اختصاصي مهر/مستند تصويري - تشريحي از نحوه مرمت حياط مسجد وكيل شيراز

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: اختصاصي مهر/مستند تصويري - تشريحي از نحوه مرمت حياط مسجد وكيل شيراز
سنگهاي تاريخي كف حياط مسجد وكيل 3 سال و 9 ماه پس از آنكه از دل خاك بيرون آورده و با دستگاههاي سنگبري امروزي تغيير شكل داده شدند ، هم اكنون به حال خود رها شده اند و هيچ تلاش جدي براي احياي آن انجام نمي شود.

به گزارش خبرنگار اجتماعي مهر، اين اتفاق در حالي رخ مي دهد كه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس 3 سال پيش از اين با ارائه يك طرح قابل تامل از پيمانكار طرف قرارداد خود خواست تا حياط مسجد وكيل را ساماندهي كند و پيمانكار طرح نيز براي شروع كار سنگفرشهاي تاريخي و منحصر به فرد كف حياط اين بناي مهم تاريخي كه داراي قدمتي همپاي اصل بنا هستند را با دستگاههاي مكانيكي و بدون نظرخواهي از كارشناسان و متخصصان اهل فن از دل خاك بيرون آورد تا با دستگاههاي برش سنگ آنها تغيير شكل داده و دوباره در جاي خود قرار دهد!

با اين حال مشاهدات ميداني خبرنگار مهر و تاييد كارشناسان مرمت و متخصصان ميراث فرهنگي حاكي از آن است كه هم اكنون و بعد از گذشت 3 سال و 9 ماه از شروع اين كار نه تنها حياط مسجد وكيل مرمت نشده است بلكه به زعم اغلب كارشناسان ميراث فرهنگي با دست بردن در اصالت اين اثر و آسيب رساندن به هويت تاريخي آن خدشه اي جبران ناپذير به اين بناي تاريخي وارد شده است.

مسجد وكيل شيراز يكي از شاهكارهاي هنر معماري اسلامي از مجموعه بناهاي دوره زنديه است كه در كنار بازار وكيل و حمام وكيل در مركز شهرشيراز قرار دارد، اما اين مسجد مهم و تاريخي كه از جمله مهمترين آثار اسلامي تاريخ كشور به حساب مي آيد اين روزها به حال و روز عجيبي افتاده است.

در منابع معتبري كه آثار تاريخي و مهم كشور را معرفي مي كنند در رابطه با مسجد وكيلي شيراز اينگونه آمده است : " اين مسجد يكي از بناهاي زيبا و بسيار مستحكم دوره زنديه است كه از لحاظ هنري و معماري داراي اهميت زيادي بوده و بدستور كريم خان زند در سال 1187 ه.ق. ساخته شده ‌است. طرح اين مسجد دو ايواني و داراي دو شبستان جنوبي و شرقي است، شبستان جنوبي با ستونهاي سنگي يكپارچه و مارپيچ از شاخصه‌هاي معماري ايراني واز مناطق ديدني اين مسجد است كه داراي ۴۸ ستون سنگي يكپارچه است، حياط مسجد نيز با طول و عرض 60 متر با كف پوشي از سنگ است كه در وسط آن حوضي به طول 40 ، عرض 5 و عمق 2 متر با تخته سنگ هايي در لبه آن به طول 3 تا 4 متر به كار رفته است."

در پي اقداماتي كه در سالهاي اخير در اين مسجد انجام شده است اين معرفينامه ديگر با واقعيت انطباق چنداني ندارد زيرا تغييرات رخ داده بر روي اين بناي تاريخي و به ويژه حياط آن باعث شده كه مسجد وكيل شيراز ديگر آن بناي تاريخي، با ابهت و زيباي سابق نباشد.

به گزارش خبرگزاري مهر در ارديبهشت ماه سال 1384 سازمان ميراث فرهنگي تحت عنوان مرمت اين مسجد تاريخي با همكاري دستگاههاي عمراني استان فارس آغاز به كار كردند و روابط عمومي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان فارس نيز در همان سال اعلام كرد كه با هدف حفظ و نگهداري مسجد وكيل شيراز اقدام به ساماندهي اين يادمان تاريخي ارزشمند كرده است كه شامل محوطه، جمع آوري و دسته بندي سنگهاي كف فرش براي مرمت، تعميرات موضعي كاشيكاري بدنه، نورپردازي فضاي داخلي، دوده زدايي و غبار روبي نماي عمومي و شبستانهاي بنا، نازك كاري (تعميرات گچ بدنه) در محلهاي مورد لزوم است.

