نگاهي بر زندگي و آثار علامه مجاهد «ميرحامد حسين هندي»

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: نگاهي بر زندگي و آثار علامه مجاهد «ميرحامد حسين هندي»
گروه خبرنگاران افتخاري / محمد علي بيطرفان: يكي از بزرگ‌ترين پاسداران حريم فرهنگ و ولايت آل محمد(ص)، علامه مجاهد ميرحامد حسين هندي است كه در نيمه دوم قرن سيزدهم هجري مي‏زيست او حق عظيمي بر گردن شيعيان دارد و كتاب جاودانش «عبقات الانوار» از آثار درخشان شيعه در يكي - دو قرن اخير است.
علامه ميرحامد حسين، از خاندان هاي اصيل سادات موسوي است و با 27 واسطه، نسبش به امام هفتم امام موسي كاظم(ع) مي‏رسد. نياكان او در طول قرون گذشته، همه از سادات اهل علم و زهد و فضيلت‏بوده‏اند. (1)

اين خاندان در اصل ايراني بودند و در نيشابور زندگي مي‏كردند و در قرن هفتم، «سيد اوحد الدين‏» - جد پانزدهم ميرحامد حسين - در پي حمله مغول، به هندوستان هجرت كرد و در شهر «كنتور» رحل اقامت افكند. (2)

سيد محمد حسين (متوفي 1288ق)، پدربزرگ ميرحامد حسين، فقيهي ارجمند و در زهد و عبادت سرآمد روزگار بود. گفته‏اند: از زماني كه به سن بلوغ رسيد، هرگز نمازهاي مستحبي‏اش ترك نشد. كراماتي را هم به وي نسبت داده‏اند. در هنر خوشنويسي هم دستي داشت، نسخه‏اي از قرآن، و سه كتاب «حق‏اليقين‏» (علامه مجلسي)، «تحفة‏الزائر» (علامه مجلسي) و «جامع عباسي‏» (شيخ بهايي)، به خطر زيباي وي در كتابخانه ناصريه لكهنو، موجود است. (3)

علامه سيد محمد قلي (متوفي 1260ق) پدر ميرحامد حسين، از علماي بزرگ قرن سيزدهم هجري و از صاحب‏نظران در علم كلام بود. مدتي نيز در شهر «ميرتهه‏» بر كرسي قضاوت و فتوا نشست. رساله‏اي هم به نام «عدالت علويه‏» در موضوع احكام قضاوت و افتاء و شرائط قاضي و مفتي نوشته است.

او كتاب هاي زيادي از خود به يادگار گذاشت. (4)

مير حامد حسين در شهر «ميرتهه‏» هند، در خانه سيد محمد قلي به دنيا آمد. نام اصلي او را «مهدي‏» نهادند. سبب شهرتش به علامه ميرحامد حسين هندي، در سال‏1246ه «ميرحامد حسين‏» آن است كه پدرش پيش از آنكه خبر تولد فرزندش را بشنود، در رؤيا جد خود «سيد حامد حسين‏» را ديده بود. از اين‏رو فرزند نوزادش را به اين نام مشهور كرد.

ميرحامد حسين وقتي به هفت‏سالگي رسيد، پدرش او را به مكتب گذاشت. او مقدمات دروس ابتدايي را خواند آنگاه وارد مراحل بالاتري شد. مقامات حريري و «ديوان متنبي‏» را نزد مولي «سيد بركت علي صاحب‏»، و نهج البلاغه را در محضر مفتي «سيد عباس شوشتري‏» آموخت و سپس به فراگيري علوم عقلي در نزد «سيد مرتضي خلاصة العلماء» و علوم شرعي در محضر «سيد محمد سلطان العلماء» و برادر او «سيد حسين سيد العلماء» پرداخت و پس از سال ها تلاش و همت، تحصيلات خود را با موفقيت‏به اتمام رساند.

