مسائل و چالش‌هاي مطبوعات ايران بررسي مي‌شود

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: مسائل و چالش‌هاي مطبوعات ايران بررسي مي‌شود
ارتباطات > رسانه‌ها - همشهري آنلاين:
برگزاري چهارمين سمينار بررسي مسائل و چالش‌هاي مطبوعات ايران بهانه‌اي شد تا در زمينه اهداف و برنامه‌هاي اين دوره مصاحبه‌اي با محمد مهدي انصاري، مديركل دفتر مطالعات و برنامه‌ريزي رسانه‌ها داشته باشيم.

اين سمينار براي چهارمين بار در طول تاريخ مطبوعات ايران برگزار مي‌شود. نگاهي به روند برگزاري سمينار در سه دوره قبل نشان مي‌دهد، راهكارهايي كه در دوره‌هاي گذشته ارائه شده نتايج گرانبها و ارزشمندي در پي داشته كه براي رفع مشكلات مطبوعات كشور در آن دوره بسيار قابل توجه و در خور اهميت بوده است. هم‌ا‌كنون در آستانه برگزاري چهارمين دوره سمينار كه در ارديبهشت سال 91 برگزار مي‌شود قرار داريم. دفتر مطالعات و برنامه‌ريزي رسانه‌ها در تلاش است تا با همكاري نهادها و مراكز علمي و دانشگاهي كشور و با حضور استادان، محققان و متخصصان مطرح حوزه ارتباطات و رسانه مهم‌ترين مسائل و موضوعات پرچالش مطبوعات كشور را به بحث گذارد. در زير حاصل اين گفت و گو از نظر مي‌گذرد:

در ابتدا اين سوال مطرح شد كه آيا در حال حاضر تعريف جامع و دقيقي از اخلاق مطبوعاتي و رسانه‌اي در كشور وجود دارد؟

انصاري گفت : متأسفانه خلأ تعريفي در اين زمينه وجود دارد. اين‌كه اخلاق رسانه‌اي در جمهوري اسلامي ايران چه تعريفي دارد و يا الگوي روزنامه‌نگاري اسلامي چگونه الگويي است، هنوز تعريف مشخصي در مورد آن ارائه نشده است. دفتر مطالعات و برنامه‌ريزي رسانه‌ها در سال‌هاي اخير تلاش كرده تا با مطالعات و فعاليت‌هاي گسترده در حوزه مطبوعات و رسانه تا حدودي به رفع اين خلاها اقدام نمايد. در اين رابطه با انجام تمهيدات لازم و تأليف، ترجمه و انتشار بيش از 300 عنوان كتاب در زمينه علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاري، حقوق مطبوعات و حقوق رسانه‌اي، و انجام مطالعات تطبيقي زمينه‌اي فراهم شد تا مسائل محوري و اساسي حوزه مطبوعات مطمح نظر قرار گرفته و اين مطالعات از روند اخلاقيات و مسير اصلي خود خارج نشود. اما اين نكته را نيز بايد مد نظر داشت كه در فضاي كنوني حضور دولت و NGOها بيش از هميشه لازم و ضروري است.

مدير كل دفتر مطالعات و برنامه‌ريزي رسانه‌ها با اشاره به بداخلاقي‌هاي رسانه‌اي، يكي از دلايل بداخلاقي‌ها در اين عرصه و گسترش آن در مطبوعات را نداشتن يصيرت عنوان كرد و افزود: بعضاً در مطبوعات حرف‌هايي شنيده مي‌شود كه پشتوانه علمي ندارند يا با عمل ما يكي نيستند. در چنين شرايطي وقتي كه ما دچار بي‌بصيرتي باشيم، اجازه مي‌دهيم با قلم‌مان هر چيزي توليد شود. نكته دوم كسب قدرتي است كه امروزه به اولويت رسانه‌اي تبديل شده و تقريباً مي‌توان گفت ماكياولي شده است. زماني كه كسب قدرت به هر قيمتي به اولويت رسانه‌اي ما تبديل شود، طبيعي است كه نبايد خيلي انتظار اخلاق و توسعه كيفي مطبوعات را داشت. مثلاً بارها و بارها مواردي از اين دست را ديده‌ايم؛ فردي كه چندين دوره كانديد شده و راي نياورده مدام اخبار دروغ عليه دولت منتشر مي‌كند، اخباري كه بدون پشتوانه واقعي در جامعه منتشر مي‌شود. چنين فعاليت‌هايي در عرصه مطبوعات مي‌تواند به راحتي به ايجاد بد‌اخلاقي‌هاي رسانه‌اي دامن بزند.

