نگاهي به نظام آموزشي و نقش آن در بسط نظريه پردازي بومي نظريه پردازي؛ بومي يا غربي؟

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: نگاهي به نظام آموزشي و نقش آن در بسط نظريه پردازي بومي نظريه پردازي؛ بومي يا غربي؟
ليلا نعمتي

اشاره:

از جمله نيازهاي اساسي جامعه علمي و دانشگاهي كنوني كشورمان «لزوم تحقق نظريه‌ پردازي» مي‌باشد. در جهان كنوني با توجه به تهاجم نظريات علمي و فرهنگي غرب به محافل علمي جوامع شرق، لزوم ارزش‌ دهي و توجه بيشتر به نظريات علمي بومي و محلي احساس مي‌گردد. نظرياتي كه بر محور خوداتكايي علمي و بومي ‌گرايي رويكردهاي فني و انساني استوار بوده و توانايي حل مسائل و چالش‌ هاي نوين اجتماع را داراست.

با توجه و تأمل دقيق در شيوه ‌هاي نظام آموزشي رايج در محافل علمي و به طور كلي سيستم تفكري شايع كه بر مبادي و مباني جزمي انديشي و پذيرش نظريات آماده است، ضرورت تحقق هر چه تمام‌تر نظريه‌ پردازي آشكارتر مي‌گردد. چرا كه بسياري از نظريات مطرح گشته در نظام آموزشي جامعه صورت مي‌گيرد و اين نظام مباني و زمينه‌‌‌ ابتدايي و آموزشي نظريات و رويكردهاي نوين را فراهم مي‌سازد.

متأسفانه نظام آموزشي در حال حاضر، علم ‌آموزان را به سوي مسيري رهنمون مي سازد كه تنها تحفظ آموزه هاي ارائه گشته را به عنوان رسالت علمي خود مي‌پذيرند. در اين نظام كه به ميزان قابل توجهي از شاخصه هاي فرايند يادگيري برخوردار بوده و ابتناي ارزش‌ها بر مدرك ‌پروري و نمره محور‌ي است، خلاقيت و استعداد، چندان داراي ارزش و اعتبار تلقي نمي‌گردد.

به عبارت ديگر در اين سيستم، فرايند ارتباط حافظه‌اي و نه رهيافت‌ هاي خلاقانه مطمح نظر است. ملاك ارزش‌يابي و حتي گاهاً بسترهاي نخبه پروري نيز با تعاريفي كه مبتني بر ارائه بي‌كم و كاست
آموزه‌ هاي مطروحه است، متمركز است. به عبارتي ديگر محور ثقل اين نظام تفكري بر يادگيري اتكا دارد. بايد اذعان داشت اين روش بر سه ركن اساسي مبتني است: در درجه نخست حضور سنگين دانش‌ها و علومي كه از قبل آماده است، به صورت ملموسي احساس مي‌گردد. مرحله بعدي بر حضور استاد يا معلم متكي است. آخرين گره اين فرايند نيز
بر علم ‌آموز متمركز است.

اما روابط و تعاملي كه اين تثليث علمي در بطن خود برقرار مي‌نمايد، بر خلاقيت متكي نيست. به عبارتي ديگر در اين رويكرد آموزشي علوم و مباحث توسط معلم و استاد به علم‌ آموز آن هم به روش مكتبخانه‌اي ارائه مي‌گردد. در مرحله بعدي از علم آموز تنها انتظار منطقي، ارائه اين مفاهيم و مباحث است. در اين راستا هر علم آموزي كه بتواند اين مفاهيم جزمي را با
كم ‌ترين نواقص، تغيير و تحول ارائه و بازخواني نمايد، مورد تمجيد و تحسين قرار مي‌گيرد. در واقع در اين سيستم حافظه‌ انسان كه يك كيفيت ژنتيكي است و به دليل تفاوت‌ هاي فردي قابل كنترل نيست، مورد تحسين و تمجيد قرار مي‌گيرد.

سوق يافتن نظام آموزشي كنوني به سوي تست ‌زني از نمودهاي بارز نظام بدون خلاقانه و نظريه پردازانه است. گسترش روش هاي تست ‌زني در رويكردهاي آموزشي نه تنها فرصت خلاقيت و نظريه پردازي را تحديد و مخدوش مي‌نمايد. بلكه موجب توسعه خمودگي علمي و قلت مفاهيم و غناي مطالب نيز مي گردد. در واقع اين روش، چارچوب علمي و محتوايي دانسته‌ها و اطلاعات فرد را در نظر نمي‌گيرد.

