آغاز حركت به سمت سينماي جهاني‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: آغاز حركت به سمت سينماي جهاني‌

صنعت سينماي ايران در سه دهه گذشته مسير پرفراز و نشيبي را طي كرد و علاوه بر جذب مخاطبان داخلي، در صحنه بين‌المللي نيز جايگاه ويژه‌اي بدست آورد.

اين حركت ناشي از همان نكته‌اي بود كه حضرت امام خميني(ره) در سال 57 فرمودند:

در بخش پيشين اين گزارش ، روند تحولات سينما در يك دهه اول پس از پيروزي انقلاب را بررسي كرديم و اينك وضعيت دهه دوم را مرور مي‌كنيم.دومين دهه انقلاب با اكران فيلم‌هايي آغاز شد كه هنوز ياد و خاطره بسياري از آنها در ذهن علاقمندان به هنر سينما، به جا مانده است.

فيلم‌هايي ماندگار چون باي‌سيكل‌ران اثر محسن مخملباف، در مسير تندباد اثر مسعود جعفري جوزاني، روز باشكو اثر كيانوش عياري، زرد قناري اثر رخشان بني‌اعتماد، سرب اثر مسعود كيميايي، ديده‌بان اثر ابراهيم حاتمي‌كيا و باشو غريبه كوچك اثر بهرام بيضايي كه به راحتي توانستند در سال 1368 پرده سينماهاي تهران را از آن خود سازند.

گرچه از اكران اين فيلم‌ها قريب به 20 سال مي‌گذرد، اما هر يك از آنها با داشتن مضامين بكر اجتماعي و منحصر به فرد حماسي و اخلاقي در ميان تماشاگران سينما جايگاه ويژه خود را باز كردند و باي‌سيكل‌ران با 102 ميليون ريال فروش در نخستين اكران خود در تهران، زردقناري با 70 ميليون ريال در نخستين اكران در تهران، عروسي خوبان با 87 ميليون ريال در نخستين اكران به رقابت با فيلم‌هايي چون كشتي آنجليكا ساخته محمدرضا بزرگ‌نيا با 92 ميليون ريال فروش و گلنار ساخته كامبوزيا پرتوي با 160 ميليون ريال فروش و ساخته منوچهر عسكري‌نسب با 130 ميليون ريال فروش در نخستين اكران‌هاي خود در سينماهاي ايران، پرداختند.

خاطرات رقابت تك به تك سينماگران با يكديگر در 20 سال پيش در برخي از نشريات سينمايي آن دوران، از جمله ماهنامه فيلم درج شده است. آن‌قدر كه بازار سبقت گرفتن در اكران و ماندن در نوبت اكران براي فيلمسازان، مطرح و جدي بود، محتوي فيلم‌ها براي آنها قابل بحث و بررسي نبود. آنها ديگر حساس شده بودند و حتي شروع اكران آثار خود را همزمان با يك بارش برف سنگين (به عقيده خودشان) توطئه‌اي عليه اكران اثرشان قملداد مي‌كردند و با اين وصف به نظر مي‌رسيد كه دوره تثبيت در سينماي ايران در سال‌هاي بعد از انقلاب فرارسيده بود.

ايرج صابري سينمانويس و منتقد درباره عبور سينما از دهه اول و ورود به دهه دوم مي‌گويد: ؟ و من به اين دليل دهه اول را دهه نام‌هاي ناآشناي سينماي ايران مي‌دانم و در همين دهه بود كه بسياري از سينماگران اولين تجربه‌هاي خود را در سينما ساخته و نمايش دادند كه در آن ميان يك نام بيشتر از ساير نام‌ها شنيده مي‌شد و آن نام محسن مخلمباف بود كه با سومين تجربه خود يعني نشان داد كه فوت و فن جلب ‌تماشاگر را دريافته است و با ساخت و ارائه چهارمين اثر خود يعني نشان داد كه چگونه مي‌تواند توجه صاحب‌نظران و نخبگان سينماي ايران را به كار خود جلب كند، گرچه او خيلي سريع به سينماي شخصي خود روي آورد و توانست شمار زيادي از طرفداران و مخالفان را نسبت به فكرها و ترديدهاي خود، دور و بر سينماي ايران جمع كند>.‌

صدور سينماي ايران‌

با اين حال فيلم ساخته عباس كيارستمي در جشنواره فجر سال 1368 توانست به عنوان برترين اثر سينمايي كشور شناخته شود و از همان جشنواره توانست به فستيوال‌هاي جهاني بسياري راه يابد و راه را براي حضور بسياري از آثار سينمايي در مجامع خارجي هموار كند.‌

ايرج صابري در اين باره معتقد است كه دهه دوم سينماي ايران يعني 1368 تا 1378 را بايد دهه فتح جشنواره‌هاي بين‌المللي قلمداد كرد؛ زيرا در اين دهه نام عباس كيارستمي از سينماي ايران بيشتر از ديگران درخشيد و بزرگترين موفقيت او در سال 1997 دريافت جايزه ويژه جشنواره بين‌المللي كن براي فيلم بود كه در واقع جايزه‌اي براي سينماي ايران بود.