اين كارشناس رسانه اي درباره تأثير بداخلاقي‌ها بر حوزه فرهنگي، اجتماعي و سياسي، تصريح كرد: در واقع فعالان مطبوعات جزو نخبگان جامعه محسوب مي‌شوند. ممكن است يك خبرنگار، يك مقاله‌نويس و يك دبير فقط چند سطر مطلب بنويسد اما همان چند سطر را صد‌ها هزار نفر مي‌بينند و مي‌خوانند و تحت تأثير قرار مي‌گيرند. براين اساس توليد يك كار فكري كه با ذهن و فكر مردم در ارتباط است مي‌تواند به لايه‌هاي اجتماعي و فرهنگي جامعه نفوذ كرده و با رواج بي‌اخلاقي‌هاي رسانه‌اي منجر به آسيب‌هاي اجتماعي در رفتارهاي مشاركتي شود.

به عنوان مثال چرا فعاليت‌هاي سالم سياسي، مشاركت در NGOها و فعاليت‌هاي مشابه آن كمرنگ شده است؟ دليل اين امر فرهنگ مشاركتي ضعيفي است كه هنوز با گذشت 300، 400 سال از دوره استعمار اصلاح نشده و اين گونه رفتارها همان ميراث تلخ باقي مانده از دوران استعمار است. حال اگر فعالان رسانه‌اي و مطبوعاتي به هر علتي نتوانند و يا نخواهند اين فرهنگ بي‌اخلاقي را اصلاح كنند، به مرور زمان ميان فعالان مطبوعاتي كه در واقع همان نخبگان اجتماعي نيز هستند شكاف عميق و بي‌اعتمادي رواج مي‌يابد.

انصاري در پاسخ به اين سؤال كه «مسئوليت‌هاي اجتماعي هيأت منصفه مطبوعات نسبت به بداخلاقي‌هاي مطبوعاتي چيست؟» تأكيد كرد: اگر چنانچه خلأهايي در هيأت منصفه و قانون مطبوعات وجود دارد و نيازمند بازنگري باشد، در دوره چهارم سمينار مطبوعات تلاش داريم اين خلأها، كاستي‌ها و نواقص را در دستور كار قرار داده و با كارهاي علمي و زيربنايي، و با همكاري و مشاركت نهادهاي مرتبط و مؤثر همچون وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي و مجلس شوراي اسلامي به طرح و ايجاد قوانين اصولي و بدون نقص مطبوعاتي برسيم كه از ضمانت اجرايي لازم برخوردار باشند. مثل قانون نظام جامع رسانه‌اي كه پيش‌نويس آن تهيه شده اما هنوز به مرحله تصويب و ابلاغ نرسيده و اميدواريم با اقدامات مؤثر و فضاسازي‌هاي مطلوب خود روزنامه‌ها، اين اقدام هر چه سريع‌تر در مجلس آينده به سرانجام برسد. چرا كه ما در حال حاضر با پديده جديدي به نام جنگ نرم و جنگ رواني در فضاي سايبري مواجه هستيم كه اين موضوع ممكن است منجر به آسيب‌هاي زيادي در حوزه رسانه شود. پس باتوجه به تمام تجربيات تلخ گذشته و حوادثي همچون فتنه سال 88 مي‌توان به اين واقعيت پي برد كه به راستي ما نياز به تدوين نظام جامع و قانوني رسانه‌اي داريم كه ضمن جامعيت و آينده‌نگري، و توجه به اقتضائات روز، نياز به بازنگري مداوم نداشته باشد و در هر زمان و موقعيتي بتواند به نيازهاي رسانه‌اي جامعه پاسخ دهد.

انـــصاري در ادامــه، برگزاري چنين همايش‌ها و سمينارهايي را همسو با رفع نيازها و خلأهاي فعلي حوزه مطبوعات دانست و افزود: «در واقع يكي از دلايل برگزاري سمينار چهارم بررسي مسائل و چالش‌هاي مطبوعات و ضرورت‌هاي پيش‌رو در عرصه مطبوعات است. چرا كه با ورود رسانه‌هاي جديد در فضاي مجازي نيز به هيچ عنوان نقش مطبوعات كمرنگ نشده و هنوز هم اعتبار مطبوعات چاپي نسبت به بسياري از رسانه‌هاي ديگر بيشتر است. در چنين شرايطي نياز به همفكري و چاره‌گشايي براي رفع نواقص و مشكلات و كاستي‌هاي اين عرصه گسترش مي‌يابد. در همين جا از تمامي استادان حوزه رسانه، صاحب‌نظران و روزنامه‌نگاران و فعالان مطبوعاتي دعوت مي‌كنيم تا با شركت در سمينار و ارسال مقاله براي همايش در ارتقاء سطح مطبوعات كشور بكوشند و با همياري و همفكري نقش مؤثري در برپايي سمينار داشته باشند.»