ويژگي يك نظريه علمي – بومي

-نظريات مطرح شده بايد مبناي علمي و عيني داشته و از داوري‌ها و قضاوت‌ هاي شخصي به دور باشد. يك نظريه زماني كه مبناي تحقيقاتي و پژوهشي داشته و از روش هاي علمي و تخصصي استفاده كند، يك نظريه علمي محسوب مي‌شود. ابتكار و
نظريه پردازي بر ارزش علم آموزي، روش‌ها و شيوه مندي نوين در بيداري انگيزه هاي علم آموزي و ديدگاه تحليلي و تفسيري متكي است. مطرح گشتن هر نظريه، به دنبال خود نظريات و رويكردهاي تازه‌اي را مطرح خواهد ساخت. چرا كه دو خصلت اصلي نظريه پردازي را داراست: علمي بودن و سازگاري با ارزش ‌هاي فرهنگي و اخلاقي اجتماع.

-اين نظريات مي‌بايد با ارزش‌ها و الگوهاي اخلاقي و اعتقادي حاكم بر بطن اجتماع سازگاري داشته و الگوي صرفاً تقليدي از نمونه‌ هاي غربي نباشد و بر هم زننده انسجام فرهنگي جامعه نباشد. چرا كه هدف از نظريه ‌پردازي علمي و آموزشي، رشد و بهبود عرصه ‌هاي مختلف جامعه مطابق با معيارها و
دغدغه ‌هاي روز (حفظ ارزش‌ها و آرمان هاي اجتماع، توسعه فرهنگ و چارچوب اعتقادي جامعه، بومي سازي علوم انساني و...) است. در نظريه‌ پردازي بومي مسئله اساسي، توجه به چارچوب اخلاقي – اعتقادي و ويژگي ‌هاي بومي و محلي است. سازگاري با مقتضيات بومي، ملي و مذهبي نظريات نوين مي‌تواند جامعه را به استقلال علمي رسانده و تهاجم نظريات و رويكردهاي متعارض جوامع غرب را به كشور جلوگيري نمايد.

-نظريه‌ هاي بيان‌ گشته مي‌بايد با نيازهاي علمي و پژوهشي جامعه سازگار بوده و توانايي حل مشكل و مسئله‌اي بحراني را داشته باشد كه نگرش عمومي و افكار سازماني را به خود مشغول ساخته است. هر جامعه‌اي در مسير رشد و توسعه خود، نيازها و مسائل تازه‌اي را مطرح مي‌سازد كه نظريه ‌پردازي نوين بايد به آن پاسخ شايسته‌اي بدهد. در واقع هدف از طرح نظريات جديد، قرارگيري اجتماع در مسير توسعه و حل نيازمندي ‌هاي نوين جامعه است.

-نظريه پردازي بايد بر ارائه مفاهيم روشنگرانه، عملي و تحقق پذير استوار باشد و جامعه را از لحاظ علمي و بعد فني و دانشي مستقل از ديگر جوامع سازد. مفاهيمي كه بر پايه آن بتوان بر چالش ‌هاي موجود فائق آمده و راهكار جديدي را در عرصه تنگناهاي غامض اجتماع به منصه ظهور رساند و بتوان بدون توسل به نظريات فلسفي و عملي كشورهاي غربي و با تأكيد بر الگوهاي محلي نظريات و رويكردها، مسائل و چالش‌هاي جامعه را حل نموده و بر كارايي و انسجام علمي و فرهنگي آن افزود.

-نظريات جديد بايد جنبه كاربردي و عملي و
تحقق پذير در جامعه را دارا باشد و از صورت‌ هاي
آرمان ‌گرايانه و غير عملي به دور باشد. هدف از نظريه‌ پردازي حل مسائل و مشكلات و رفع نيازهاي جامعه است، اگر نظريه‌اي غير قابل عمل و عيني بوده و علي‌رغم داشتن ويژگي‌ هاي يك نظريه‌ كامل، نتواند صورت كاربردي و عملي به خود بگيرد، فاقد ارزش بوده و نمي‌تواند در بطن نظام علمي جامعه قرار گيرد.

راهكارها و پيشنهادات:

لازمه نظريه ‌پردازي، پژوهش و تحقيق بنيادي و كاربردي در ارتباط با چالش‌ها و بحران‌ هاي جامعه است. اگر پژوهشي برخاسته از بطن و محتواي ارزش و علمي يك اجتماع باشد، نظريات و رويكردهاي نوين را مطرح خواهد ساخت و از آن‌جايي كه بسياري از پژوهش ها و تحقيقات در عرصه‌‌ نظام آموزشي انجام مي‌گيرد، بايد اين نظام بر پژوهش محوري مبتني باشد و تحقيقات داراي نظريات علمي – بومي در اولويت و حمايت قرار گيرد.