ايرج صابري مي‌گويد: به موازات آن، نام ابراهيم حاتمي‌كيا در داخل ايران بيش از ساير نام‌ها مطرح و قابل اعتنا بود و آثار خوبي از او در سينماي ايران به ثبت رسيد.

براساس آمارها اكران 62 ساخته بلند سينمايي از سينماگران فعال كشورمان در سال 1369 هم نشان از عزم سينماگران براي فتح پرده‌ها و گيشه‌هاي سينماي ايران داشت كه بيشترين سهم آن به مهدي فخيم‌زاده با اكران فيلم اختصاص يافت و در نخستين اكران خود در تهران 238 ميليون ريال فروش داشت. (قيمت بليط سينما در آن روزها 25تومان بود). يك محقق سينمايي كه جزوه‌اي درباره آثار اكران شده در سال 1370 را به عنوان پايان‌نامه تحقيقاتي‌اش به دانشگاه تهران ارائه كرده است، در برداشت‌هاي تحقيقاتي خود درباره آثار عرضه شده در سينماي ايران در سال 1371 مي‌گويد: بهترين اثري كه در سال 71 در سينماي ايران به تماشاي آن نشستم اثر امير نادري بود كه متاسفانه تنها هفت ميليون ريال فروش داشت.

او همچنين در جزوه تحقيقاتي خود نوشته است: امير نادري ترجيح دادند.>

در جزوه اين محقق همچنين از سردرگمي سينماگران در سلايق تماشاگران صحبت به ميان آمده و گفته شده است: در دهه هفتاد ذائقه مردم تغيير زيادي كرد و فيلمسازان كمتر مي‌توانستند به سطح سلايق و خواست‌هاي عمومي دسترسي داشته باشند و تا آثار آنها برپرده سينما نمي‌رفت، هيچ كس درباره توفيق يا شكست آن اثر نمي‌توانست نظر قاطعي ارائه كند، مگر جماعت منتقد فيلم كه در نشريات سينمايي دهه 70 مباحث فني و توليدي يك اثر را موشكافانه بررسي مي‌كردند، اما هيچ‌گاه منتقدان سينمايي و فروش بالا و استقبال عموم را از يك فيلم نشان توفيق و موجه بودن آن اثر نمي‌دانستند و هنوز هم براين موضوع اصرار مي‌كنند.

با اين حال تعداد 50 اثر سينمايي كه در سال 1370 فرصت اكران در سينماهاي كشور را يافتند، نشان از روي آوردن سينماگران به توليد روزافزون داشت. در سال 70 همچنين آثار ارزنده‌اي چون سفر جادويي ساخته ابوالحسن داودي، عروس ساخته بهروز افخمي، گروهبان ساخته مسعود كيميايي،‌ مجنون ساخته رسول ملاقلي پور و گربه آوازه‌خوان ساخته كامبوزيا پرتوي، در ميان استقبال خوب دوستان سينما به روي پرده رفتند.

سال منتقدان‌

سال 72 براي منتقدان يك سال خوب در توليدات ارزنده سينماي ايران محسوب مي‌شد، زيرا فيلم توسط محسن مخملباف فرصت اكران عمومي يافت، گرچه منتقدان و صاحب‌نظران سينما پيش از آن حرف‌هاي خودشان را درباره اين اثر در زمان نمايش در جشنواره فيلم فجر سال 71 گفته بودند، اما دكتر هوشنگ كاووسي كه يكي از بنيان‌گذاران توسعه فرهنگ سينما در كشورمان است، در اين باره به سرويس گزارش روزنامه اطلاعات مي‌گويد: اين اثر مخملباف يك اثر خالص سينمايي بود و قبل و بعد از آن ‌اثري از سينماي ايران تا اين حد در من اثر نگذاشته بود.

دكتر كاووسي كه اين روزها مشغول مطالعات در ادبيات سينمايي و ديگر زمينه‌هاي ادبي كشورمان است،‌ مي‌گويد: ما هنوز هم سينماي كامل و خالص ايراني نداريم، سينمايي كه رنگ و بوي محلي داشته باشد. همه كشورها صاحب يك سينما هستند مثل سينماي اكسپرسيونيسم كه يك وقتي سينماي محلي آلماني‌ها به حساب مي‌آمد و يا سينماي نئورئاليسم ايتاليا كه در واقع واكنش هنرمندان آن كشور در قبال جنگ جهاني دوم بود.

