سياستمداران كدام يك از كشورها دروغگوترند. ايجاد اتحاد ميان «شيطان بزرگ» و يكي از اعضاي «محور شرارت» با توجه به افكار عمومي هر يك از آنها دشوار است اما مسائل دشوارتر از اين هم حل شده‌اند. منافع نهايي ايران اقتضا مي‌كند كه در برابر آمريكا از امنيت برخوردار باشد و بتواند با منافع بيشتري نفت خود را بفروشد. (اين مسئله نيازمند كاهش تحريم‌ها و تعريفي دوباره از اين مسئله است كه درآمدهاي نفتي در منطقه چگونه توزيع مي‌شود). منافع نهايي آمريكا دسترسي به نفت و قيمت‌هاي قابل مديريتي است كه نياز به دخالت نظامي آمريكا نداشته باشد. بر اين اساس، منافع ايران و آمريكا از يكديگر دور نيست.

* آمريكايي‌ها از نظر ايران افرادي غيرقابل پيش‌بيني هستند
نكته اصلي در اين سناريو آينده روابط آمريكا با كشورهاي شبه‌جزيره عرب است. هرگونه توافقي ميان ايران و آمريكا بر آنها به دو صورت تاثير مي‌گذارد. اول اينكه كاهش نيروهاي آمريكايي در خليج فارس نيازمند رسيدن توافق با ايراني‌هاست، چيزي دشوار و به طور بالقوه بي‌ثبات‌كننده براي آنها. دوم اينكه تغيير در جريان مالي منطقه به آنها آسيب مي‌رساند و احتمالا به توافقي نهايي دست نخواهند يافت. ايراني‌ها در طول زمان از موضع تقويت‌شده خود در منطقه براي ادامه امتيازگيريهاي بيشتر از آنها استفاده خواهند كرد. هميشه در ترك متحدان خطراتي وجود دارد. به طور مثال متحدان ديگر ممكن است احساس ناراحتي كنند. اما اين مسائل پيش از اين نيز رخ داده است. ترك متحدان قديمي براي منافع ملي چيزي نيست كه آمريكا اولين كشور در انجامش باشد. اين ايده كه آمريكا بايد جريان پول براي سعودي‌ها را بيشتر از ايراني‌ها تضمين كند را نمي‌توان مشخصا تعيين كرد. سوال اصلي براي آمريكا اين است كه چگونه مي‌توان ايران را مهار كرد. جريان پول، ايران را تقويت مي‌كند و اين كشور ممكن است خواستار گسترش قدرتش فراتر از چيزي باشد كه براي آمريكا قابل تحمل است. پاسخ‌هاي بالقوه‌اي وجود دارد. اول اينكه آمريكا هميشه مي‌تواند به منطقه بازگردد. ايراني‌ها، آمريكاييها را ضعيف نمي‌پندارند بلكه تصور افرادي غيرقابل پيش‌بيني را از آنها دارند. احتمال به چالش كشيدن آمريكا پس از آنكه ايران به هدف تاريخي خود دست يافت، وجود ندارد. در نهايت، توافق بر سر چيزي انجام خواهد شد كه منافع هر دو طرف را تامين كرده و به روشني حدود قدرت ايراني‌ها را تعريف مي‌كند- ايران محدوديت‌هايي كه در جهت منافعش است را رعايت مي‌كند زيرا از توافقي كه حاصل شده نهايت منفعت را مي‌برد.

* بازندگان اصلي در توافق ميان ايران و آمريكا، سعودي‌ها هستند
ژئوپولتيك كشورها را به يك سو و ايدئولوژي به يك سوي ديگر مي‌برد. توان اعتماد به يكديگر مسئله سومي است. در عين حال، ايراني‌ها نمي‌توانند درباره آنچه كه آمريكا آماده انجام آن است، اطمينان داشته باشند. آمريكاييها خواستار جنگ با ايران نيستند. هر دوي آنها خواستار جريان نفت هستند و هيچ يك به اندازه‌اي كه وانمود مي‌كنند به تسليحات هسته‌اي اهميت نمي‌دهند. در نهايت هيچ چيز ديگري واقعا در اين توافق اهميت ندارد. اسرائيلي‌ها به اندازه‌اي كه به نظر مي‌رسد درباره ايران تندروانه عمل نمي‌كنند و آمريكا نيز درباره مسائل اساسي اقتصاد جهاني به حرف اسرائيلي‌ها گوش نمي‌كنند. در نهايت، اسرائيل بدون تسليحات هسته‌اي مشكل زيادي با ايران ندارد. پي بردن به اين نكته كه آمريكا پيشنهاد مذاكرات مستقيم را با ايران داده و يا دريافتن اينكه اظهارات كلينتون منجر به توافقي گسترده‌تر نمي‌شود، مرا متعجب نمي‌كند. همچنين من فكر نمي‌كنم كه ايران فرصت تغييري تاريخي در موضع راهبردي و ماليش را به نفع ايدئولوژي از دست بدهد. آنها نسبت به اين مسئله بدگمان هستند. بازندگان اصلي در اين مسئله سعودي‌ها هستند اما حتي آنها نيز مي‌توانند وارد اين معامله شوند و در حالي كه نسبت به شرايط كنوني ناراضي‌تر خواهند بود اما شرايطشان چندان هم بد نخواهد شد. موانع بسياري از ايدئولوژيك گرفته تا عدم اعتماد به سياست‌هاي داخلي بر سر راه چنين توافقي وجود دارد. اما با توجه به گره‌اي كه در منطقه وجود دارد، شايعات مبني بر اينكه مذاكراتي قرار است انجام شود، مايه تعجب نيست. سوريه ممكن است به همان راهي كه ايران خواستار آن است، نرود و عراق نيز قطعا به مسير تعيين‌شده از سوي آمريكا نمي‌رود. اتحادهايي بر اساس كمترين اشتراكات شكل گرفته است.

شنبه|ا|15|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: الف]

[مشاهده در: www.alef.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 145]