جوامع اسلامي به ويژه هندوستان، در دوران زندگي ميرحامد حسين، بيش از پيش دچار آشوب و تفرقه شده بود. استعمارگران و دشمنان اسلام، همواره براي دست‏يافتن به اهداف شوم و غارتگرانه خود، دوست مي‏داشتند كه مسلمانان با هم اتحاد نداشته باشند و مدام با خصومت زندگي كنند. بدين خاطر گاه دانشمنداني را در ميان خود مسلمانان تحريك مي‏كردند تا با نوشتن يا گفتن حرف‌هايي تفرقه‏افكن و اختلاف‏آفرين، صفوف آنان را بر هم زنند و محيط زندگي برادرانه را تبديل به بلوا و آشوب و سوءظن و دشمني سازند.

سبب شهرتش به علامه ميرحامد حسين هندي، در سال‏1246ه «ميرحامد حسين‏» آن است كه پدرش پيش از آنكه خبر تولد فرزندش را بشنود، در رؤيا جد خود «سيد حامد حسين‏» را ديده بود. از اين‏رو فرزند نوزادش را به اين نام مشهور كرد.

علامه سيد محمد قلي پدر ميرحامد حسين، سال‌هاي عمر خود را صرف جواب دادن شبهات و تهمت‌هايي كرد كه دشمنان اسلام، به دست‏ برخي از دانشمندان مسلمان، عليه شيعه و مكتب اهل بيت(ع) شايع مي‏كردند اكنون بعد از پدر نوبت ‏به پسر صالح و خلف او يعني علامه ميرحامد حسين هندي رسيده بود. او مشاهده مي‏كرد كه چه افتراها و تهمت هايي بر شيعه مي‏بندند كه روح شيعه از آن‌ها خبر ندارد ... اين بود كه تصميم گرفت كمر همت ‏ببندد و همچون پدرش، در عرصه قلم و تحقيق و تتبع و بيان حقائق و وقايع تاريخ اسلام، به دفاع از حق برخيزد و به تهمت‌هاي مغرضانه و جاهلانه و خصومت‏آميز دشمنان تشيع، پاسخ دهد.

نخستين كارش، نقد، بررسي، تصحيح و تهذيب بعضي از كتاب‌هاي ارزشمند پدرش علامه سيد محمد قلي بود. (5) چرا كه بسياري از آثار پدرش، در دفاع از مكتب شيعه و پاسخ به ايرادهاي مخالفان تشيع بود و شايسته بود كه پسر دانشمند و فرزانه، آن‌ها را تصحيح و چاپ و منتشر كند. ميرحامد حسين سال‌هايي از عمر گرانمايه ‏خود را در اين راه صرف كرد و از اين رهگذر، خدمات شاياني به عالم تشيع ارزاني داشت. آنگاه خود اقدام به نوشتن كتاب‌هايي گرانقدر كرد كه اينك به ذكر آن‌ها مي‏پردازيم:

1. استقصاء الافحام، ده جلد و به فارسي است. مؤلف در اين كتاب مطالبي را پيرمون قرآن كريم، حضرت مهدي(عج) شرح حال بسياري از دانشمندان اهل سنت و اصول و فروع دين، مطرح كرده است و پاسخي است‏به كتاب «منتهي‏الكلام‏» تاليف حيدر علي فيض‏آبادي حنفي، كه مطالبي شبهه‏آميز و بي‏اساس در باره شيعه داشت. (6)

2. شوارق النصوص، پنج جلد در علم كلام.

3. افحام اهل المين، ردي است‏بر كتاب «ازالة الغين‏» تاليف حيدرعلي فيض‏آبادي حنفي.

4. اسفار الانوار، سفرنامه حج و كربلا.

5. كشف المعضلات في حل المشكلات.

6. العضب البتار في مبحث آية الغار.

7. النجم الثاقب في مسالة الحاجب، كتاب فقهي در موضوع ارث.

8. الدرر السنية في المكاتيب و المنشآت العربيه.

9. زين الوسائل الي تحقيق المسائل، مسائل فقهي و گوناگون.

10. الذرايع، در شرح شرايع محقق حلي. (7)

11. عبقات الانوار في مناقب الائمة الاطهار.

عبقات الانوار في مناقب الائمه‌الاطهار

*********عبقات الانوار في مناقب الائمه‌الاطهار

اين اثر بزرگ ترين و ارجمندترين كتاب اوست و از شاهكارهاي علمي و اعتقادي شيعه به شمار مي‏رود. مؤلف بزرگوار اين كتاب عظيم و شگفت‏انگيز را در مناقب ائمه‌اطهار(ع) و در جواب كتاب ضد شيعي «تحفه اثني عشريه‏» نوشته است.