نمايي از آغاز طرح ساماندهي حياط مسجد وكيل در سال 1384

اين طرح به همان ميزان كه در مرحله تئوري فاقد توجيه كارشناسانه و علمي بود در مرحله اجرا هم با بي دقتي و و بي برنامگي هاي فراواني همراه شد. به شكلي كه نحوه بيرون آوردن، تراشيدن و روي هم انداختن سنگهاي آن، آنگونه كه در عكسهاي اين گزارش نيز ديده مي شود نشان از عدم درك اهميت اجزاي اين بناي تاريخي براي مجريان طرح ساماندهي مسجد دارد.

اين در حالي است كه در همان زمان جانشين رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس در اين باره به خبرگزاريها گفته بود: مسجد وكيل يكي از مساجد مهم كشور است كه به دوره زنديه مربوط مي شود و ارزش تاريخي بسياري دارد. مرمت اين مسجد تاريخي با همكاري شوراي عمران مساجد كه سال پيش با اتحاد دستگاههاي عمراني از قبيل استانداري، شهرداري، ميراث فرهنگي و اوقاف شكل گرفت آغاز شده است.

مصيب اميري همچنين در رابطه با شيوه مرمتي انجام شده در مسجد وكيل در آن زمان اعلام كرد: « كاري كه اكنون سازمان ميراث فرهنگي در مسجد وكيل در دست اقدام دارد، مرمت كف فرش مسجد است. در اين زمينه اقدامات بسيار مناسبي شده است كه با توجه به وسعت مسجد، مرمت اين بخش مدتي طول مي كشد.»

سنگها بعد از تراش قرار بود دوباره در محل خود نصب شوند كه ...

بر اساس اعلام نظر كارشناسان تخته سنگهاي حياط مسجد وكيل شيراز كه در زمان اوليه ساخت مسجد به كار گرفته شده بودند از معادن سنگ اطراف شهر شيراز آورده شده و داراي اندازه و طول و عرض هاي متفاوتي بودند و مساحت تعدادي از اين سنگها به بيش از دومتر مربع نيز مي رسيد، همچنين سازندگان اين مسجد براي ساخت بنايي مستحكم و بادوام قطر همه سنگهاي به كار رفته را بيش از 20 سانتي متر انتخاب كرده بودند.

با اين حال گروه مرمتگر مسجد وكيل در ابتداي كار اقدام به شماره گذاري سنگفرشهاي حياط كردند تا در ادامه و بعد از تنظيم جديد آنها را در جاي خود قرار دهند اين گروه در ادامه كار سنگهاي بيرون آورده شده را به وسيله دستگاههاي برش سنگ، تراش داده و به شكل سنگهاي امروزي درآورده و قطر آن را نيز به حداقل رساندند.

اما بدبختانه كار مرمت و تغيير شكل دادن سنگهاي حياط مسجد وكيل برخلاف پيش بيني هاي كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي آسان نبود. چرا كه بعد از آغاز كار متوجه شدند اين سنگها تاب و توان دوام آوردن در زير بار فشار ماشينهاي سنگتراشي را ندارند و پيش از آنكه به شكل مطلوب گروه مرمت درآيند مي شكنند و نابود مي شوند، به همين دليل هم پروژه بعد از مدتي متوقف شد.

دستگاه برش سنگ در حياط مسجد وكيل!

به گزارش خبرنگار مهر ، به همين دليل هم مسئول بخش مرمت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس درباره برداشتن سنگهاي كف مسجد وكيل شيراز به يكي از خبرگزاريها گفته بود : چندي پيش، در مرمت مسجد وكيل قرار بود كه سنگهاي كف برداشته شوند و تقريبا مقداري از اين كار هم انجام شد كه پس از بررسي توسط كارشناسان و مطرح شدن در شوراي فني به ‌سرعت جلوي آن گرفته شد و اكنون كار به ‌شيوه‌ي اصولي انجام مي‌شود!

كمال جهانشاهي با اشاره به اين‌كه قرارداد مرمت مسجد وكيل از نوع پيماني است ادامه داده بود: تمام قراردادهاي ما به‌ صورت پيماني هستند، مگر جاهايي كه تخصصي باشند كه نيروهاي كارشناس سازمان ميراث فرهنگي، اقدامات لازم را انجام مي‌دهند.

اين در حالي است كه با وجود گفته هاي مسئول بخش مرمت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس از انجام اين كار نه تنها جلوگيري نشد بلكه همه سنگهاي حياط مسجد وكيل هم با همان روش بيرون كشيده شدند و حتي با گذشت بيش از 3 سال از آغاز كار هم هيچگونه كار اصولي ديگري درباره آنها صورت نگرفته و حياط مسجد وكيل به حال خود رها شده بود.