دكتر كاووسي خاطرنشان مي‌سازد كه ما فيلم مي‌سازيم، خوب هم مي‌سازيم، اما در عين آنكه ما ملت شاعري هستيم، از شعر در آن خبري نيست. به نظرم فيلم ايتاليايي جاده يك شعر است يك شعر تلخ، اما در سينماي كشورمان از شعر ايراني خبري نيست. يك كساني، نواري، ‌‌CD يا كپي مجازي از فيلم يك كشور را پيدا مي‌كنند، جزييات، شكل و محتواي آن را برداشت و شروع به ساختن فيلم براساس آن مي‌كنند و شايد به اين دليل است كه ما هنوز سينماي خالص ايراني نداريم.

اما دكتر كاووسي، اضافه مي‌كند كه امروز مردم ديدن يك فيلم را تنها تفريح نمي‌دانند، مردم امروز با مطالعه سينما را نگاه مي‌كنند و به محتواي آن بي‌اعتنا نيستند و من خوشحالم كه مردم سينما را تفريح نمي‌دانند و يك هنر مي‌شناسند، اما تاكيد دارم بايد روح شاعرانه ملت ايران در تمام فيلم‌ها جاري باشد و اميدوارم يك روز اين اتفاق در سينماي كشور رخ بدهد.

در سال 72 فيلم‌هايي چون آباداني‌ها اثر كيانوش عياري، از كرخه تا راين اثر ابراهيم حاتمي‌كيا، خسوف از رسول ملاقلي پور، سارا اثر داريوش مهرجويي، صبح روز بعد اثر كيومرث پوراحمد، هنرپيشه اثر محسن مخملباف از مطرح‌ترين و شاخص‌ترين عناوين سينما بودند كه فروش 505 ميليون ريالي فيلم نشانگر توفيق و دستيابي توامان مخملباف به گيشه و انديشه بود.

در همين حال فتحعلي اويسي با اكران فيلم از نخستين اكران خود به 295 ميليون ريال دست يافت و در صف رقباي گيشه مخملباف قرار گرفت. تنها يك اثر خانوادگي ملوديك مخصوص گروه هاي سني كودك و نوجوان بود و بعد از آن فيلم ساخته حبيب كاوش با فروش 218 ميليون ريال در اكران اول سينماهاي تهران به فرصت خوبي دست يافت و از فيلم ساخته خسرو شجاعي كه در اكران اول در تهران 201 ميليون ريال فروش داشت سبقت گرفت، اما در شهريور سال 72 فروش 244 ميليون ريالي فيلم ساخته داريوش مهرجويي در اكران اول تهران، دومين سبقت جانانه در عرصه رقابت فيلمسازان بود كه به ثبت رسيد.‌

ايرج طهماسب و حميد جبلي كه مدت‌ها در برنامه كودك و نوجوان شبكه اول با كاراكتر كلاه قرمزي و پسرخاله به فتح دل‌هاي كودكان و نوجوانان و حتي بسياري از بزرگسالان ابتداي دهه هفتاد رفته بودند، ناگهان تصميم گرفتند يك اثر سينمايي از كلاه‌قرمزي و پسرخاله را روي پرده سينماها ببرند، بسياري تلاش كردند كه آنها را از اين كار منصرف كنند، زيرا معتقد بودند كه جذابيت‌ها و شيرين‌زباني‌هاي كلاه‌قرمزي و پسرخاله به اندازه كافي در تلويزيون مصرف شده است.

اما جبلي و طهماسب در سال 1373 دست به كار شدند و در آذرماه همان سال آن را به روي پرده بردند و نخستين رقم ميلياردي را در سينماي ايران (در يك اكران تهران) به ثبت رساندند و موج عظيمي از جمعيت را در اكران‌هاي بعدي نيز به داخل سينماها كشاندند. و مسئولان وزارت ارشاد نيزخبر فروش 1 ميلياردو723 ميليون ريالي اين فيلم را در پايان اكران تهران رسما اعلام كردند. در همين حال كيومرث پوراحمد تنها 57 ميليون ريال در اكران تهران فروخت و ابوالحسن داودي نيز در همان سال توانست رقم 405 ميليون ريالي را براي فيلم در اكران تهران به دست بياورد كه در ميان اعداد و ارقام سال 73 رقم قابل توجهي بود و پس از آن مرضيه برومند با 308 ميليون ريال فروش در اكران اول تهران نيز مويد اين بود كه سينماي مضموني كودك و نوجوان حرفي تازه براي سينما و كشيدن مردم به سمت گيشه‌ها دارد. در همين حال رسانه‌هاي آن روزگار خبر دادند كه فيلم ساخته حميد خيرالدين با مضموني برخوردار از فضاي كودك و نوجوان تنها 7 ميليون ريال در اكران اول خود فروش داشت و بعد از آن نيز ديگر در جايي اكران نشد و به دليل آنكه توليد تلويزيوني بود يكي دو بار از شبكه دوم پخش گرديد. با اين حال خوب است برخي از توليدات ارزنده سينماي 73 را به خاطر بياوريد آثاري چون روز فرشته اثر بهروز افخمي، ردپاي گرگ اثر مسعود كيميايي و زيردرختان زيتون اثر عباس كيارستمي.