كتاب خصومت‏برانگيز «تحفه اثني عشريه‏» (هديه‏اي براي شيعيان دوازده امامي) را مولوي عبدالعزيز دهلوي (م‏1239 كه از اهل سنت‏بود، بدون توجه به آيات وحدت‏بخش قرآن و سفارش‌هاي پيامبر(ص) در اين كتاب، عقايد و آراء شيعه را به طور عموم و فرقه اثني عشريه را بالخصوص در اصول و فروع و اخلاق و آداب و تمامي معتقدات و اعمال‌شان به عباراتي خارج از نزاكت و كلماتي بيرون از آداب و سنن مناظره و به روش كتب نوآموزان - كه به خطابه نزديكتر است تا به برهان يا دست كم نقل صحيح مطالب - مورد حمله و اعتراض قرار داده ... كتاب را مملو از افترا‌ها و تهمت‌هاي شنيعه كرده است ... و باعث تشتت جبهه اسلامي هند شد. اين كتاب در دل برادران مسلمان نسبت‏ به يكديگر كينه و نفرت پديد آورد و صفاي مسجد و محراب، شكوه رمضان و عاشورا را كدر كرد. (8) ...

عبقات‏الانوار (9) ، داراي دو منهج و هر منهج نيز مشتمل بر مجلداتي چند است منهج اول در باره اثبات دلالت آياتي چند از قرآن مجيد بر امامت است، از جمله آيه:

«انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوة و يؤتون الزكاة و هم راكعون‏» - مائده / 55.

و آيه:«اليوم اكملت لكم دينكم ... .» مائده /3

و آيات فراوان ديگري كه بر امامت‏شرعي و الهي ائمه اهل بيت عصمت و طهارت (امام علي و فرزندان معصومش)(ع) دلالت مي‏كند. همه را مورد بحث عالمانه و محققانه و گسترده قرار داده است. گفته‏اند اين مجلد هنوز به چاپ نرسيده است «ولي در كتابخانه مؤلف در لكهنو، و در كتابخانه مولوي سيد رجبعلي خان سبحان الزمان درجكراوان و... موجود است‏»(10)

منهج دوم كتاب، در باره احاديث دوازده‏گانه‏اي است كه مولوي عبدالعزيز دهلوي در كتاب تحفه اثني عشريه، مغرضانه اصل يا تواتر آنها را انكار و اشكالاتي بر اين احاديث‏شيعي وارد كرده بود. اين منهج از كتاب شگفت‏آور و عظيم عبقات‏الانوار، 30 جلد است كه حدود دوازده جلد آن در هندوستان و ايران به چاپ رسيده است. هر يك از احاديث دوازده گانه، خود يك مجلد و برخي از اين مجلدات هم در چندين جلد به سبك قديم و سنگي چاپ شده است‏، بدين شرح:

مجلد اول از منهج دوم، در مورد حديث غدير.

مجلد دوم، در موضوع حديث منزلت.

مجلد سوم، در باره حديث ولايت.

مجلد چهارم، در باره حديث طير.

مجلد پنجم، شرح و بيان حديث «انا مدينة العلم و علي بابها ...».

مجلد ششم، در باره حديث تشبيه.

مجلد هفتم، در باره حديث «من ناصب عليا لخلافه فهو كافر».

مجلد هشتم، در بيان حديث نور «كنت انا و علي نورا ...».

مجلد نهم، در باره حديث «رايت‏».

مجلد دهم، در موضوع حديث «انك تقاتل علي تاويل القرآن ...».

مجلد يازدهم، در مورد حديث «الحق مع علي ...».

مجلد دوازدهم، در باره حديث ثقلين.