نمايي از حياط مسجد 3 سال و 9 ماه بعد از آغاز كار

تابستان امسال شهرداري شيراز براي منظم كردن وضعيت به هم ريخته حياط مسجد وكيل اقداماتي در اين باره انجام داد تا آن را از وضعيت به هم ريخته خارج كند. اين سازمان گزارش اقدامات انجام داده شده را 30 شهريورماه 87 در پايگاه اينترنتي خود اينگونه آورده است : " فعاليتهاي انجام شده توسط شهرداري منطقه تاريخي و فرهنگي شيراز به شرح ذيل است:1- جمع آوري سنگهاي كف و چيدمان آنها در رواقهاي مسجد وكيل در 7 شبانه روز، 2- جمع آوري و پاكسازي و حمل ضايعات داخل مسجد وكيل در 2 شبانه روز، 3- پاكسازي و ترميم كوچه هاي اطراف مسجد وكيل، 4- پر كردن كف حياط ، گودالها و هم سطح كردن حياط مسجد وكيل با 240 سرويس ريگ بادامي در 3 شبانه روز."

آنگونه كه در سايت شهرداري شيراز آمده است و گزارشات مردمي هم آن را تأييد مي كند بعد از گذشت اين همه مدت و پيش از انتقال اين سنگها به رواق غربي مسجد هنوز سنگهاي حياط مسجد وكيل شيراز به همان حالت زلزله زده و آشفته در سطح حياط به حال خود رها شده بود.

حياط مسجد وكيل تا تابستان امسال به مدت حدود يكسال به حال خود رها شده بودند

به گزارش خبرگزاري مهر اگر به سنگهاي جديد به كار رفته در كف حياط مسجد وكيل نگاهي انداخته شود معلوم است كه براي اين كار حداقل از سه گونه سنگ متفاوت استفاده شده، يك نمونه از سنگهاي به كار رفته همان سنگهاي قديمي مسجد است كه تراشيده و دچار تغيير شكل اساسي شده و در قسمتهاي محدودي از شمال غربي حياط مسجد به كار رفته است، بخش ديگري از سنگهاي به كار گرفته شده اما سنگهاي جديد و بي كيفيتي است كه از جنس و رنگشان معلوم است از بازار خريداري شده و به شكلي بسيار نامنظم و بدون تنظيم دقيق و شيب بندي در قسمتهاي مياني و جنوب غربي نصب شده است. سنگهايي هم كه مورد استفاده قرار نگرفته اند در رواقهاي مسجد روي هم تلنبار كرده اند.

هم اكنون اين سنگهاي تاريخي اينگونه در رواق غربي مسجد روي هم تلنبار شده اند

با نگاهي به شيوه چيدمان سنگهاي جديد حياط اين مسجد اولين چيزي كه توجه هر بيننده اي را جلب مي كند عدم دقت و حساسيت حداقلي در كار گذاشتن اين سنگهاست. با توجه به وسعت حياط مسجد و نياز مبرم آن به داشتن شيب استاندارد و صحيح براي هدايت آبهاي ناشي از بارش باران و يا شستشوي احتمالي معلوم مي شود كه اين مهم تا اين مرحله از كار به هيچ وجه رعايت نشده است، از سويي ديگر فاصله هاي نامنظم و و شكافهاي موجود ميان اين سنگها و ترتيب پر كردن اين فاصله ها نيز نشان مي دهد كه استادكاران! اين كار يا در كار خود كمترين تبحري نداشته و يا به هيچ وجه در اين باره دقت نظر لازم را به خرج نداده اند.

در نحوه چيدمان دوباره سنگفرش حياط دقت كمي به كار رفته است

خبرنگار مهر براي يافتن پاسخ سئوالات متعدد خود در اين باره نيز تلاش كرد تا با معاونت حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي استان فارس و ساير مسئولان سازمان ميراث فرهنگي گفتگو كند و نظرات آنها را در اين باره جويا شود كه ايشان از پاسخگويي به سئوالات مهر امتناع كردند. تنها مصيب اميري در اين باره به خبرنگار مهر گفت : متأسفانه به دليل بروز برخي مسائل من نمي توانم پاسخگو باشم و در اين باره حرفي نمي زنم.

خبرگزاري مهر با ابراز تعجب از اينكه عده اي (!) ارائه توضيح به رسانه هاي بيگانه را به پاسخگويي به يك رسانه فرهنگي نظام ترجيح مي دهند ، و با ابراز تاسف از اينكه كارشناسان و مديران سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري از گفتگو در خصوص شرح وظايف و مسووليت هايشان به دلايلي قابل تامل اكراه دارند ، اين مسئله مهم مرتبط با ميراث فرهنگي ملي و اسلامي كشور را پيگيري مي كند.

شنبه|ا|26|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 441]