نماينده حقوقي سابق شركت نفت در يادداشتي براي فارس تشريح كرد

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نماينده حقوقي سابق شركت نفت در يادداشتي براي فارس تشريح كرد
خبرگزاري فارس: مدير سابق حقوقي شركت ملي نفت و نماينده تام‌الاختيار وزير وقت نفت در امور حقوقي صنعت نفت، در خصوص مشكلات حقوقي، قرادادي، اقتصادي و ژئوپولتيك تحريم اتحاديه اروپا بر عليه ايران ۷ نكته استراتژيك را قالب يادداشتي نگاشته است.

به گزارش خبرنگار اقتصادي خبرگزاري فارس، سيد پيام بطحايي، مدير سابق حقوقي شركت ملي نفت و نماينده تام‌الاختيار وزير وقت نفت در امور حقوقي صنعت نفت، در خصوص مشكلات حقوقي، قرادادي، اقتصادي و ژئوپولتيك تحريم اتحاديه اروپا بر عليه ايران ۷ نكته استراتژيك را قالب يادداشتي در دو بخش كلي نگاشته است. به اتفاق اين يادداشت را مرور مي‌كنيم:

هفت نكته استراتژيك درباره اثرات حقوقي، اقتصادي و سياسي تحريم تدريجي نفت ايران

نكته : اين تحليل صرفاً جستاري آزاد و برداشتي شخصي از تصميم اخير اتحاديه اروپا با موضوع اعلام تحريم خريد نفت و تحريم تدريجي عملي اين خريد از ايران است .
براي بررسي اين موضوع، مراتب را بدون قضاوت نهايي در دو بخش خارجي بصورت مشروح و داخلي بطور مختصر بررسي مي نمايم :

الف) بعد خارجي :
صورت مسأله: بررسي مسير مراحل اتخاذ تصميمات اتحاديه اروپامبني برتحريم خريدنفت از ايران با همراه نمودن چند كشور اروپايي مانند اسپانيا، ايتاليا و يونان عليرغم مقاومتهاي اوليه آنان كه هر يك سهم قابل توجهي از تجارت 18 تا 20 درصدي خريد اروپا از سهم فروش كلي نفت ايران را در اختيار دارند.
در تاريخ 23/01/2012 ميلادي در كنفرانس مطبوعاتي خانم كاترين اشتون مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا، پس از اخذ تصميم وزراي خارجه 27 كشور اروپايي در كنفرانس مذكور در بروكسل اين تصميم اعلام شد كه صرف نظر از وجوه ديگر تحريم و اسامي جديد منتشره در سايت اتحاديه اروپا و روزنامه رسمي آن بررسي فعلي صرفا جستاري خاص در بخش تصميم تحريم نفت ايران خواهد بود .
اين تصميم كه با قوه محركه قدرت هاي اقتصادي عمده اروپا يعني انگليس ، فرانسه و آلمان آغاز شده است در همسويي با تحريم هاي يك جانبه ايالات متحده آمريكا و بنا به اعلام مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا بعنوان ابزاري براي فشار به ايران به جهت بازگشت به مذاكره هسته اي به طور جدي اتخاذ شد.
اين تصميم با همسو كردن كشورهاي ذكر شده بوسيله ارائه تضمين از سوي ديگر كشورهاي توليد كننده نفت اُپك در حاشيه خليج فارس بعنوان ايجاد كننده آرامش رواني و عملي در بازار نفت جهاني قابليت تصويب و اعلام پيدا نمود .
البته با توجه به متن سخنراني خانم اشتون و حسابگري اتحاديه اروپا اين تحريم اثر آني و وضعي در تحريم خريد نفت ندارد بلكه اعلام آن به نحو تدريجي اتمام قراردادهاي قبلي و عدم خريد نفت جديد از ايران در حالت كنوني را در بر خواهد گرفت .
مطابق اعلام اتحاديه اروپا اين تحريم مسيري را طي خواهد كرد كه پس از 5 ماه و اندي از تصويب اين تصميم ، ديگر اتحاديه اروپا هيچگونه نفتي را از ايران خريداري نكرده و به قراردادهاي حاضر نيز خاتمه خواهد داد . تاريخ 11/04/1391 شمسي آخرين مهلت ضرب الاجل اين قطعنامه دانسته شده است .
با توجه به صورت مساله فوق مراتب ذيل قابل مداقه و بحث و بررسي است:

۱–احتمال طرح دعاوي حقوقي بر اساس قراردادهاي نفتي و يگانه راه‌حل شركت‌هاي اروپايي براي رهايي از آن

انعقاد قراردادهاي نفتي معمولاً در مقطع زماني يك ساله است و خاتمه آن قبل از پايان قرارداد ، داراي تبعات و ضمانت اجرايي حقوقي و قراردادي است . از آنجا كه در اين موردتحريم يك جانبه از سوي سازمان ملل متحد و شوراي امنيت آن تصويب و ابلاغ نشده است، بنابراين از موارد اضطراري مطلق طرفين قرارداد محسوب نمي‌شود و بحث اختتام بدون ضمانت اجراي قراردادي و حقوقي از سوي ايران قابل تأمل و بررسي و ارجاع به مراجع صالحه بين المللي قراردادي است.
بنابراين با توجه به احتمال استفاده از اين رويكرد توسط هر يك از طرفين ايراني و اروپايي و ارجاع احتمالي دعوا به مراجع صالحه و منافع و مضار قراردادي،در عمل حل اين مساله تا پايان مدت قرارداد به راحتي ممكن نيست. به همين دليل به عنوان تنها راه‌حل عملي، درخواست معافيت از تحريم توسط شركت هاي اروپايي نفتي با استفاده از راه حل ساده استثنائات بعنوان راه حل عملي حل مساله طرح دعوا در برابر منافع و هزينه هاي احتمالي آن توسط خريداران قبلي اجتناب ناپذير به نظر مي‌رسد .
مصداق عملي اين مساله استثنا شدن شركتهاي بي.پي ، اِني و استات اُيل از اين بند تحريم در اين مقطع وبه جهت فوق با ارائه درخواست آن به اتحاديه اروپا است .
لذا با اجراي اين امر اجراي بند توقف خريد از قرادادهاي كنوني در ۶ ماهه آتي دچار چالش‌هاي عملي خواهد شد.

۲- دشواري قابل توجه جايگزيني نفت ايران

نكته بعدي كيفيت نفت ايران و تفاوت آن با ارائه كنندگان مدعي و تضمين كننده از ميان ديگر اعضاي اُپك خواهد بود .
بيش از50 پالايشگاه‌ها در جهان از نفت ايران استفاده مي‌كنند. جايگزيني عملي نفت با اين كيفيت با نفت قابل ارائه ديگر فروشندگان به همان نحوه و فرمول با توجه به روند مستمر قبلي صدور نفت به اين پالايشگاه‌ها و استفاده از آن و همچنين فرسودگي پالايشگاه‌هاي اروپا در برابر ساخت پالايشگاه‌هاي جديد در ديگر نقاط دنيا دركنار انعطاف ناپذيري در برابر اين مشكل به صورت مستمراگر چه در كوتاه مدت ادعاي جايگزيني صرف نفت ايران را اجرايي نشان مي‌دهد، اما در بلند مدت جايگزيني آن را صرف نظر از ايرادات ديگر كه به لحاظ فني و كيفي قابل تأمل و جدي به نظر مي‌رسند، از نظر تبديل و ارائه آن توسط ديگر بازيگران نفتي يعني فروشندگان دشوار خواهد نمود .