عبقات‏الانوار از نگاه بزرگان

**********عبقات‏الانوار از نگاه بزرگان

ستايش بزرگان از كتاب عبقات

بزرگان علم و تحقيق، بر عظمت كتاب عبقات‏الانوار اقرار كرده‏اند و آن را به ديگران نيز شناسانده‏اند:

1.علامه بزرگ شيعي، شيخ عبدالحسين اميني صاحب كتاب الغدير، در باره عبقات مي‏گويد:

«بوي دلپذيرش در تمامي جهان پيچيده و آوازه‏اش از خاور تا باختر را فرا گرفته است، هر كس آن را ديده، دانسته كه كتاب اعجاز آميز روشنگري است كه هيچ باطلي در آن راه ندارد، و من [در نوشتن الغدير]از دانش‌هاي با ارزش نهفته در آن بهره فراوان برده‏ام‏». (11)

2. علامه شيخ آقا بزرگ تهراني در باره آثار ميرحامد حسين به ويژه عبقات، مي‏نويسد:

«كتاب‌هاي با عظمت و مفيد ميرحامد حسين، درياي ژرف‏نگري و باريك‏بيني را پر موج گردانده است ... مهمترين و پر آوازه‏ترين آثار او «عبقات‏الانوار» در مناقب ائمه اطهار عليهم السلام است ...

و ميرحامد حسين تمام حقايقي را كه «دهلوي‏» در باب امامت منكر شده با بهره‏گيري از احاديث و اخباري كه از طريق اهل سنت نقل شده، ثابت كرده است‏». (12)

3. امام خميني در سال 1320 شمسي/1363 قمري كه هنوز تمام مجلدات عبقات چاپ نشده بود، پس از بحث در موضوع حديث غدير، مي‏نويسد:

«... هر كس بخواهد اطلاع از چگونگي حديث غدير پيدا كند، بايد رجوع كند به كتاب عبقات‏الانوار سيد بزرگوار ميرحامد حسين هندي، كه چهار جلد بزرگ در حديث غدير تصنيف كرده و چنين كتابي تاكنون نوشته نشده و عبقات‏الانوار در امامت از قراري كه شنيده شده، سي جلد است و آنچه كه ما ديديم، هفت - هشت جلد است و در ايران شايد تا پانزده جلد آن پيدا شود و اهل سنت در صدد جمع آن كتاب و تضييع آن هستند و ما ملت‏شيعه در خواب هستيم تا آن وقت كه يك چنين گنج پر قيمت و گوهر گران بهايي از دست‏ برود! اكنون قريب دو سال است [دو سال قبل از1363ق] كه به ملت‏شيعه تجديد طبع اين كتاب پيشنهاد شده و به خونسردي تلقي شده است. با اين وصف با خواست‏خدا جلد غدير در تحت طبع است. (13) لكن بر علماء شيعه بالخصوص و ديگر طبقات لازم است كه اين كتاب بزرگ را كه بزرگترين حجت مذهب است نگذارند از بين برود و به طبع آن اقدام كنند». (14)

4. استاد محمد رضا حكيمي در باره عبقات الانوار مي‏نويسد:

«و به راستي كتاب عبقات، عظيم است. آن اقيانوس بيكران و آن درياي ژرف، اين كتاب است. اين چنين كتابي در ديگر آفاق بشري و فرهنگ ملت ها نيز همانند ندارد... كتاب «عبقات‏» با مجلدات بسيارش، يكي از والاترين نمونه‏هاي كار خرد انساني و پشتكار و مسؤوليت‏بشري است، و يكي از ارجمندترين سندهاي ...» (15)

علامه ميرحامد حسين، كتاب عبقات را به سادگي و آساني و رفاه و خدمه و گروه تحقيق ننوشت. او در راه تاليف چنين كتاب عظيمي، خود به تنهايي سخت‏ترين سفرها و پرزحمت‏ترين كارها را عاشقانه پذيرفت. زيرا همه اسناد و منابع تتبع و تحقيق را در اختيار نداشت، به ويژه كتاب ها و منابع اهل سنت را.

گاهي به عنوان خادم و كارگر در يكي از روستاهاي دورافتاده شهر مكه به خانه عالمي سني وارد شد تا در كتابخانه او به كتابي كه دنبالش مي‏گشت، دست‏يابد و موفق هم شد. (16) وقتي هم فرزند جوانش از دنيا رفت، مراسم كفن و دفن و تشييع و مجلس سوگواري را به ديگران واگذارد تا يك ساعت هم كه شده وقتش را جز در تاليف عبقات‏الانوار صرف نكند. (17) و يك وقت هم، به مصر رفت و كتابي را كه مي‏خواست پيدا كرد و با كشتي برگشت، در كشتي مشغول مطالعه كتاب بود كه باد تندي كتاب را از دستش گرفت و به دريا افكند و سيد به دنبال كتاب خود را به دريا زد و كتاب را گرفت!... وقتي همسفران او را گرفتند و در كشتي نشاندند و سؤال كردند كه چرا خودت را به دريا پرت كردي؟ كتاب را نشان داد و جواب داد: به خاطر كتاب! اين كتاب هنوز هم در كتابخانه ناصري نگهداري مي‏شود. (18)