وي در مورد روند برگزاري سمينار چهارم تصريح كرد: در واقع از بعد از انقلاب براي نظارت بر حوزه فعاليت‌ و عملكرد مطبوعات و خبرگزاري‌هايي كه در حوزه توليد پيام و محتوا فعاليت مي‌كردند رسالتي تعريف شده است. دفتر مطالعات و برنامه‌ريزي رسانه‌ها از سال1368 براي انجام كارهاي پژوهشي و رفع موانع موجود فعاليت خود را آغاز كرد. همچنين نخستين سمينار بررسي مسائل و چالش‌هاي مطبوعات ايران در سال 69 برگزار شد. دومين همايش نيز با همين نگاه خرداد 77، و همايش بعدي در سال83 برگزار شد. در واقع توجه اين نكته بسيار حائز اهميت است كه مطبوعات ايران با عقبه‌اي طولاني، در دهه 70 به رشد كمي و تنوع قابل توجهي دست يافتند. ولي در مورد آنها پايش مناسبي صورت نگرفت. در دهه كنوني اين رشد كمي بايد بيشتر از قبل مورد پايش قرار گيرد چرا كه پايش‌هايي كه تاكنون صورت گرفته چندان قوي نبوده، در نتيجه دچار آسيب‌هاي جدي در بخش‌هاي مختلف شده است.

او شبكه‌هاي جديد و ابزارهاي نوين اطلاع‌رساني را از جمله دستاوردهاي دنياي مدرن در عرصه مطبوعات عنوان كرد و افزود: «اگرچه روز به روز به تنوع و گستردگي مطبوعات اضافه مي‌شود، اما شواهد امر نشان مي‌دهد كه براي تقويت و رفع چالش‌ها و موانع موجود هنوز اقدام در خور توجهي صورت نگرفته و اين موضوع لزوم حركتي گسترده‌تر از قبل را محسوس مي‌كند. به عنوان مثال، توجه به اين موضوع خالي از لطف نيست كه استان اصفهان داراي 5 عنوان روزنامه است. اين امر نشان‌دهنده آن است كه شهرهاي بزرگ ما به لحاظ تعداد و تنوع نشريات مشكلي ندارند، بلكه مشكل در بعد كيفي و محتواي مطبوعات مطرح است و مي‌بايست نگاه خود را معطوف به چنين مشكلاتي نماييم. چرا كه عدم توجه به اين موضوع مي‌تواند در آينده ما را با مشكلات جدي‌تري رو‌به‌رو سازد.»

مديركل دفتر مطالعات و برنامه‌ريزي رسانه‌ها همچنين تصريح كرد: «سمينار چهارم مطبوعات با رويكرد علمي _ پژوهشي و مطالعاتي و همچنين به دور از هرگونه جهت‌گيري سياسي برگزار خواهد شد. نخستين نشست شوراي سياستگذاري اين سمينار 3 دي سال جاري برگزار شد و در آن از صاحبنظران و پيشكسوتان مطرح حوزه مطبوعات همچون: دكتر مولانا، دكتر معتمدنژاد، دكترفرقاني، دكتر محسنيان راد، دكترشكرخواه، دكتركوثري، دكتر آزاد ارمكي و استادان سه دانشگاه فعال در حوزه ارتباطات يعني دانشگاه تهران، امام صادق (ع)، علامه طباطبايي، براي تبادل نظر و همفكري در زمينه مباحث سمينار چهارم مطبوعات دعوت به‌عمل آمد.

وي درباره اهداف برگزاري اين سمينار گفت: «چهارمين سمينار چالش‌ها و مسائل مطبوعات ايران با چهار هدف اصلي دنبال مي‌شود: اول؛ تلاش براي شناخت و تعيين مسائل و معضلات و چالش‌هاي توسعه كيفي مطبوعات و برنامه‌ريزي راهبردي براي موضوعاتي چون اخلاق رسانه‌اي، اخلاق حرفه‌اي خبرنگاري، حمايت‌هاي دولتي و راهكارهايي كه براي 20 سال آينده مطبوعات انديشيده‌ شده است. دوم؛ تعريف نقش و كاركرد مطبوعات در رشد و پيشرفت ايران اسلامي، و آخرين هدف؛ تلاش براي دكترين‌سازي و توليد ادبيات قوي براي فعاليت‌هاي آتي مطبوعات را شامل مي‌شود .»

انصاري در پايان، مهم‌ترين چالش و آفت امروز مطبوعات را اخلاق عنوان كرد و اضافه كرد: «در كنار ساير مسائل و مشكلات فني، محتوايي و مالي كه در روزنامه‌هاي امروز موجود است، به نظر من يكي از بزرگترين مشكلات جامعه مطبوعاتي امروز ما عدم توجه كافي به اخلاق رسانه‌اي است. يعني اگر بارها اين سؤال مطرح شود، من باز هم مي‌گويم اخلاق، اخلاق، اخلاق. واقعاً ما در فعاليت‌هاي امروز مطبوعاتي خودمان كه بايد مصداق روزنامه‌نگاري در نظام ديني و اسلامي باشد مظاهر بي‌اخلاقي زيادي مي‌بينيم. سياسي‌كاري‌هاي محض، دوقطبي‌كردن، دوقطبي ديدن، مسائل جناحي، حزبي و... به كاربردن كلمات و عبارت‌هاي نامناسب.

سه|ا|شنبه|ا|27|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 435]