۳-پيچيدگي بازار معاملات نفت از نگاه خريداران

نكته مهمي كه در اين تصميم مورد كم توجهي قرار گرفته است پيچيدگي بازار نفت از نظر حجم معاملات وگستردگي جغرافيايي بازاردر سطح جهان از نگاه خريداران بدون در نظر گرفتن فرض عملي رفتارهاي احتمالي، حقيقي و ممكن بازيگران فروشنده است.
به ياد داشته باشيم گفته مي‌شود كشور عربستان با ظرفيت 2.5 ميليون بشكه قابليت افزايش توليد و رزرو را براي جايگزيني نفت ايران در اختيار دارد. صرف نظر از كيفيت نفت قابل ارائه و امكان عملي عرضه فيزيكي آن كه به جز منطقه خليج فارس و تنگه هرمز عملا راه عبوري قابل اتكايي ندارد، نكته مهم ديگري درباره ظرفيت توليد نفت عربستان وجود دارد كه قابل چشم‌پوشي نيست.
در واقع بدون توجه به وضعيت بحران هاي منطقه اي و جهاني كه با عنوان بيداري در كشور هاي عربي به ويژه كشورهاي توليد كننده نفت در جريان است وبدون توجه به تحولات سريع و روزانه‌اي كه عملاً در اين عرصه صورت مي پذيرد نمي‌توان مساله توانايي عربستان در جبران نفت توليدي ايران را بدون نگاه جامع تحليل واقعي كرد.
مثال اين امر را مي‌توان در بحران كشور ليبي و نقش عربستان در جبران خروج قبلي ليبي از بازار نفت در آن مقطع زماني جست‌وجو كرد.
درواقع از يك سو در شرايط كنوني تضميني درباره استمرار و تغيير در بحران هاي ديگر منطقه اي وجود ندارد و از سوي ديگر وضعيت شكننده يورو در اروپا و اقتصاد ضعيف برخي كشورهاي اروپايي توان تحمل بحران ديگري را علاوه بر بحران ناشي از تحريم نفت ايران ندارد چنانكه در چنين شرايطي و در صورت كاسته شدن از توان توليد هر يك از ديگر كشورهاي توليد كننده نفت هيچ منبع مطمئني براي جبران آن وجود ندارد. اين وضعيت، استفاده مطلق از ذخيره و رزرو عربستان را با احتمال هاي نزديك به يقين ذكر شده در كنار عدم وجود هيچ جايگزين ديگري در توليد نفت دنياي امروز با اين حجم را در صورت ايجاد مناقشه اي ديگر و با فرض ايجاد بحران براي ايران،جايگزيني نفت ايران توسط عربستان در بلند مدت امري خطرناك ، با ريسك بالا و تقريباً غير منطقي و غير عملي با وضعيت موجود مي نماياند .

۴- مسائل ژئوپولتيك مرتبط با عبور نفت از تنگه هرمز

مسأله بعدي امكانات ژئو پوليتيك و امكان عملي جايگزيني عبور نفت از محلي غير از خليج فارس و تنگه هرمز بطور فرضي خواهد بود . در صورت افزايش بحران از بازه سياسي كلامي تا بحران فرضي عملي احتمالي، ظرفيت كشور هاي عربي براي جايگزيني انتقال حجمي بيش از يك سوم نفت جهان، بجز آبراهه تنگه هرمز به وسيله لوله هاي نفتي ادعايي از مراجع ديگر جنوب خليج فارس با دو مانع رو به روست:
1 ) عدم تكميل كنوني لوله هاي نفتي مورد ادعا حداقل در كوتاه مدت بعنوان مانعي در برابر جهش ناگهاني قيمت نفت ناشي از بحران فرضي خليج فارس.
2) ظرفيت محدود حمل با اين لوله ها ,چنانكه به فرض تكميل كامل و راه اندازي با آخرين ظرفيت به طور مستمر حجم غير قابل مقايسه اي حداكثر بالغ بر 20 % ظرفيت كنوني نفت قابل انتقال ازخليج فارس را خواهد داشت.
بنابراين اين امر با اثر رواني ايجاد شده و تنافي با ظرفيت عملي اين انتقال لاجرم به افزايش تصاعدي قيمت نفت جداي از بحران سياسي فرضي منتهي خواهد شد و ادعاي پايدار نمودن بازار نفت را در تقابل تأمل برانگيزتري به چالش خواهد كشيد.

۵- فشار تا آستانه اشباع

نكته ديگر قاعده رواني فشار تا آستانه اشباع است كه تاثير آن به اعمال فشار و عدم فايده مندي آن منجر خواهد شد.
بنابراين با بالا بردن حجم تحريم ها عملاً سياست‌هاي ادعايي اتحاديه اروپا يعني نگاه به تحريم بعنوان وسيله اي براي مذاكره مؤثر با هر نيت و مقصودي، اثر بخشي اين وسيله را بنا بر قاعده فوق و رويه عملي آن در برابر ايران و پاسخ هاي دريافتي از آن در مراحل قبل با چالش جدي روبرو خواهد نمود .