كتب مربوط به عبقات الانوار

***********كتب مربوط به عبقات الانوار

1. تتميم عبقات، اثر سيد ناصر حسين معروف به شمس العلماء، فرزند سيد ميرحامد حسين

2. تذييل عبقات، نوشته سيد ذاكر حسين، فرزند صاحب عبقات الانوار

3. تعريب، جلد اول، «حديث مدينة‏العلم‏» به قلم سيد محسن نواب

4. تلخيص، جلد دوم، پنجم، ششم و بخشي از جلد يكم به نام الثمرات به قلم سيد محسن نواب

5. تكميل، جلد هفتم عبقات الانوار، نوشته سيد محمد سعيد، فرزند سيد ناصر حسين و نوه مير حامد حسين

6. فيض القدير في ما يتعلق بحديث الغدير، تلخيصي است‏به قلم محدث شيخ عباس قمي.

مجلدات غدير از كتاب بزرگ عبقات‏الانوار ميرحامد حسين بسيار مفصل و طولاني است كه اين امر موجب شده است كه كمتر مورد استفاده قرار گيرد. مرحوم حاج شيخ عباس قمي (م‏1359ه.ق) آن را به صورتي زيبا تلخيص كرد و به فيض‏القدير فيما يتعلق بحديث الغدير نام نهاد.

وي در اين تلخيص روش علامه ميرحامد حسين را كاملا رعايت و ساختار و چارچوب كار وي را حفظ كرد و خواننده در مباحث و موضوع‏ها احساس گسست نمي‏كند. محدث شيخ عباس قمي در اين خصوص در زندگي‏نامه خود مي‏نويسد:

كتاب فيض الغدير... و آن مختصري است از جلدين غدير عبقات‏الانوار سيد محدث، عالم متكلم، محقق و مدقق مؤيد مسدد، محيي السنة وسيف‏الامة، فخرالشيعة و حامي الشريعة، سيدنا الاجل مولانا المير حامد حسين الهندي. (19)

محدث قمي اين اثر را در سال 1321هجري قمري در نجف اشرف به سامان رساند و تا هنگام تصحيح به صورت نسخه خطي در اختيار فرزندش قرار داشت كه در سال 1364 هجري شمسي به همت آيت‌الله استادي با همكاري حجج اسلام، آقايان، رضا مختاري و سيد علي ميرشريفي تصحيح و تحقيق شده است و در سال 1406هجري قمري نخستين بار با همت مؤسسه در راه حق چاپ و بار دوم به كوشش مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم در 462 صفحه به زيور طبع آراسته شد.

محدث قمي خلاصه اين كتاب را به دو مقصد تقسيم كرد: وي مقصد اول را به اثبات تواتر حديث غدير و نقض ايرادات فخررازي و مقلدين او و ذكر اسماي ناقلين و مخرجين اين حديث‏شريف از اكابر ائمه سنيه اختصاص داد كه اين فصل را در سه باب با اين عنوان‏هاتنظيم كرد: باب اول: اثبات متواتر بودن حديث غدير و ذكر نام عالمان اهل‏سنت كه كتابي در خصوص حديث‏ شريف تاليف كردند. باب دوم: ذكر كلمات فخر رازي در قدح حديث‏شريف غدير و جواب آن; باب سوم: در ذكر نام كساني كه در قدح حديث غدير از فخررازي تقليد كرده‏اند به همراه نقل كلمات بعضي از آنان.

مقصد دوم به بيان دلالت‏حديث غدير بر امامت‏حضرت اميرالمؤمنين(ع) و نقض كلمات شاه صاحب دهلوي اختصاص دارد كه باب اول آن به بحث از كلام شاه صاحب در قدح بر دلالت‏حديث‏شريف غدير و بعد به رد آن و وجوه دلالت‏حديث غدير بر امامت و خلافت‏حضرت اميرالمؤمنين(ع) مي‏پردازد. وي در اين باب ده دليل بر اثبات دلالت‏حديث‏شريف غدير بر امامت اميرالمؤمنين(ع) بيان مي‏كند.