اصلاح و نوسازي نظام آموزشي مي‌تواند در ارائه
نظريه ‌هاي نو و ارزش گذاري به اين نظريات مهم و اساسي قلمداد گردد. در نظام آموزشي بايد به ارائه و بسط نظريات بومي توجه بيشتر شده و زمينه‌هاي رشد و شكوفايي علمي فراهم گردد. در كتب‌ درسي و آثار دانشگاهي، مطرح گشتن نظريات بومي دانشمندان ايران زمين و انديشه ‌ورزان معارف اسلامي مي‌تواند زمينه‌ هاي بسط و دروني سازي جامعه را با
نظريه ‌پردازي فراهم سازد.

در واقع بسط و گسترش در سيستم آموزشي به جاي تأكيد و تمركز بر يادگيري حافظه‌اي مي‌تواند اجتماع را در ارائه نظريات بومي تشويق سازد. نظام مبتني بر نظريه پردازي بر ابتكار محوري مبتني است و لازمه اين ابتكار، فراهم سازي زمينه‌ها و آثار بومي و تشويق نظريه ‌پردازان جوان است. چرا كه يادگيري حافظه‌اي، سپردن اطلاعات و يافته‌ هاي علمي به حافظه و ذهن بوده كه يادآور نوعي پردازش داده‌ها و اطلاعات در سيستم يارانه مي‌باشد كه فاقد خلاقيت و ابتكار عملي و ارائه نظريات و رويكردهاي علمي نوين است.

به نظر مي‌رسد كه تفكر خلاقانه و جسارت ابتكار عمل مي‌بايست به صورت يك ارزش در جامعه معرفي گشته و در مراتب بعدي ضمن ارائه شيوه‌ هاي
خلاقيت پروري به پرورش و تعالي «نظريه پرداز» براي اجتماع مبادرت ورزيد.

البته بايد خاطر نشان نمود كه ابتكار به معناي ارائه هر انديشه مشوش و بي‌پايه و اساس و مخالف با
آموزش هاي جزمي و رسمي نيست. گاهاً ديده
مي شود كه نظريه پردازي و ابتكار با ارائه مفاهيم سرگردان كننده، ابتر و مبهم مترادف گشته و هر اندازه كه مخاطب را با اعوجاج ذهني و تشويش تفكري
روبه روتر سازد، مورد پسند و تحسين قرار مي‌گيرد. يك نظريه در عين اينكه از مفاهيم و الفاظ ساده‌ علمي تشكيل يافته مي‌تواند بالاترين و عميق ترين محتوا و معنا را در بطن خود جاي داده و توانايي ارائه بهترين راهكارها و يافته‌ها را جهت حل گرهي از مشكلات جامعه را داشته باشد.

در رساله ‌ها و پايان ‌نامه‌ هاي دانشگاهي، به نظريات و انديشه‌ هايي كه ويژگي يك نظريه‌ علمي – بومي را داراست، اهميت داده و سعي در عملي و عيني نمودن آن در بطن جامعه نموده و تحقيقات و
رساله ‌هايي كه نظريات نوين و مطابق با نيازمندي‌ هاي علمي و پژوهشي جامعه است، در اولويت قرار دارد. بخصوص حمايت از دانشجويان تحصيلات تكميلي در طول نگارش و تدوين پايان ‌نامه مي‌تواند دغدغه‌ هاي روزمره و عادي را از ذهن آنها دور نموده و بر محتواي علمي و اغناي مفهومي پايان ‌نامه افزود.

نتيجه‌گيري:

يك نظريه پردازي علمي از آراي سطحي و غيرمتفكرانه به دور بوده و با ارزش‌ هاي نوين و معرفت شناسانه در هم تنيده مي شود كه تعميم ‌پذيري و چاره انديشي، ارمغان نورسيده و مبارك آن قلمداد مي گردد. تقويت بنيان هاي معرفت گرايانه و حقيقت محور از اهداف غايي نظريه ‌پردازي تلقي مي‌گردد.

تلاش در جهت تضمين بخشي از سعادت و رستگاري انسان، ماحصل انديشه هاي خلاقانه و نظريه پردازانه است. با توجه به اينكه آرمان و غايت جامعه ما، (بر خلاف جوامع غربي كه فقط در انديشه‌ نيكبختي دنيوي و مادي هستند) سعادت و خوشبختي دنيوي و اخروي است، نظريات نوين نيز بايد چنين خصلتي داشته باشند.

سه|ا|شنبه|ا|27|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 207]