۶-بازيگران ثالث مساله تحريم نفت

به نظرمي‌رسد تحريم نفت ايران اثرمهمي بر بازيگران خارج ازتحريم كه بصورت فروشنده يا واسطه به عنوان استفاده كننده از قطعنامه صادره در جهت جبران تصميم در برابر اروپا خواهد داشت و نقش جديدتري را در جهت يافتن منفعت بيشتر به اين بازيگران خواهد بخشيد .
با توجه به مراتب فوق،قدرت چانه زني روسيه به عنوان بزرگترين توليدكننده نفت درجهان و مهمترين تأمين كننده گاز اروپا، يك نقش انحصاري به اين كشور در جهت تعيين شرايط جايگزين احتمالي نفت ايران خواهد بخشيد .
به عبارت ديگر بازي با كارت ايران براي اتحاديه اروپا در برابر روسيه منتهي به اتكاي بيشتر اروپا به اين كشور خواهد شد.
از سوي ديگر با افزايش ناگزير قيمت جهاني نفت،ايران با پيدا كردن خريداران جديد يا درخواست خريد اضافه از مشتريان سابق مثل چين و هند كه اظهار تمايل به خريد افزونتري نموده‌اند را با دادن تخفيف احتمالي دنبال خواهد كرد. در برابر اين افزايش قيمت جهاني ناشي از تصميم‌گيري درباره تحريم نفت ايران، اتحاديه اروپا به طور عملي نفت ايران را با واسطه و قيمت بيشتري خواهد خريد و در اين حال واسطه گران نيز سود بيشتري خواهند برد .
بنابراين هدف غائي قطعنامه اتحاديه اروپا به دليل ايجاد چرخه ناشي از شرايط ايجاد شده جديد با هدف تحريم خريد نفت ايران نيز عملي نخواهد شد .

ب ) بعد داخلي :
به هر روي با فروش نفت با قيمت بالاتر، از آنجا كه بر اساس قواعد واضح اقتصادي در بحث واردات كالا و خدمات وارد شده به كشور،اين امر از قاعده انتقال تورم به كالا در كشور وارد كننده نيز تبعيت خواهد نمود. با توجه به وضعيت نرخ ارز در كشور و نوسانات اخير آن، افزايش قيمت نفت در توليد كالا و خدمات با استفاده از مواد و كالاهاي اوليه وارداتي و نيز واردات كالاهاي ساخته شده بي اثر نخواهد بود.
امادر جهت مقابله با اين امر مي‌توان گفت استفاده بيشتر از ظرفيت ساخت داخل كالاهاي مربوطه ، افزايش سرعت بومي سازي تكنولوژي در صنعت نفت و صنايع ديگر عواقب اين تصميم را كمرنگ خواهد نمود .
تقسيم عواقب اين قطعنامه در برابر يك ايران در مقابل 27 كشور از تقسيم فشار ناعادلانه آن برطرفين حكايت خواهد داشت. قطعاً افزايش سرعت بومي سازي تكنولوژي، فرصتي براي استفاده از اين فشار تحميلي در برابر ميل به سمت كاهش وابستگي خواهد بود و در عين حال نقش آن را در ايجاد دست انداز اقتصادي محدود در كشورغيرقابل انكار نشان مي‌دهد .

سيد پيام بطحايي
نماينده تام‌الاختيار حقوقي سابق وزير نفت در امور نفت

پينوشت و مآخذ ؛
1- سايت اتحاديه اروپا و مصاحبه خانم كاترين اشتون رياست سياست خارجي اتحاديه اروپا23 /01/2012؛به زبان انگليسي.
2- سايت پانانيوز – توافق عربستان با اسپانيا براي تحريم ايران 04/11/90 ؛
3- مصاحبه آقاي النعيمي وزير نفت كشور عربستان با شبكهCNN مبني بر امكان جايگزيني نفت ايران در بازار جهاني نفت ؛به زبان انگليسي.
4- همان مآخذ شماره 1 ؛
5- سايت خبر آنلاين -اينفوگراف سهم خريد نفت اروپا 04/11/90 و سايت اتحاديه اروپا مآخذ 1 ؛
6- بررسي حقوقي اثرات تحريم هاي سازمان ملل و تحريم هاي اروپا ؛ (جزوه ) ؛ نگارنده ؛
7- سايت نفت نيوز ، مصاحبه با آقاي سيف اله جشن ساز 26/10/90 ؛
8- همان مآخذ شماره 3 ؛
9- همان مآخذ شماره 3 ؛
10- خبرگزاري فارس– هند آمادگي خريد بيشتر از نفت ايران را دارد 04/11/90 ؛
11- خبرگزاري فارس– سياستهاي ارزي –دكتر مسعود ميركاظمي 26/10/90

انتهاي پيام/م

جمعه|ا|7|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 101]