7. خلاصه عبقات الانوار. اين مجموعه به زبان عربي است كه علامه سيد علي حسيني ميلاني تاليف و تعريب آن را در سال 1385هجري قمري در شهر كربلا آغاز كرد. وي در مقدمه جلد اول اين كتاب به مباحثي از قبيل التزام علامه مير حامد حسين به قواعد مناظره و بحث، روش استدلال سندي و دلالتي، منابع اهل سنت در حوزه‏هاي تفسير قرآن، علوم حديث، سيره و تاريخ، فقه و اصول، رجال و كلام مي‏پردازد.

علامه سيد علي حسيني ميلاني در سال 1414هجري قمري به بازنگري و چاپ مجدد خلاصه عبقات الانوار در 20 جلد به نام نفحات الازهار به صورتي زيبا و با فهرستي كامل در آخر هر جلد پرداخت. وي جلد يكم و دوم و سوم را به «حديث ثقلين‏» و چهارم را به «حديث‏سفينه‏» و پنجم را به «حديث نور» و ششم، هفتم، هشتم و نهم را به «حديث غدير» و دهم، يازدهم و دوازدهم را به «حديث مدينة العلم‏» و سيزدهم و چهاردهم را به «حديث طير» و پانزدهم و شانزدهم را به «حديث ولايت‏» و هفدهم و هيجدهم را به «حديث منزلت‏» و سرانجام جلد نوزدهم را به «حديث تشبيه‏» اختصاص داد. اين نوزده جلد مربوط به منهج دوم است.

ابتكار علامه سيد علي حسيني ميلاني درباره عبقات

**********ابتكار علامه سيد علي حسيني ميلاني درباره عبقات

چون منهج اول عبقات كه به آيات اختصاص داشت متاسفانه در دسترس نبود، علامه سيد علي حسيني ميلاني در ابتكاري ستودني منهج اول را تاليف كرد و جلد بيستم نفحات الازهار را به اين منهج اختصاص داد. وي اين منهج را به روش ميرحامد حسين تاليف كرد و در همان جلد(ص‏8) به آن اشاره مي‏كند. ايشان در اين كتاب، هفت آيه مورد ادعاي عبدالعزيز دهلوي را مطرح و دلالت آن‏ها را بر امامت ائمه(ع) اثبات مي‏كند.

اين آيات عبارتند از: 1. «ولايت‏» آيه 55سوره مائده؛ 2. «تطهير» آيه 33 سوره احزاب؛ 3.«مودة‏» آيه 23 سوره شوري؛ 4. «مباهله‏» آيه 59 سوره آل عمران؛ 5. «انما انت منذر ولكل قوم هاد» آيه 24 سوره فاطر؛ 6. «و قفوهم انهم مسؤولون‏» آيه 24 سوره صافات؛ 7. «والسابقون السابقون اولئك المقربون‏» آيه 10 سوره واقعه. اين كتاب در سال 1420هجري قمري/1378 در قم به زيور طبع آراسته شد.

8. عبقات الانوار در اثبات امامت ائمه اطهار(ع): اين مجموعه در شش جلد و با همت گروهي از فضلاي اصفهان و به همت موسسه نشر نفائس مخطوطات به سال 1382/هجري قمري در اصفهان به چاپ رسيد. در جلد اول و دوم (جمعا در 944 صفحه) به بحث و بررسي سند «حديث‏شريف ثقلين‏» پرداخته شده و جلد سوم و چهارم و پنجم (با 912 صفحه) به بحث از دلالت «حديث ثقلين‏» بر امامت ائمه(ع) و اثبات آن اختصاص يافته است. در بخش عمده جلد ششم، به ادامه بحث از سند و دلالت «حديث‏شريف سفينه‏» مي‏پردازد و بخش آخر اين جلد را، به معرفي تحفه اثنا عشريه و صاحب آن،

معرفي ميرحامد حسين، آثار و خانواده او اختصاص مي‏دهد.