در سال 1374 جز چند اثر به يادماندني همچون پري ساخته داريوش مهرجويي، روز واقعه ساخته شهرام اسدي، سلام سينما ساخته محسن مخملباف و كيميا ساخته احمدرضا درويش، اثر چنداني در خاطره سينما دوستان به جاي نمانده است، گرچه در همين سال 55 فيلم اكران شده، نشان از توليدات كمي خوبي داشت.

در طول سال 74 سه فيلم ساخته ايرج قادري با 875 ميليون ريال فروش، ساخته كامبوزيا پرتوي با 870 ميليون ريال فروش و ساخته داريوش مهرجويي با 350 ميليون ريال فروش در نخستين اكران خود در تهران توانستند به گيشه‌هاي خوبي برسند و از رقباي سال 74 خود سبقت بگيرند.

بوي پيراهن يوسف ساخته ابراهيم حاتمي‌كيا، در سال 75 نشان داد كه هنوز نبض سينمايي انقلاب و دفاع‌مقدس در طپش است. در همين حال فيلم او نيز با استقبال خوبي از سوي منتقدان سينماي دهه 70 مواجه شد و در ميان 65 فيلم اكران شده در سال 75 توجه بسياري از محافل روشنفكري و هنري را به سوي خود جلب كرد.‌

در اين سال فيلم است ساخته كمال‌تبريزي با 956 ميليون ريال فروش در گيشه‌هاي اكران اول تهران، پرفروش‌ترين فيلم سال شد.‌

سينماي ايران در پايان دهه دوم‌

سال 1376 سال منتقدان سينمايي است، آنها بيشترين اعتراض ها را به ساخته‌هاي نه چندان كيفي سينماي ايران ابراز داشتند با اين حال عناوين فيلم‌هاي خوبي در ذهن علاقمندان به سينما از سال 76 به ثبت رسيده است.‌

از آن جمله مي‌توان به فيلم‌هاي آدم برفي ساخته داود ميرباقري، بچه‌هاي آسمان ساخته مجيد مجيدي، سلطان ساخته مسعود كيميايي، ليلا ساخته داريوش مهرجويي و نون و گلدون ساخته محسن مخملباف، اشاره كرد. در سال77 ‌ نيز سينماي ايران آثار برجسته‌اي را همچون آژانس شيشه‌اي ساخته ابراهيم حاتمي‌كيا با مضمون دفاع مقدس، بانو ساخته داريوش مهرجويي، بانوي ارديبهشت ساخته رخشان بني‌اعتماد و حاجي واشنگتن ساخته علي حاتمي، تجربه كرد.

در آخرين سال از دهه دوم سينماي ايران يكي از نادرترين اتفاق‌ها در سينماي ايران رخ داد كه طي آن مجيد مجيدي براي نخستين بار از پسري نابينا براي بازي در فيلم دعوت به عمل آورد تا نقش نوجواني را بازي كند كه پدرش قصد ازدواج مجدد دارد.

ابراهيم حاتمي‌كيا نيز با فروش 456 ميليون ريالي فيلم خود در نخستين اكرانش در زمستان سال 1378 در تهران مدعي شد كه سينماي دفاع مقدس هميشه حرفي تازه براي زدن دارد، با اين حال فيلم‌هاي شوخي ساخته همايون اسعديان با رقمي بالغ بر يك ميليارد ريال در شهريور سال 1378 در اكران اول در سينماهاي تهران و طوطيا ساخته ايرج قادري با رقمي معادل 2ميلياردو121 ميليون ريال دراكران نخست در تهران به رقابت گيشه‌اي با فيلم‌هاي عشق بدون مرز پوران درخشنده با فروش 1 ميلياردو185 ميليون ريال، قرمز ساخته فريدون جيراني با فروش 5/3 ميلياردي در اكران نخست در سينماي تهران پرداختند.

حسن فرازمند

شنبه|ا|19|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 213]