9. عبقات الانوار: به همت‏حضرت استاد حاج سيد مصطفي مهدوي اصفهاني بخشي از عبقات الانوار به چاپ رسيد كه عبارتند از: «حديث طير» در يك جلد، «حديث مدينة‏العلم‏» در دو جلد، «حديث ولايت‏» در يك جلد، «حديث تشبيه‏» در يك جلد و «حديث نور» در يك جلد. اين مجلدات به اهتمام مدرسه امام المهدي(ع) قم به چاپ رسيد. (20)

پس از انتشار كتاب عبقات الانوار در كشورهاي اسلامي، ميرحامد حسين مورد تقدير علماي دين واقع شد و براي او نامه‏هاي تقدير و تشكر ارسال داشتند كه تعدادي از آن‏ها با عنوان «سواطع الانوار في تقريظات عبقات الانوار» به كوشش سيد مظفر حسن در 56 صفحه در لكهنو در سال 1304 هجري قمري منتشر شد و سپس در سال 1323 با افزودگي‏هايي به همت مولوي سيد مظفر حسين در 124 صفحه به چاپ رسيد.

اكنون به چند نمونه از آن نامه‏ها بسنده مي‏كنيم:

نامه آيت‌الله شيخ زين‌العابدين مازندراني حائري:

... چون متدرجا مجلدات كتب مؤلفات و مصنفات آن جناب اسامي صفات كه عبارت از «استقصاء الافحام‏» و «عبقات‏» است در اين صفحات به دست علما و فضلاي اين عتبات عرش درجات، ملحوظ و مشاهد افتاد به اضعاف مضاعف آنچه شنيده مي‏شد ديده شد در كتاب «احكمت آياته ثم فصلت من لدن حكيم خبير» از صفحاتش نمودار، «كتاب مرقوم يشهده المقربون‏» از اوراقش پديدار، از عناوينش «آيات محكمات هن ام الكتاب‏» پيدا، و از مضامينش «هذا بلاغ للناس ولينذروا به وليعلموا انه الحق و ليذكر اولوالالباب‏» هويدا، از فصولش عالمي را تاج تشيع و استبصار بر سر نهاد و از ابوابش به سوي «جنات عدن تجري من تحتها الانهار» باب‏ها گشاده، كلماتش «وجعلناها رجوما للشياطين‏»، كلامش «الا لعنة الله علي القوم الظالمين‏»، مفاهيمش «الم اعهد اليكم يا بني آدم ان لا تعبدوا الشيطان انه لكم عدو مبين‏».

مفاهيمش در لسان حال اعدا «يا ليت‏بيني و بينك بعد المشرقين و بئس القرين‏»، دلايلش «هذا بيان للناس و هدي و موعظة للمتقين‏»، براهينش «كتاب انزل اليك فلا يكن في صدرك حرج منه لتنذر به و ذكري للمؤمنين‏»، براي دفع ياجوج و ماجوج مخالفين دين مبين، سدي است متين، و از جهت قلع و قمع زمره معاندين مذهب و آيين چون تيغ اميرالمؤمنين، سيمرغ سريع النقل عقل از طيران به سوي شرف اخبارش عاجز، هماي تيزپاي خيال از وصول به سوي غرف آثارش قاصر، كتبي به اين لياقت و متانت و اتقان تا الآن از بنان تحرير نحريري سرنزده و تصنيفي در اثبات حقيقت مذهب و ايقان تا اين زمان از بيان تقرير حبر خبيري صادر و ظاهر نگشته. از عبقاتش رايحه تحقيق وزان و از استقصايش استقصا بر جميع دلايل قوم عيان، ولله در مؤلفها و مصنفها، «اكان للناس عجباان اوحينا الي رجل منهم ان انذر الناس و بشر الذين آمنوا ان لهم قدم صدق عند ربهم قال الكافرون ان هذا لساحر مبين‏». (21)

نامه ميرزاي شيرازي به مير حامد حسين:

به عرض مي رسانم: رجاي واثق آن كه علي الدوام در تشييد قواعد دين حنيف و تسديد سواعد شرع شريف، به بركات امام عصر، ولي زمان (ارواحنا له الفداء) موفق و مسدد باشيد! اگرچه در مقام تودد و اتحاد كمتر ميسر شده است ‏بتوانم چنانچه شايسته است ‏برآيم. واحد احد اقدس (عزت اسماؤه) گواه است، هميشه شكر نعمت وجود شريف را مي‏كنم و به كتب و مصنفات رشيقه آن جناب مستانسم و حق زحمات و خدمات آن وجود عزيز را در اسلام نيكو مي‏شناسم.

انصافا توان گفت تاكنون در اسلام در فن كلام، كتابي به اين گونه نافع و تمام تصنيف نشده است، خصوصا كتاب عبقات الانوار ، كه از حسنات اين دهر و غنايم اين زمان است. بر هر مسلم متدين لازم است كه در تكميل عقايد و اصلاح مفاسد خود، به آن كتاب مبارك رجوع نمايد و استفاده نمايد و هر كس به هر نحو تواند در نشر و ترويج آن‏ها به اعتقاد احقر بايد سعي و كوشش را فروگذار ندارد تا چنان‏كه در نظر است اعلاي كلمه حق و ادحاض باطل شود، كه خدمتي شايسته‏تر از اين به طريقه حقه و فرقه ناجيه كمتر در نظر است. (22)

محدث نوري نامه‏هاي بسياري براي مير حامد حسين ارسال داشت كه از آن مجموعه، دوازده نامه شناسايي شده و در نشريه نور علم (23) به چاپ رسيده است.

سرانجام، فرزانه بزرگ شيعه و مدافع مجاهد اهل بيت پيامبر(ص) سيد بزرگوار ميرحامد حسين موسوي هندي، در هجدهم صفر سال‏1306، در لكهنو چشم از جهان فرو بست در حسينيه خود دفن شد. (24)

*******************************************************

پي‏نوشت‌ها:

1- نجوم السماء، ج 1، ص 25.

2- همان.

3- عبقات الانوار، ميرحامد حسين هندي، ج 1، ص‏19; نجوم السماء، ج 1، ص 22 -23.

4- عبقات الانوار، ج 1، ص 21 - 25; فوائد الرضوية، شيخ عباس قمي، ص 595 -596.

5- نجوم السماء، ج 1، ص 24 - 28; نقباء البشر، آقا بزرگ تهراني، ج 1، ص‏347.

6- نجوم السماء، ج 1، ص 28 -29; نقباء البشر، ج 1، ص‏349; الذريعه، آقا بزرگ تهراني، ج 2، ص 31.

7- نجوم السماء، ج 2، ص 31 و مجلدات مختلف الذريعة بر اساس نام كتابها.

8- ميرحامد حسين، محمد رضا حكيمي، ص‏86 - 88.

9- عبقات‏الانوار، به معني «گلها و شكوفه‏هاي خوشبو» است.

10- شيخ آقا بزرگ تهراني، الذريعه، ج‏15، ص‏214.

11- الغدير، علامه اميني، ج 1، ص‏157.

12- نقباء البشر، ج 1، ص 348.

13- كه بعدها در ده جلد وزيري چاپ و منتشر شد.

14- كشف الاسرار، امام خميني، ص 178.

15- ميرحامد حسين، ص 95 -96.

16- كيهان فرهنگي، شماره 50، ص‏39.

17- مجله پيام انقلاب، شماره 15، ص‏9.

18- مجله عشاق اهل بيت(ع)، محرم و صفر 1415، ص‏36.

19- فوائد الرضويه، ص‏222.

20- معرفي كتاب «عبقات الانوار» مير حامد حسين هندي، سيد محمد رضا حسيني، مجله پژوهش و حوزه پاييز 1379 - شماره 3 صفحه 124 تا 146.

21- . سيد علي حسيني ميلاني،همان، ج‏1، ص‏116.

22. عبقات الانوار، مقدمه حديث غدير، ص‏56; سواطع الانوار، ص‏52; حديث ثقلين، چاپ اصفهان، ج‏6، 1237.

23. نور علم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، شماره 48، ص‏88.

24- علماء معاصرين، ملا علي واعظ خياباني تبريزي، ص 31; اعيان الشيعه، سيد محسن امين عاملي، ج 4، ص 381.

ساير منابع: ابراهيم اسلامي( سايت انديشه حوزه)

شنبه|ا|26|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 255]